آیت الله مصباح: روش غرب در دستیابی به علوم ناقص است

رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با تأکید بر اینکه علوم غربی برگرفته از حس و تجربه است، تاکید کرد: بعد معرفت‌شناسی باید در اسلامی کردن علوم انسانی مورد توجه باشد.

آیت الله محمد تقی مصباح یزدی ظهر سه شنبه در نخستین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی که در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد با اشاره به اینکه هرگاه سخن از علوم سکولار برده می‌شود باید هم علوم اسلامی و هم علوم سکولار تعریف شود گفت: ‌تمامی علوم از لحاظ علم بودن برای ما محترم است و اسلام به مسلمانان تاکید کرده که علم را حتی در دور‌ترین سرزمین‌ها بیاموزید.

وی ادامه داد: ‌ما اگر در مقابل علوم غربی موضع گیری داریم و خواستار آن هستیم که دانشگاه‌های خود را از علوم غربی پاک سازی کنیم به خاطر نقص‌ها و کمبودهایی است که در علوم غربی وجود دارد.

عضو جامعه مدرسین حوزه ادامه داد: وظیفه دینی و حس حقیقت جویی ما می‌گوید باید با این کژی‌ها مبارزه کنیم تا حقایق دقیق تری را به دست آوریم.

روش غرب در دستیابی به علوم ناقص است
وی تاکید کرد: ‌آموزه‌های اسلامی دانشمندان اسلامی را به گونه‌ای تربیت می‌کند که می‌تواند از این کژی‌ها برکنار بماند و از این جهت ما امروز روشی را که در غرب برای دستیابی به علوم وجود دارد را روش ناقصی می‌دانیم و در مقابل آن روش‌های جایگزینی را معرفی می‌کنیم که بتواند در مقابل این کژی‌ها ایستادگی کند.

آیت الله مصباح یزدی با اشاره به عمده‌ترین کاستی‌های علوم غربی عنوان کرد: عامل کاستی‌ها درعلوم غربی از وقتی به وجود آمد که کسانی مدعی شدند علم حقیقی تنها چیزی است که با روش حسی و تجربه به وجود آمده باشد و با این تعریف سایر معارف بشری از قبیل فلسفه و اخلاق را از حوزه علوم خارج کردند و پیروی از آن را سلیقه‌ای شمردند.

وی در ادامه با بیان اینکه حوزه‌های معرفتی چه در اصطلاح غرب و چه در فلسفه و اخلاق همه قابل تبیین و اثبات هستند و هر کدام برای خود شیوه خاصی دارند بیان کرد: روش غرب به این معنا است که چیزهایی را که با حواس ظاهری درک می‌کند و شرایط تحقق پدیده‌ها را کنترل و نظریه‌ها که بدست آورده، آن را به سایر موارد مشابه تعمیم دهد.

نماینده مجلس خبرگان رهبری تاکید کرد: از لحاظ معرفت‌شناسی ادراکات حسی بسیار قابل مناقشه هستند و نتیجه قطعی از آن‌ها بعید است به دست آید.

وی ادامه داد: از سویی دیگر وقتی یک پدیده در محیط آزمایشگاهی تجربه می‌شود این مساله مطرح شود که وقتی پدیده الف رخ داد پدیده ب نیز که در شرایطی مانند پدیده الف قرار داشته نیز رخ می‌دهد.

آیت الله مصباح یزدی افزود: این مساله در حالی است که پذیرفتن رابطه علیت یک مساله متافیزیکی و فلسفی است که در نظر دانشمندان غربی اعتباری ندارد در حالیکه بدون قائل بودن به مساله متافیزیک نظریات تجربی لنگ می‌شود.

استفاده از روش تجربی نتیجه قطعی به همراه ندارد
وی تاکید کرد: هنگامیکه بخواهیم بین دو پدیده رابطه‌ای را کشف کنیم باید شرایط یکسان برای آن فراهم شود درحالیکه نمی‌شود تمام شرایط را برای هر دو پدیده به شکل یکسان فراهم کرد و همچنین برخی از شرایط تاثیرگذار نیز وجود دارند که با گذشت زمان کشف می‌شوند پس بنابراین استفاده از روش‌های تجربی هیچ‌گاه نتیجه مطلق نمی‌دهند.

رئیس موسسه امام خمینی(ره) تاکید کرد: با توجه به این موارد درعلوم غربی کژی‌ها و کاستی‌هایی وجود دارد که باید برطرف شود و علوم آن بدون توجه به مباحث متافیزیکی مطرح می‌شود.

وی تاکید کرد: توجه به علوم دستوری و ارزشی مانند رعایت اخلاق در تمام زمینه‌ها مبتنی بر این است که انسان با تمام ابعاد روحی و مادی شناخته شود در حالیکه در علوم غربی تنها به بعد مادی انسان توجه می‌شود.

آیت الله مصباح افزود: اگر ما تنها انسان را موجودی مادی بدانیم ارزش های اخلاقی تنها به دوره عمر یک انسان منتهی می‌شود اما اگر به این نکته توجه کنیم که انسان دارای بعد ارزشمندتری چون روح است که در بعد مادی تاثیر می‌گذارد ارزش‌های اخلاقی شکل نامتناهی به خود می‌گیرد.

وی ادامه داد: علوم طبیعی با بهره گیری از از علوم تجربی از اثبات بسیاری از مسائل عاجز است و باید برای حل این مسائل به متافیزیک توجه داشته باشیم.

عضو جامعه مدرسین حوزه تاکید کرد: با توجه به موضوعات و کاستی‌های مطرح شده به این نتیجه می‌رسیم که پیشرفت علوم و کسب نتایج مطمئن تری و دقیق‌تر در علوم انسانی مرهون این است که ابتدا انسان را به خوبی و در همه ابعاد شناخت و تعامل بین روح و بعد مادی انسان مورد توجه قرار داد.

وی با تاکید بر اینکه برای اثبات بسیاری از مسائل نیاز به روش‌هایی غیر از حس و تجربه داریم بیان کرد: مباحثی مانند عقل، شهود عرفانی و همچنین وحی از جمله این موارد است.

وی تاکید کرد: قبل از انسان‌شناسی باید یک هستی شناسی صورت گیرد و به بعد معرفت‌شناسی نیز توجه ویژه داشته باشیم.

نماینده مجلس خبرگان رهبری با اشاره به مباحث علیت و مطرح شدن این موضوع در مباحث متافیزیکی گفت: ‌در مباحث متافیزیکی اصل تصادف که در برخی از علوم غربی مانند اینکه بوجود آمدن جهان را تصادفی می‌دانند وجود ندارد و همه چیز بر اساس رابطه علی و معلولی است.

وی در ادامه تاکید کرد: ‌ تحول در علوم انسانی در این است که ابتدا معرفت‌شناسی را مورد توجه قرار داده و سپس وارد مباحث متافیزیک شده و سپس به مابحث انسان‌شناسی وارد شویم که هر یک از این موارد مقدمه ورود به مباحث دیگر است.

آیت الله مصباح یزدی بیان کرد: توجه به مباحث معرفتی و بعد روحی و معنوی انسان و مباحث متافیزیکی از جمله مسائلی است که در اسلامی کردن علوم باید بدان توجه شود.