پایان کابوس جنگ؟

در بحبوحه تنش‌‌ها بین روسیه و اوکراین که کشورهای غربی را نگران کرده بود، روز سه‌‌شنبه خبر رسید که روسیه بخشی از نیروهای خود را عقب برده است و این می‌‌تواند نشانه بازگشت دیپلماسی در بحران اوکراین باشد. الجزیره در گزارشی فوری روز سه‌‌شنبه نوشت که روسیه برخی از نیروهای خود را به پایگاه‌هایشان بازگردانده است. در این راستا اولاف شولتز، صدراعظم آلمان روز سه‌‌شنبه وارد مسکو شد تا با ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌جمهوری روسیه در یک ماموریت پرمخاطره برای جلوگیری از جنگ دیدار کند و او پیام غرب را که آماده گفت‌وگو درباره نگرانی‌‌های امنیتی روسیه هستند، اعلام کرد؛ اما در صورت تهاجم روسیه، تحریم‌‌هایی را اعمال خواهند کرد که بی‌‌سابقه است. در همین حال، وزارت دفاع روسیه به نقل از خبرگزاری اینترفاکس اعلام کرد: برخی از نیروها در مناطق نظامی روسیه در مجاورت اوکراین پس از اتمام تمرینات به پایگاه‌های خود بازگشتند؛ اقدامی که می‌تواند تنش بین مسکو و غرب را کاهش دهد.

به گزارش دنیای اقتصاد، لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا نیز قرار است به بلژیک سفر کند؛ جایی که با متحدان ناتویی‌‌اش لیتوانی و لهستان دیدار خواهد کرد. این دیدار پس از آن صورت خواهد گرفت که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه از ترغیب پوتین به ادامه مذاکرات سخن گفت. در بحبوحه دیپلماسی دیوانه‌وار برای جلوگیری از درگیری در اوکراین، ایالات متحده ضمانت یک‌میلیارد دلار وام دولتی به اوکراین داد؛ زیرا تجمع نیروهای روسی در مرزهای این کشور بر اقتصاد کی‌‌یف فشار زیادی وارد آورده است. با این حال خبرگزاری اینترفاکس روسیه به نقل از این ناوگان گزارش داد که بیش از ۲۰ کشتی از ناوگان شمالی روسیه تمرینات خود را در دریای بارنتس آغاز کرده‌‌اند.

این تحولات در شرایطی صورت می‌‌گیرد که برآوردهای سی‌‌ان‌‌ان در صبح سه‌شنبه نشان می‌‌داد که روسیه در حالت تهاجمی قرار گرفته و خطر حمله قریب‌‌الوقوع است. سی‌‌ان‌‌ان در این گزارش نوشت: تجمع نیروهای روسیه در نزدیکی مرز اوکراین با سرعت بالا ادامه داشته و از زیردریایی‌ها و کشتی‌های دو زیست آبی‌خاکی در دریای سیاه گرفته تا موشک‌‌های بالستیک کوتاه‌‌برد، تانک‌‌ها و خمپاره‌اندازها در نوار مرزی شمال شرقی اوکراین مستقر شده‌‌اند. سی‌‌ان‌‌ان ویدئوهای رسانه‌های اجتماعی از این تحرکات را مکان‌‌یابی و احراز هویت کرده است؛ اگرچه احتمالا تعداد بیشتری از آنها فعلا در فیلم‌‌ها دیده نشده‌‌اند. برخی از ویدئوها از منابع رسمی آمده است و بیشتر آنها از تیک‌‌تاک یا یوتیوب هستند. آنها توسط ناظران آنلاین تجزیه و تحلیل می‌‌شوند و اغلب مکمل تصاویر ماهواره‌‌ای هستند. در تصاویر یک کاروان در حال حرکت در نزدیکی «بلگورود» در غرب روسیه، درست در آن سوی مرز از شهر اصلی اوکراین، خارکف دیده شده است. البته شواهد فراوان دیگری نیز از تقویت نظامی در منطقه بلگورود وجود دارد. سی‌‌ان‌‌ان در تجزیه و تحلیل این ویدئوها متوجه شده است که این تحرکات در روستای سرتنو، در حدود ۲۴کیلومتری از مرز وجود دارد. این ویدئوها روز یکشنبه بارگذاری شده‌اند و تانک‌‌هایی را در حال حرکت در منطقه نشان می‌‌دهند.

