و ناگهان مهسا

دربی ۱۰۳ پایتخت که قرار است ۲۳ اسفند برگزار شود، از همین حالا تبدیل به مسابقه‌ای خاص‌تر شده؛ این بازی که در طول تاریخ همواره مورد توجه بوده حالا با یکی دو اتفاق مهم عجین شده که یکی از آن‌ها قطعا تاریخی است. اتفاقات پیش‌رو مربوط به دو بخش است؛ اول اینکه مقرر شده این بازی با سیستم کمک‌داور ویدئویی یا همان VAR معروف برگزار شود و دوم اینکه قرار است برای اولین بار در تاریخ، یک داور زن هم دستی در قضاوت این دیدار داشته باشد. اینجاست که موضوع مهمی رقم خورده و آن‌طورکه مسئولان فدراسیون فوتبال عنوان کرده‌اند، قرار است مهسا قربانی به کوپل داوری این بازی اضافه شود. خداداد افشاریان رئیس کمیته داوران، با تأیید این مورد گفته است «بدون شک دربی با سیستم کمک‌داور ویدئویی (VAR) برگزار می‌شود و اینجا هم اعلام می‌کنیم یکی از داوران اتاق VAR خانم مهسا قربانی خواهد بود. با توجه به حساسیت بازی در هفته آینده، از اعلام تیم داوری صرف‌نظر می‌کنیم، اما درعین‌حال باید بگویم تیم داوری نهایی شده است».

اسم مهسا قربانی درشرایطی در ۲۴ یا به‌طور دقیق‌تر در ۴۸ ساعت اخیر در رسانه‌ها بازتاب داده شده که انتظار می‌رفت او بتواند نقشی در این بازی مهم ایفا کند. دلیلش ساده است؛ اگر فدراسیون می‌خواست دربی حتما با VAR باشد، چاره‌ای به غیر از استفاده از داورانی که مدرک و دوره حضور در اتاق کمک‌داوران ویدئویی را گرفته و گذرانده‌اند نداشت. با مرور اخبار و جست‌وجوی اسامی افرادی که موفق به اخذ مدارک شده‌اند، به غیر از نام یک داور مرد، نام دو داور زن دیده می‌شود که یکی از آن‌ها مهسا قربانی است. به این دلیل، طبیعی بود که مهسا به‌عنوان یکی از داورانی که قرار است در اتاق VAR بنشیند، مطرح شود. البته که حالا کار از یک طرح ساده اسم عبور کرده و آن‌طورکه فدراسیون گفته، مهسا قربانی به‌طور قطعی در دربی حضور خواهد داشت.

قربانی داور شناخته‌شده‌ای در فوتبال ایران، خاصه در بخش زنان است. او سال‌هاست که در رده‌های مختلف فوتبال در تورنمنت‌های AFC سوت زده و قضاوت‌های مهمی داشته است. اتفاق مهم درباره زندگی حرفه‌ای مهسا اینکه نامش در کنار علیرضا فغانی به‌عنوان داوران ایرانی که شانس حضور در جام جهانی را داشتند، مطرح شد، ولی عدم همکاری فدراسیون فوتبال با او باعث شد نتواند جام جهانی اخیر زنان را که در نیوزلند و استرالیا برگزار شد، سوت بزند. فیفا به فدراسیون فوتبال ایران گفته بود باید شرایطی فراهم شود تا مهسا قربانی علاوه بر حضور در دیدار‌هایی که در آن VAR استفاده می‌شود، فوتبال مردان را هم سوت بزند. در ایران عملا این دو مورد رقم نخورد. در سوی دیگر، فیفا به ایران پیشنهاد داده بود از روابط با کشور‌های همسایه استفاده کرده و کاری کند تا قربانی در لیگ کشور‌های همسایه که با VAR برگزار می‌شود، بازی مردان را سوت بزند که باز هم چنین اتفاقی رخ نداد تا فرصت بزرگ زندگی قربانی در عرصه حرفه‌ای از دست برود.

