رایزنی با «میانجی» برای حل بحران یمن

فرارو- تهران یکبار دیگر رو به میانجی کرد. این بار نه برای پایان دادن به مناقشه هسته‌ای و کمک به بهبود مناسبات ایران و غرب؛ بلکه برای پایان دادن به یک بحران؛ بحران یمن. بحرانی که اتفاقا جمهوری اسلامی ایران و عمان درباره آن نظر واحدی دارند.

به گزارش فرارو، محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران در راستای رایزنی‌های منطقه‌ای به منظور دستیابی به راه حلی برای پایان دادن به بحران یمن راهی عمان و سپس پاکستان شد.

این نخستین سفر خارجی وزیر امور خارجه ایران با موضوعی غیر از مذاکرات هسته‌ای و در رابطه با مسائل منطقه‌ای پس از صدور بیانیه لوزان است.

ظریف در سفر خود به عمان و طی دیدار با یوسف بن علوی همتای عمانی خود تلاش خواهد کرد که یکبار دیگر این کشور را دعوت به میانجی‌گری کند.

البته نه برای پایان دادن به مناقشه هسته‌ای و کمک به بهبود مناسبات ایران و غرب، بلکه برای پایان دادن به بحران یمن. نقشی که اتفاقا عمانی‌ها خواستار ایفای آن شده بودند.

پیش از این با بالا گرفتن بحران و یمن در پی حمله هوایی جنگنده‌های سعودی و متحدان منطقه ای‌اش تحت حمایت کشورهای غربی، «یوسف بن علوی» وزیر خارجه عمان اعلام کرده بود که کشورش برای مییانجی‌گری میان انقلابیون یمن و عربستان آماده است.

عمان میانجی سنتی
مسقط همواره به طور سنتی میانجی دعواهای منطقه‌ای و برخی مواقع، مناقشات بین‌المللی به شمار می‌آید. مهم‌ترین و مشهور‌ترین میانجی‌گری عمان در موضوع مذاکرات هسته‌ای ایران بروز پیدا کرد.

مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ از ابتدای دولت حسن روحانی که با رویکرد متفاوت مبتنی بر کسب نتیجه به جای اعلام موضع و بیانیه خوانی همراه شد، در پی میانجی‌گری عمان میان ایران و آمریکا آغاز شد که در ‌‌نهایت به یک توافق تاریخی مقدماتی در ژنو۳ و یک تفاهم بزرگ در لوزان سوییس منجر شده است.

پس از استقرار دولت یازدهم به ریاست حسن روحانی، نخستین مه‌مان خارجی رییس جمهوری جدید ایران، «سلطان میانجیگری» بود. اتفاقا با‌‌ همان ماموریت سابق یعنی میانجی‌گری در روابط ایران و غرب به طور عام و تهران و واشنگتن به طور خاص بود.

سومین سفر سلطان قابوس به ایران با میزبانی حسن روحانی چه پیش از سفر و چه پس از آن حاشیه‌های زیادی را به دنبال داشت. مهم‌ترین گمانه زنی درباره این سفر آن زمان انتقال پیام احتمالی از واشنگتن به تهران بود. موضوعی که البته مورد تایید وزیر خارجه ایران هم قرار گرفت و‌‌ همان زمان و پس از پایان سفر قابوس به خبرنگاران گفت: «موضوع آمریکا یکی از موضوعاتی است که دوستانی که به ایران سفر می‌کنند، درباره آن صحبت می‌کنند.»

اما آنچه که بعد‌ها بر ملا شد نشان داد که رایزنی‌های کشورهایی دوست ایران به خصوص عمان، پیرامون روابط ایران و آمریکا فرا‌تر از صحبت بوده است. موضوعی که در توافق مقدماتی ایران و گروه ۱+۵ در ژنو موسوم به برنامه اقدام مشترک تبلور پیدا کرد.

آذرماه سال ۱۳۹۲ در روزهای که به طور رسمی و علنی مذاکره کنندگان ارشد هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ در ژنو سوئیس سخت مشغول ارزیابی راه حل‌های متفاوت به منظور رسیدن به توافق توافق مقدماتی بودند، در مسقط عمان جلساتی در جریان بود که راه رسیدن به آن توافق مقدماتی را بیش از پیش هموار کرد. هر چند این عقیده هم مطرح است که جلسه اصلی برای رسیدن به توافق مقدماتی نه در ژنو بلکه در مسقط برگزار شد.

بر این اساس راهی که ایران و گروه ۱+۵ طی کرده‌اند و اکنون به ایستگاه پایانی پایانی رسیدن به توافق هسته‌ای رسیده‌اند تا حدود زیادی مرهون نقشی است که عمان تحت عنوان میانجی ایفا کرد.