تحرکات شبانه

نیروهای روسی نیز شبانه در منطقه در حال حرکت هستند. آنها شبانه به تخلیه تانک‌‌ها از قطار مشغول بودند. سی‌‌ان‌‌ان با بررسی این ویدیئ مکان آن را در روستایی در نزدیکی بلگورود شناسایی کرده است؛ جایی که در آنجا برف بیشتر از جنوب می‌‌بارد. به نظر می‌‌رسد منطقه اطراف ورونژ نیز بسیار شلوغ شده است. مجموعه بزرگی از تانک‌‌ها و خودروهای جنگی پیاده نظام در چند روز گذشته از قطاری در حال عبور در فیلم‌‌های ارسالی دیده شده‌‌اند. به گفته تحلیلگران، آنها بخشی از تانک‌‌های گارد اول ارتش روسیه هستند. در چند روز گذشته، ویدئوهای رسانه‌های اجتماعی بیشتری ورود هلی‌کوپترها به نزدیکی مرز اوکراین را نشان می‌‌داد. آنها می‌‌توانند پشتیبانی مهمی برای نیروهای زمینی در صورت حمله ارائه دهند. ویدئوهای اینها در نزدیکی بلگورود فیلمبرداری شده بودند.

تجهیزات روسیه شامل تانک‌‌ها، خودروهای جنگی پیاده‌نظام معروف به BMP و توپخانه‌های متحرک بوده، ویدئوهای این فیلم‌‌ها نیز نشان می‌‌دهد که اینها در قطاری در حومه بلگورود هستند. بسیاری از سخت‌افزارهای جنگی از شهر کورسک به سمت جنوب حرکت می‌‌کنند. سی‌‌ان‌‌ان ویدئوها را که به نظر می‌‌رسد شنبه فیلم‌‌برداری شده، مکان‌‌یابی کرده است. مایکل کوفمن، تحلیلگر روسیه در «CNA» یک سازمان غیرانتفاعی مستقر در ویرجینیا خاطرنشان می‌‌کند که یگان‌‌های کورسک (مانند ارتش ۶ ترکیبی تسلیحات) به نظر می‌‌رسد با پشتیبانی توپخانه در سطح منطقه به سمت بلگورود در حال حرکت هستند. او می‌‌گوید: تانک‌‌های گارد اول ارتش همچنین شروع به حرکت کرده‌‌اند که احتمالا در حال رسیدن به نقطه‌‌ای هستند که می‌‌توان گفت مرحله پیش از حمله بوده است. با این حال مشخص نیست که با تغییر فاز روسیه برای دیپلماسی، این نیروها را به عقب رانده است یا آنها همچنان در موضعی هستند که روز دوشنبه بوده‌‌اند.

تحرکات کاروان‌‌های موشک‌‌های بالستیک کوتاه‌‌برد «اسکندر-ام» که به نظر می‌‌رسد در چند هفته اخیر در مناطق مختلف غرب روسیه افزایش یافته و نگرانی‌‌ها را بالاتر برده است. اگر درگیری‌‌ها آغاز شود، احتمالا از این موشک‌‌ها برای حمله به مواضع ثابت اوکراین مانند سایت‌‌های فرماندهی و کنترل استفاده می‌‌شود. برد آنها تا ۴۰۲ کیلومتر می‌رسد و در تصاویر ماهواره‌‌ای اخیر تحرکات بالایی از آنها دیده شده است.

در این میان سربازان روسیه و بلاروس هفته گذشته تمرینات مشترک قابل توجهی را در نزدیکی مرز لهستان آغاز کردند؛ اما برخی از نیروهای روسی کیلومترها دورتر از محل برگزاری مانور در حال حرکت به سمت مرز با اوکراین هستند و در نزدیکی محل تلاقی مرزهای اوکراین، روسیه و بلاروس در حال جاگیر شدن هستند. البته بخشی از این نیروهای حاضر در مانور به پایگاه‌هایشان بازگشتند؛ اما شامل همه سربازان حاضر در این مانور نمی‌‌شود. سی‌‌ان‌‌ان این کاروان را که شامل «پرتاب‌‌کننده‌های موشک‌‌های چندگانه» است، در نقطه‌‌ای در حدود ۲۴کیلومتری شمال مرز اوکراین شناسایی کرده است. تسلیحات و کشتی‌‌های روسیه همچنان در نزدیکی مرز اوکراین هستند. مکان‌‌هایی که تجهیزات از قبل در بیش از ۱۶۱ کیلومتری از مرز مستقر شده بودند، با پیشروی واحدها به تدریج در حال تخلیه شدن هستند.

واحدهای روسی در چند کیلومتری اوکراین در تمام مسیر از دریای آزوف، در امتداد مرز اوکراین و بلاروس وجود دارند. راب لی، از دپارتمان مطالعات جنگ در کینگز کالج لندن در توییتی نوشت: «تشکیلات نظامی کنونی روسیه در نزدیکی اوکراین بی‌‌سابقه است. این شبیه ترس‌‌های پیشین از وقوع جنگ یا افزایش تنش‌‌ها در بهار ۲۰۲۱ نیست. میزان قدرت نظامی هوایی، زمینی و دریایی روسیه در نزدیکی اوکراین اکنون به میزان قابل توجهی بسیار افزایش یافته است.» درحالی‌که به نظر می‌‌رسد بیشتر تجهیزات در حال سوار شدن روی هم هستند، مکان انتقال بعدی آنها فعلا ناشناخته باقی مانده است.

