جنجال روی دیوار شهر!

چندی پیش از دیوارنگاره جدید میدان ولیعصر (عج) با عنوان «بانک ملاک» محصول خانه طراحان انقلاب اسلامی، وابسته به سازمان هنری رسانه‌ای اوج، رونمایی شد که با واکنش‌های متفاوتی مواجه شد و کار تا جایی پیش رفت که با فشار بانک‌ها این دیوارنگاره حذف شد.

به گزارش هنرآنلاین، در نگاه اول کلمات نئونی ما را به یاد مشاور املاک‌هایی می‌اندازد که جوان تا پیر، مستاجر یا صاحب‌خانه گذرمان به آن جا افتاده است. کلمات «خرید، فروش، رهن و اجاره» چشمک می‌زنند و انگار دست بر نقطه حساس قشر متوسط و فقیر جامعه گذاشته‌اند. کمی دورتر که بایستیم و بهتر ببینیم، متوجه عمق تصویر می‌شویم. یک بانک است.

بانک ملاک! بانک‌هایی که با نان زدن در خون مردم، برای خود امکانات درست می‌کنند. این همان نقطه درد مشترک بیشتر مردم است که با دیدن تصویر واکنش مثبت نشان می‌دهند. تصویری که بعد از مدت کوتاهی به پایین کشیده می‌شود و به رنگ سفید درمی‌آید تا مردم خود را به ندیدن و نشنیدن بزنند. این بود ماجرای کوتاه دیوارنگاره میدان ولیعصر (عج).

دیوارنگاره‌های تهران که در سطح شهر تعدادش به ۴ می‌رسد را می‌توان از ابزار‌های رسانه‌ای دانست که بیشتر به مناسبت‌های آیینی، دینی و ملی طرحی جدید درمی‌اندازند. این دیوارنگاره‌ها که در انظار عمومی قرار دارد، می‌تواند حتی کارکرد اجتماعی هم داشته باشد و به مسائل روز جامعه گریز بزند. اما متاسفانه مدت‌ها است که به صورت کلیشه‌ای تنها در مناسبت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۲۷ شهریورماه از دیوارنگاره جدید میدان ولیعصر (عج) با عنوان «بانک ملاک» محصول خانه طراحان انقلاب اسلامی، وابسته به سازمان هنری رسانه‌ای اوج، رونمایی شد که با واکنش‌های متفاوتی مواجه شد و کار تا جایی پیش رفت که با فشار بانک‌ها این دیوارنگاره حذف شد.

این دیوارنگاره با جمله کلیدی «بانک‌ها غلط می‌کنند با پول مردم بنگاه‌داری کنند» بر مقابله با بنگاه‌داری بانک‌ها و آسیب زدن این موسسات به اقتصاد کشور تاکید می‌کرد و طرح برگرفته از سخنرانی مقام معظم رهبری در شهریورماه سال ۱۳۹۷ است.

ایشان در جلسه‌ای با هیئت دولت وقت، به بنگاه‌داری بانک‌ها اعتراض داشتند و در بخشی از سخنرانی خود بیان کردند: «بانک مرکزی باید با نظارت کامل و دقیق مانع بروز مشکلاتی نظیر مسائل سپرده‌گذاران برخی بانک‌ها و مؤسسات مالی شود. نظارت بانک مرکزی بر بانک‌ها موجب می‌شود بانک‌ها به این وضع نرسند. وقتی هم که به این وضع رسید بالاخره باید برخورد کرد. چرا بانک‌ها مشکل نقدینگی پیدا می‌کنند برای اینکه شعبه زیاد می‌کنند. برای اینکه آسایشگاه برای افراد خودشان می‌سازند.

بنده یک وقتی در تهران از جایی عبور می‌کردم، دیواری طولانی بود که هرچی می‌رفتیم ادامه داشت! پرسیدم این تشکیلات عظیم برای کیست؟ گفتند مال فلان بانک است، بانک غلط می‌کند که چنین کاری کند. حالا اینکه تشکیلاتی است که لابد برای تفریح و این حرف‌ها است. بانک‌ها بنگاه‌داری می‌کنند. جلوی بنگاه‌داری بانک‌ها را بگیرید. بانک برای بنگاه‌داری نیست. البته باید از اول جلوی مشکلات گرفته شود، اما می‌توان با روش‌های مؤثر، با آن دسته از مراکز مالی که برای مردم مشکل به وجود می‌آورند، برخورد کرد.»