عمان و سیاست مستقل از عربستان
عمان اما نقش خود را محدود به مسائل هسته‌ای و تلاش برای بهبود مناسبات ایران و غرب نکرده است. این کشور برای مسائل منطقه‌ای از جمله تنش میان ایران و عربستان هم نقش میانجی ایفا کرده است.

عمانی‌ها به رابطه بسیار خوب و صمیمی با سعودی‌ها دارند. این کشور جزو شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس محسوب می‌شود. با این حال عضویب در این شورا سبب نشده است که عمان همانند سایر کشورهای عرب منطقه دنباله رو سیاست‌های عربستان به عنوان راس هرم شورای همکاری‌های خلیج فارس باشد.

در مسائل مهم منطقه‌ای و بین المللی عمانی‌ها تلاش داشته‌اند که سیاست‌های مستقلی از سیاست‌های سعودی‌ها داشته باشند. در همین موضوع یمن هم بر خلاف اکثر کشورهای عرب منطقه، عمان از معدود کشورهایی بود که از حمله نظامی به یمن حمایت نکرد و حاضر نشد در این حملات سعودی‌ها را همراهی کند.

اعلام بی‌طرفی «سلطان قابوس» پادشاه عمان، پس از آغاز عملیات موسوم به «توفان قاطع»، اکنون این اجازه را به این کشور داده است که یکبار دیگر از درِ میانجی‌گری وارد شود.

کما اینکه اکنون نیز این دیدگاه وجود دارد که تنها نجات دهنده عربستان از بحران یمن شاید همین عمانی است که به دروازه غربی و عربی ایران در منطقه تبدیل شده است.

سفر ظریف به عمان اگر تنها یک پیام داشته باشد آن این است که جمهوری اسلامی ایران آماده پایان دادن به بحران یمن از طریق گفت‌و‌گو با عربستان با کمک و میانجی‌گری عمان است.

ایران و عربستان دو کشور محور در تحولات یمن محسوب می‌شوند که تصمیم نهایی این دو کشور کلید راهگشایی پایان بحران در یمن خواهد بود. بنابراین با توجه به اینکه عمانی‌ها پیش از این علاقه‌مندی خود برای ایفای چنین نقشی نشان داده‌اند به نظر می‌رسد با برداشتن گام موثر از جانب ایران و اعلام آمادگی برای کمک به حل بحران یمن، نیاز است سعودی‌ها هم گامی به پیش بردارند.

کمک به خروج پاکستان از دو راهی
محمد جواد ظریف پس از سفر کوتاه خود به عمان امروز در ادامه رایزنی‌های منطقه‌ای خود راهی پاکستان خواهد شد تا به خروج این کشور از دو راهی ورود نظامی به بحران یمن و یا حفظ مناسیات سیاسی و اقتصادی خود با ایران خارج کند.

پاکستانی مدتی است که بر سر یک دوراهی تصمیم گیری بزرگ قرار گفته‌اند. دوراهی کمک نظامی به عربستان سعودی برای جنگ با شیعیان حوثی و انصارالله و یا حفظ روابط سیاسی و اقتصادی خوب با ایران.

اسلام آباد هنوز نتوانسته است که در این رابطه به یک تصمیم قطعی و نهایی دست پیدا کند. از این رو بهترین راه برای پاکستان پاک شدن صورت مسئله است. بر همین اساس نخست وزیر پاکستان ایران را دعوت به همکاری برای پایان دادن به کشمکش‌ها در یمن کرد.

نواز شریف، نخست وزیر پاکستان، دیروز در پارلمان این کشور اعلام کرد که برای تصمیم‌گیری در مورد حضور در یمن «عجله‌ای نیست» و او باورد دارد که «سایر کشورهای مسلمان» به نتیجه خواهند رسید. او در عین حال اعلام کرد که ایران هم باید وارد بحث‌ها شود.

پارلمان دیروز درباره پیوستن این کشور به ائتلاف نظامی ۱۰ کشور به رهبری عربستان سعودی برای مبارزه با شبه‌نظامیان شیعی حوثی در یمن بحث می‌کرد.

یک روز پیش از حضور نخست وزیر پاکستان در پارلمان، خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان، گفته بود عربستان سعودی رسما خواستار حضور هواپیما‌ها، کشتی‌ها و سربازان نیروز زمینی پاکستان در ائتلاف شده است.

احتمالا مهم‌ترین دستور کار سفر محمد جواد ظریف به پاکستان دعوت به خویشتن داری این کشور و عدم همراهی با عربستان و مداخله نظامی در بحران یمن خواهد بود. موضوعی که با توجه به عدم تمایل پاکستانی‌ها برای ورود به این بحران به نظر می‌رسد که با استقبال مواجه شود.