آخرین تلاش‌‌های دیپلماتیک

با وجود تحرکات بالای روس‌‌ها در نزدکی مرز با اوکراین مسکو گفته است که به گفت‌وگوهای دیپلماتیک با غرب بر سر بحران امنیتی که در پی تجمع نیروهای کشورش به وجود آمده است، ادامه می‌‌دهد. به گزارش الجزیره، در گفت‌وگوی بین ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌جمهوری روسیه و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در روز دوشنبه، وزیر خارجه روسیه گفت: «همیشه فرصتی برای دستیابی به توافق با غرب بر سر اوکراین وجود دارد.» او به پوتین گفت که مبادلات با رهبران در پایتخت‌‌های اروپایی و واشنگتن نشان‌دهنده فرصت کافی برای پیشرفت در اهداف روسیه است که ارزش دنبال کردنش را دارد. لاوروف در اظهارات تلویزیونی‌‌اش گفت: «من پیشنهاد می‌‌کنم ادامه دهیم.» پوتین پاسخ داد: «خوب است!» لاوروف به پوتین گفت که ایالات متحده پیشنهادهای ملموسی را برای کاهش خطرات نظامی ارائه کرده؛ اما پاسخ ناتو و اتحادیه اروپا رضایت بخش نبوده است.

استفان نیکس از موسسه بین‌‌المللی جمهوری خواه به الجزیره از واشنگتن دی‌‌سی گفت: «باید دید که آیا این مذاکرات واقعی است یا صرفا برای به تعویق انداختن تهاجمی طراحی شده است که (پوتین) گفته، ممکن است انجام دهد.» روز دوشنبه، ایالات متحده اعلام کرد که به‌دلیل آنچه «شتاب چشمگیر در افزایش نیروهای روسیه» نامیده می‌شود، به‌طور موقت سفارت خود را در کی‌‌یف را به شهر «لویو» در غرب اوکراین در نزدیکی مرز لهستان منتقل می‌‌کند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در بیانیه‌ای با اعلام این اقدام گفت که ایالات متحده به تلاش برای راه‌حل دیپلماتیک ادامه خواهد داد. او افزود: «اگر روسیه با حسن‌نیت مشارکت کند، مسیر دیپلماسی همچنان دردسترس خواهد بود. ما مشتاقانه منتظریم تا به محض فراهم شدن شرایط، کارکنان خود را به سفارت بازگردانیم.» جو بایدن، رئیس‌‌جمهوری آمریکا که در آخر هفته با پوتین صحبت کرده بود، روز دوشنبه با بوریس جانسون، نخست‌‌وزیر بریتانیا هم تماس تلفنی داشت. کاخ سفید در بیانیه‌‌ای که این تماس را تشریح کرد، گفت: «رهبران دو کشور درباره تعاملات دیپلماتیک اخیر خود با اوکراین و روسیه گفت‌وگو کردند.» آنها همچنین تلاش‌‌های دیپلماتیک و بازدارنده در حال انجام را در واکنش به تداوم استقرار نظامی روسیه در مرزهای اوکراین بررسی و بر حمایت خود از حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین تاکید کردند.

دولت بریتانیا نیز اعلام کرد: «بایدن و جانسون موافق بودند که پنجره‌‌ای حیاتی برای دیپلماسی و برای عقب‌‌نشینی روسیه از تهدیدات خود علیه اوکراین وجود دارد.» در این شرایط اولاف شولتز، صدراعظم آلمان روز دوشنبه از کی‌‌یف دیدار کرد و قول داد که برلین و متحدان غربی آن از امنیت و استقلال اوکراین حمایت خواهند کرد و از روسیه خواست تا «پیشنهاد گفت‌وگو» را بپذیرد. شولتز در یک کنفرانس خبری‌‌اش به ولادیمیر زلنسکی گفت: «هیچ توجیه منطقی برای استقرار نیروهای روسیه در اطراف مرزهای اوکراین وجود ندارد.» ناتاشا باتلر، خبرنگار الجزیره که از کی‌‌یف گزارش داد گفت که شولتز در طول سفر خود به پایتخت اوکراین «نمایش وحدت» را با میزبان خود ارائه کرد.

با این حال آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد «براساس تحلیل‌‌ها و امیدهای خودش» معتقد است که درگیری وجود نخواهد داشت. سفیر اوکراین در بریتانیا هم روز دوشنبه گفت که کی‌‌یف آماده است تا از طرح خود مبنی بر پیوستن به ناتو عقب‌‌نشینی کند. این یکی از شروط مورد درخواست روسیه هم بوده است. وادیم پریستایکو، سفیر اوکراین در توضیحی به بی‌‌بی‌‌سی گفت: «ما در حال حاضر عضو ناتو نیستیم و برای اجتناب از جنگ آماده ارائه امتیازات زیادی هستیم و این همان کاری است که در گفت‌وگو با روس‌‌ها انجام می‌‌دهیم.»