علی بایبردی مسئول آتلیه گرافیک خانه طراحان انقلاب اسلامی وابسته به سازمان اوج در گفت‌وگویی با ایسنا توضیحاتی را در این زمینه ارائه کرد. او گفت که برای تولید طرح مورد نظر جلسه‌ای تشکیل و نتیجه این جلسه پرداختن به یکی از رویکرد‌های پر بحث مسکن، یعنی موضوع بنگاه‌داری بانک‌ها بوده است. «از دو ماه پیش تصمیم بر آن شد تا در زمینه مسکن، دیوارنگاره‌ای طراحی و بر روی دیوار میدان ولیعصر (عج) نصب شود. نتیجه‌گیری این بود که یکی از رویکرد‌های پر بحث مسکن، موضوع بنگاه‌داری بانک‌هاست. موضوعی که مقام معظم رهبری نیز سال ۱۳۹۷ به آن اشاره کردند و تاکید داشتند بانک‌ها بنگاه‌داری می‌کنند و این کار اشتباه است.

درست است که تمام معضلات بخش مسکن تماما به بانک‌ها برنمی‌گردد؛ اما مقصر بخش عظیمی از گرانی مسکن، بانک‌ها هستند. از این رو بحث بنگاه‌داری که مقام معظم رهبری هم به آن اشاره کردند باعث شد اعداد و ارقام‌های زیادی در این زمینه بازنشر داده شود. به عنوان مثال مجتبی یوسفی، عضو کمیسیون عمران مجلس چندی پیش اعلام کرده بود سه بانک مسکن، ملت و ملی در حال حاضر بیش از ۳۰ هزار خانه خالی دارند. اتفاقی که خود به تنهایی هم باعث رکورد بازار مسکن شده و هم به گرانی آن دامن می‌زند.»

او بر این موضوع نیز تاکید کرده بود که دیوارنگاره میدان ولیعصر برای اولین بار به یک موضوع غیرمناسبتی ورود کرده و واکنش‌ها به آن در فضای مجازی را مثبت دانست. «البته اینطور نیست و اولین بار نیست که به دغدغه مردم توجه شده باشد؛ اما به این صورت که کنایه‌ای، صریح و دقیق باشد معدود بوده. با این حال واکنش‌ها از این رو مثبت بود که می‌گفتند یک دغدغه مهم مردم بر روی دیوارنگاره به نمایش درآمده و رویکرد خوبی هم انتخاب شده. چون به نظر می‌رسد همه دل‌شان از بانک‌ها خون باشد.»

به نظر می‌رسد طراح با برداشت از فهوای کلام مقام معظم رهبری دیوارنگاره را طراحی کرد که اگرچه به مذاق مسئولان بانک‌ها خوش نیامد، اما مردم و اهالی رسانه بازخورد مثبتی داشتند. چرا که از معدود دفعاتی بود که دیوارنگاره به مسائل و مشکلات جامعه گریز زده و یک نقد درون گفتمانی شکل گرفته بود. موضوع مسکن و کرایه خانه برای بسیاری از شهروندان به بزرگ‌ترین دغدغه اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است و واکنش به این مسئله و نقد اجتماعی یکی از طبیعی‌ترین حق رسانه‌ها است.

دیوارنگاره‌ها هم همانطور که گفتیم یکی از مصداق‌های رسانه است که با طراحی هنرمندانه می‌تواند در این نقد، اظهار نظر کند. اما ظاهرا دست قدرت و زور بانک‌ها بر هنر می‌چربد.

نه تنها بر هنر، که زورش بر هر قدرت دیگری می‌چربد و تحمل نقد و مخالفت را ندارد. این واکنش نشان داد که برخی بانک‌ها نه تنها غلط می‌کنند که بنگاه‌داری می‌کنند بلکه زورشان به هرچیزی که دلشان بخواهد می‌رسد و گردن‌کلفتی می‌کنند. حتی کار تا آن جایی پیش می‌رود که به جای حل مسئله و دغدغه مردم، به طور کل صورت مسئله را پاک می‌کند. درست شبیه طرحی که دیگر بر دیوارنگاره میدان ولیعصر (عج) نیست، درست همانطور سفید و خالی!

حتی بعید نیست کار به جایی برسد که که دیگر باید بگوییم که ما اشتباه کردیم که این طرح را نصب کردیم و مردم اشتباه کردند که دیدند!