اینکه در حین خواندن فاتحه، با سنگ به قبر می زنند، دلیلی اسلامی دارد؟

در روایات برای زیارت کردن قبر، آدابی ذکر شده است که در پاسخ تفصیلی تعدادی از آن‌ها بیان می‌شود. اما علاوه بر موارد مذکور در روایات، در میان عرف نیز سنت‌هایی وجود دارد. یکی از این سنت‌ها زدن سنگ به قبر است که گاه با این دلیل همراه است که مرده صدایمان را بشنود. 

در منطقه‌ای مرسوم است که مردم بر سر قبر می‌روند و با سنگ کوچک یا انگشت بر سنگ قبر می‌زنند و فاتحه می‌خوانند، آیا این بدعت است یا سنت؟ 

پاسخ اجمالی

در کتاب‌های حدیثی، روایتی در تأیید این کار وجود ندارند. البته، در میان مردم به غیر از این سنت، سنت‌های دیگری نیز وجود دارد که بر آن‌ها دلیل شرعی وجود ندارد، اما نبود دلیل شرعی به این معنا نیست که آن‌ها را به صورت کلی رها کنیم؛ زیرا گاه، سنت‌هایی وجود دارد با این که منبعی شرعی ندارند، اما سنت حسنه‌ای هستند و عقل نیز آن‌ها را تأیید می‌کند. علاوه بر این، انجام آن‌ها احترامی برای مرده بوده که نه تنها بد نیست، بلکه باید در ترویج آن تلاش کرد و به یقین مورد پسند خداوند است. 

پاسخ تفصیلی

در روایات، تأکید بسیاری وجود دارد که مردگان را از یاد نبریم و برای آن‌ها از این دنیا خیراتی بفرستیم. یکی از بهترین خیرات و هدیه‌ای که می‌توان از این دنیا برای آن‌ها فرستاد، خواندن قرآن است که تأکید بسیاری نیز بر آن شده است. امام رضا (ع) فرمودند: «هیچ بنده مؤمنی نیست که قبر مؤمنی را زیارت کند و در آن جا سوره قدر را هفت مرتبه بخواند، مگر این که خداوند گناهان او و صاحب قبر را می‌بخشاید». [۱]، [۲]

خیرات برای مردگان و زیارت کردن قبرشان، سنت حسنه‌ای است که در میان مسلمانان رواج دارد. این عمل مطمئناً برای مرده نیز تأثیر به سزائی دارد و می‌تواند او را در حیات پس از مرگ کمک کند؛ لذا در روایات آمده است: «مردگان را زیارت کنید که همانا آن‌ها از این عمل خوشحال می‌شوند». [۳] حتی در بعضی از روایات توصیه شده است که به یاد مردگان باشید که این کار ثواب دارد. [۴]

در روایات برای زیارت کردن قبر، آدابی ذکر شده است؛ بسیاری از این آداب، به جهت احترام گذاشتن به مرده و گاه برای به وجود آوردن ارتباط بین آن‌ها است. به گونه‌ای که در بعضی از روایات آمده است وقتی به قبرستان می‌روید یک قبر را مشخص نموده و به زیارت آن روید: «شخصی از امام موسی کاظم (ع) سؤال کرد: مؤمنی که مرده باشد، آیا کسی که قبر او را زیارت می‌کند، آگاه بدان است. امام فرمود: بله و تا زمانی که بر سر قبر او است، مرده با او مأنوس گشته و آرامش می‌یابد و زمانی که بلند شده و از کنار قبر بلند می‌شود، وحشت به درون قبر می‌رود». [۵]

از دیگر عواملی که سبب به وجود آمدن ارتباط بین کسی که بالای قبر بوده و کسی که در درون قبر است، می‌شود، دست گذاشتن بر روی قبر مرده است: راوی می‌گوید: از امام صادق (ع) در مورد قرار دادن دست بر روی قبر میت سؤال کردم که این کار به چه معنا است؟ امام فرمودند: پیامبر اکرم (ص) این را برای پسرشان بعد از دفن انجام دادند. سپس از امام در مورد این که چگونه دست را بر روی قبر قرار دهیم سوال کردم؟ امام در پاسخ انگشت خود را به سمت زمین گرفتند و آن را بر روی زمین قرار داده و سپس بلند کردند». [۶]

اما علاوه بر موارد مذکور در روایات، در میان عرف نیز سنت‌هایی وجود دارد. یکی از این سنت‌ها زدن سنگ به قبر است که گاه با این دلیل همراه است که مرده صدایمان را بشنود. در کتاب‌های حدیثی، روایتی در تأیید این کار وجود ندارند. البته، به غیر از این سنت، برخی از سنت‌های دیگر نیز وجود دارند که بر آن‌ها دلیل شرعی وجود ندارد، اما نبود دلیل شرعی بر سنت‌های عرفی، به این معنا نیست که سنت‌ها را به صورت کلی رها کنیم؛ زیرا گاه در میان مردم، سنت‌هایی وجود دارد با این که منبعی شرعی ندارند، اما سنت حسنه‌ای هستند و عقل نیز آن‌ها را تأیید می‌کند. علاوه بر این، انجام آن‌ها احترامی برای مرده بوده که نه تنها بد نیست، بلکه باید در ترویج آن تلاش کرد و به یقین مورد پسند خداوند است. 

[۱]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص ۱۸۱، جامعه مدرسین، قم، ۱۴۱۳ ق. 

[۲] اقتباس از پاسخ ۳۷۹۲. 

[۳]. کلینی، الکافی، ج ۳، ص ۲۲۹، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۶۵ ش. 

[۴]. همان، ج ۲، ص ۱۵۹. 

[۵]. همان، ج ۳، ص ۲۲۸. 

[۶]. همان، ج ۳، ص ۲۰۰.

منبع: بیتوته