البته که مهسا قربانی فقط به خاطر قضاوت‌کردن در فوتبال زنان مطرح نشده است؛ نام او یکی، دو بار دیگر در موضوعی متفاوت به میان آمده که دست‌کم به معرفی بیشترش کمک کرده است. اولین مورد اینکه عنوان شده نخستین داور زن ایرانی است که یک بازی از تیم مردان را سوت زده است. اگرچه این مورد تا حدودی درست است، ولی اصل داستان درباره او روایت نشده است. مهسا برای گرفتن مدارک بین‌المللی مجبور بود هرطور شده یک بازی لیگ مردان را سوت بزند که با هماهنگی‌های صورت‌گرفته، او قضاوت یک بازی از لیگ دو مردان مالدیو را سوت زد و به‌خوبی از پس آن برآمد تا بتواند مدرکش را اخذ کند. موضوع دیگر چندان فوتبالی نیست و مربوط به پوشش او در زمان مسابقه است. انتشار تصاویر داوری مهسا قربانی در رقابت‌های بین‌المللی، پیش‌تر این حساسیت را به وجود آورد که مقوله حجاب را رعایت نکرده. حتی شایعه شد که او از سوی فدراسیون فوتبال ایران تحت فشار قرار گرفته و برای معرفی‌اش به بازی‌های انتخابی المپیک، به همین دلیل از فهرست ایران دور مانده است.

البته که خودش ماجرا را در گفتگو با «ورزشگاه» به طریقی دیگر روایت کرده و از خلاقیتی که در این زمینه به وجود آورده، پرده برداشته است. «من بدون شکستن قانون راهی پیدا کردم که بتوانم در کارم هم موفق باشم. چون عاشق داوری هستم. چند سال قبل برای مسابقات دانشجویان جهان در چین قضاوت می‌کردم. طبق قانون فیفا در گرمای شدید هوا دقایق ۳۰ و ۷۵ کولینگ‌برک داریم. یعنی بازیکنان کنار زمین می‌روند و آب می‌خورند. هوای چین ۴۳ درجه بود و رطوبت آن ۸۷ درصد. تمام مدت توی گوشی من مسئولان مسابقه اعلام می‌کردند که سریع‌تر کولینگ‌برک بدهم، چون سلامت بازیکنان در خطر بود. من هنوز برگه داوری آن مسابقه را دارم. خودم مرگ را با چشم آن روز دیدم. بعد از مسابقه یک ساعت روی تخت اتاق پزشک خوابیده بودم و ضربان قلبم به حالت عادی برنمی‌گشت. بعد از آن برای حجاب دست و پا و یقه‌بندم از رنگ روشن استفاده کردم. من کاملا لباسم پوشیده است و هیچ مشکلی شرعی ندارد. با مادرم لباس را طراحی کردم و وقتی پوشیدم دیدم طبق قوانین شرعی و آیین و مذهب ما قانون‌شکنی انجام نشده و رنگی هم برای حجاب ما در نظر گرفته نشده و هیچ‌جایی از بدن من با پوشیدن این لباس پیدا نیست».

حالا، اما بدون درنظرگرفتن این موارد باید به اتفاق خوبی که در این بین رخ داده توجه بیشتری کرد؛ اتفاقی که در رقم‌خوردنش، فدراسیون و کمیته داوران سهم بسزایی داشتند. شاید توصیه فیفا به مسئولان فدراسیون برای به کارگیری داوران زن در این زمینه اثرگذار باشد، ولی بدون تردید فراهم‌کردن شرایط حضور مهسا قربانی به‌عنوان یکی از داوران اتاق VAR دربی یک تیر و چند نشان است؛ اولی احترام و ارج گذاشتن به زحمات مهسا در طول چندین سال حضورش در این عرصه است. دومی احترام‌گذاشتن به حقوق زنان در این زمینه و سومی هم فراهم‌کردن شرایط اولیه برای این داور خوب ایرانی برای آینده است. دست‌کم حضور در دربی برای قربانی این رزومه را به وجود می‌آورد که در اتاق VAR یک بازی بزرگ نقشی در قضاوت داشته است. این بخش از آن جهت مهم است که شاید مهسا قربانی شانسی برای قضاوت‌کردن در جام جهانی ۲۰۲۷ زنان به دست بیاورد که قطعا افتخارش برای ایران است.