موقعیت مستحکم «شی» وضعیت متزلزل رهبری چین

فرارو- به نظر می‌رسد موقعیت «شی جین پینگ» امن و مستحکم است آن چه در سالیان اخیر متزلزل شده موقعیت هیئت حاکمه و رهبری چین است. یک ریزش پنج‌ساله بر تصمیمات در مورد همه چیز از اقتصاد گرفته تا چگونگی مقابله با کووید -۱۹ بر رهبری چین تاثیرگذار بوده است.

به گزارش فرارو به نقل از اکونومیست؛ سیاستگذاری نخبگان چینی در هاله‌ای از ابهام رخ می‌دهد. با این وجود، یک پیش بینی عموما پذیرفته شده است: «شی جین پینگ» کماکان حاکم چین در سال آینده و پس از آن باقی خواهد ماند. او که یک دهه در قدرت بوده احتمالا از عرف حاکم بر چین سرپیچی کرده و در سمت خود باقی خواهد ماند. با این وجود، در سایر زمینه‌های سلسله مراتبی در چین تغییرات عظیمی در حال انجام است.

در اواخر سال جاری چرخشی گسترده در رهبری حزب کمونیست ایجاد خواهد شد. شی ممکن است یک قانون‌شکن باشد، اما آهنگ سیاسی زیربنایی را تغییر نداده است. با این وجود، در سراسر رهبری حزب تنش آشکار است.

سخنرانی پس از سخنرانی انجام می‌شود و بوروکرات‌ها وظیفه‌ای بسیار مهم را برعهده می‌گیرند: تضمین موفقیت کنگره بیستم حزب کمونیست. این مراسم که معمولا زمان برگزاری آن مبهم است گفته می‌شود در نیمه دوم سال برگزار خواهد شد و معمولا تا چند هفته پیش از برگزاری تاریخ آن تایید نمی‌شود. با این وجود، چنین گردهمایی‌هایی که هر پنج سال یکبار برگزار می‌شوند معمولا در ماه اکتبر یا نوامبر برگزار شده اند.

این گردهمایی‌ها نقش مهمی دارند و وظیفه انتخاب نزدیک به ۴۰۰ عضو کمیته مرکزی جدید را برعهده دارند که بلافاصله پس از آن اعضای هیئت ۲۵ نفره برای دفتر سیاسی و فرماندهی عالی نظامی انتخاب می‌شوند. تنها زمانی که این کار انجام شود مقام‌های حزبی احساس آرامش خواهند کرد.

چشم‌انداز سیاسی چین از زمان روی کار آمدن «شی» به طور قابل توجهی تغییر کرده است. او بیش از هر یک از اسلاف خود اهرم‌های کنترل امور را در دست گرفته است از جمله در مورد مسائل اقتصادی که زمانی عمدتا در اختیار «لی کچیانگ» نخست وزیر بود.

در سال ۲۰۱۸ میلادی، شی بازنگری در قانون اساسی را انجام داد و محدودیت دوره ریاست‌اش را لغو کرد که به او اجازه می‌دهد برای مدت نامحدودی در منصب خود باقی بماند. هیچ محدودیتی برای ماندن او در مقام دبیرکل حزب وجود ندارد که براساس کنوانسیون حزب صاحب این مقام رئیس دولت و ارتش است. بنابراین، شی می‌تواند به طور مادام العمر رهبر چین باقی بماند.

موقعیت او امن به نظر می‌رسد. نشانه اندکی از درگیری‌های سیاسی که پیش از انتصاب او به عنوان رهبر در هجدهمین کنگره حزب در سال ۲۰۱۲ میلادی در جریان بود دیده می‌شود. با این وجود، شی باید در مورد بسیاری از انتصابات تصمیم گیری کرده و هوشیار باقی بماند. تصمیم او برای لغو محدودیت دوره ریاست‌اش بحث برانگیز بود. افرادی که تحت پاکسازی‌های گسترده به دلیل دشمنی با او قرار گرفتند و یا کنار گذاشتن مقام‌های فاسد احتمالا باعث نارضایتی در سطوح بالای قدرت می‌شود.

برخی تغییرات به دلیل سن مدیران فعلی اعمال می‌شوند. به نظر می‌رسد «شی» کماکان به قوانین نانوشته درباره زمان بازنشستگی مقام‌های ارشد احترام می‌گذارد. با فرض ادامه این روند، دست کم ۱۱ نفر از ۲۵ عضو فعلی دفتر سیاسی از جمله دو عضو کمیته دائمی پس از برگزاری کنگره پیش رو باید از مقام خود کناره گیری کنند، زیرا سن آنان ۶۸ سال یا بیش‌تر خواهد بود. شی نیز در آن سن خواهد بود، اما این قانون در مورد او اعمال نخواهد شد.

این بدان معناست که برخی از اعضای برجسته دفتر سیاسی ممکن است با بازنشستگی روبرو شوند. یکی از این افراد «لیو هه» معاون نخست وزیر است که در خط مقدم سیاستگذاری اقتصادی و هم چنین مذاکرات تجاری با امریکا قرار داشته است. او به زودی ۷۰ساله خواهد شد.

فرد دیگر «یانگ جیچی» بلندپایه‌ترین دیپلمات چین است که ۷۲ساله خواهد بود. از اعضای کمیته دائمی که احتمالا مناصب‌شان را ترک خواهند کرد می‌توان به «هان ژنگ» معاون نخست وزیر و مسئول امور هنگ کنگ و «لی جان شو» رئیس مجلس قانونگذاری چین اشاره کرد. همه نگاه‌ها به شکاف‌های ایجاد شده میان آنان خواهد بود. اگر یکی از جانشینان آنان یا هر دو ۶۲ سال یا کم‌تر سن داشته باشد یکی از آنان می‌تواند جانشین «شی» در کنگره بیست و یکم در سال ۲۰۲۷ میلادی شود البته در صورتی که شی تصمیم به کناره گیری از قدرت بگیرد. در نتیجه، تحولات در تغییر مقام‌های ارشد حزبی مهم خواهند بود.

آینده «لی» یکی دیگر از اعضای کمیته دائمی نامشخص است. قانون اساسی او را موظف می‌کند که پس از دو دوره پنج‌ساله از سمت نخست وزیری کناره گیری کند؛ بنابراین در سال ۲۰۲۳ میلادی فرد دیگری باید جانشین او شود. با این وجود، زمانی که کنگره برگزار شود او ۶۷ساله خواهد بود یعنی به اندازه کافی سنی را خواهد داشت که بتواند کرسی دائمی‌اش را حفظ کند.

تغییرات در دفتر سیاسی و هر سطح دیگری می‌تواند به «شی» کمک کند تا کنترل قدرتمند خود را بر تمامی امور تثبیت کند. مقام‌های حزبی تاکید می‌کنند که وفاداری برای او مهم‌ترین و ضروری‌ترین اصل است. با این وجود، تغییر نسلی در حال رخ دادن است. این تغییر ممکن است در سالیان آینده بر سیاست چین تاثیرگذار باشد. احتمالا بیش از نیمی از اعضای کمیته مرکزی در کنگره آتی با افراد تازه جایگزین خواهند شد.

«چنگ لی» از اندیشکده بروکینگز در واشنگتن می‌گوید این موضوع باعث می‌شود که ۸۵ درصد از کرسی‌ها در اختیار افرادی قرار گیرد که در سال ۱۹۶۰ میلادی یا پس از آن متولد شده‌اند در حالی که پیش‌تر آنان صاحب کمی بیش از نیمی از کرسی‌ها بودند.

در گزارشی که در ماه دسامبر توسط MacroPolo یک اندیشکده داخلی در موسسه پالسون در شیکاگو منتشر شد از ظهور این نسل به عنوان پویایی نادر در سیاست چین یاد شده بود. این گزارش به شکافی بین تجارب گروه جوانتر و گروه مسن‌تر که شی و سایر اعضای دفتر سیاسی به آن تعلق دارند اشاره کرده بود.

کسانی مانند شی که در دهه ۵۰ میلادی متولد شده‌اند در جریان انقلاب فرهنگی شرورانه مائو در فاصله سال‌های ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۶ میلادی بزرگ شدند زمانی که آموزش رسمی به شدت مختل شده بود. گروه جوان‌تر پس از مرگ مائو در سال ۱۹۷۶ میلادی به سن بلوغ رسیدند.

اعضای این طیف متشکل از چینی‌هایی هستند که در وضعیتی رشد کردند که جاممه به سرعت در حال تغییر بود و چین در حال باز کردن در‌های خود به روی غرب بود. این اندیشکده اشاره می‌کند که سیاستمداران چینی متعلق به این گروه نسبت به نسل قدیمی‌تر بیش‌تر طرفدار اقتصاد بازار و از نظر سیاسی لیبرال‌تر هستند.

این نسل و حتی مقام‌های جوان‌تر جریان تحولات دموکراسی خواهی دانشجویی ۱۹۸۹ میلادی را به یاد دارند. این افراد هم اکنون در سطح استانی و سطوح پایین‌تر از آن حضور دارند. تاکنون بیش از نیمی از روسای حزبی در سطح استانی تغییر کرده اند. تعدادی از آنان که رهبران نسل شی بودند کنار رفتند و جای آنان را مقام‌های طیف دهه ۶۰ گرفته اند. حدود یک سوم از تازه واردان به حلقه داخلی رهبری حزب کمونیست در سطح استانی در دهه ۷۰ میلادی متولد شده اند.

با این وجود، دست کم تا زمانی که شی در قدرت است ناظران انتظار زیادی ندارند که کنترل معاونت حزب بر مسائل چین کاهش یابد. تصور بازگشت به فضای سیاسی نسبتا باز و لیبرال دهه ۸۰ میلادی در چین دشوار است. رهبرانی که کار خود را در آن زمان آغاز کردند پس از آن تحت تاثیر دو تغییر عملی قرار گرفتند: نخست ظهور چین به عنوان یک قدرت جهانی و دوم ناامیدی فزاینده در میان چینی‌ها از غرب به عنوان یک الگوی سیاسی.

تغییر در هر سطحی از ساختار رهبری به شدت مدیریت می‌شود تا اطمینان حاصل شود که تنها افرادی که به شی وفادار هستند ارتقا پیدا می‌کنند. این کار عظیمی است. در سال ۲۰۱۱ میلادی، در تمرینی مشابه در آستانه ارتقای مقام شی، ماشین عظیم منابع انسانی آن کشور که بخش سازمان مرکزی حزب نام دارد اعلام کرد که بیش از ۱۰۰ هزار مقام ارشد بازنشسته خواهند شد یا به پست‌های تازه‌ای انتقال خواهند یافت. گردش مناصب این بار احتمالا به همان اندازه شدید خواهد بود و تغییرات در سطح شهرستان نیز ایجاد می‌شود. این تغییرات تغییر در مدیریت اداره‌های دولتی و مجالس قانونگذاری محلی را نیز شامل می‌شوند.

حزب اغلب این تغییر پنج‌ساله را به عنوان «دموکراسی در عمل» تبلیغ می‌کند. ظاهرا نمایندگان کنگره‌های حزبی توسط اعضای عادی حزب انتخاب می‌شوند. در واقع، انتخاب دموکراتیک حداقلی است. بخش‌های سازمانی در سطوح مختلف تضمین می‌کند که تنها آنانی که مورد علاقه مقام‌های عالی‌تر هستند ارتقا پیدا کنند. نمایندگان برای انطباق با این الگو با دقت انتخاب می‌شوند.

تعداد آنان در کنگره سال جاری ۲۳۰۰ نفر خواهد بود. کار بر روی انتخاب آنان به تازگی آغاز شده است. رسانه‌های دولتی در ماه‌های آتی مملو از گزارش‌هایی در مورد بسیج اعضای حزب برای معرفی نامزد‌های مناسب خواهند بود. شاخه‌های حزبی به اعضای خارج از کشور پیام ارسال می‌کنند تا نظرات آنان را جویا شوند. حتی مقام‌های حزبی بازدید خانه به خانه انجام می‌دهند تا از افراد مشاوره کسب کنند.

در عمل، اما از اعضا صرفا برای تکرار انتخاب رهبران‌شان استفاده می‌شود. پیش از ارائه نام نامزد‌ها کمیته‌های حزبی کارزار‌های تبلیغاتی را سازماندهی می‌کنند تا کار‌های برخی از «کارگران نمونه» را به اطلاع عموم برسانند. پیام آشکار است: «از میان آنان اسامی را انتخاب کنید». اعضای حزب در بوروکراسی می‌دانند چه کسانی را نامزد کنند: رهبران شان. در دور اولیه ممکن است صد‌ها هزار نام مطرح شوند. تعداد این افراد توسط کمیته‌های حزبی کاهش می‌یابد و درصد مشخصی از مقامات، زنان، اقلیت‌های قومی، کارگران و مهاجران نیز سهمیه‌ای در فهرست‌ها دارند.

فهرست‌ها برای اصلاح بیش‌تر رتبه‌بندی می‌شوند تا زمانی که هر استان فهرست‌ها را به بخش سازمانی ارائه می‌دهد تا نامزد‌ها مورد بازرسی گسترده قرار گیرند. این مرحله شامل مصاحبه با همکاران فرد، بررسی‌های پلیس وبررسی سوابق نامزد‌ها از پرداخت مالیات توسط آنان گرفته تا رعایت قوانین تنظیم خانواده می‌شود.

هر نور ضعیفی از دموکراسی که تا پیش از قدرت گیری شی در چین پدیدار بود خاموش شده است. در سال ۲۰۰۷ میلادی، سه ماه پیش از برگزاری هفدهمین کنگره حزبی (در آن زمان «هو جینتائو» دبیرکل حزب بود) حزب یک نظرسنجی بی‌سابقه از اعضای کمیته مرکزی و چند نفر دیگر را برای ارزیابی حمایت از نامزد‌های بالقوه دفتر سیاسی از فهرستی ۲۰۰ نفره انجام داد. در آن زمان این اقدام با «اهمیت بزرگ» برای «دموکراسی درون حزبی» توصیف شد. پنج سال پس از آن، پس از برگزاری کنگره‌ای که در جریان آن شی قدرت را به دست گرفت حزب این تمرین را تکرار کرد و این بار توصیه‌های خود را برای ارتقا به کمیته دائمی ارائه داد.

شی به وضوح نشان داده که از اتکای صرف به آرا برای انتخاب افراد بیزار است. مقامات او به جای نظرسنجی از دید او پوچ، ترجیح داده‌اند با افراد ارشد صحبت کنند تا حمایت آنان از نامزد‌های نقش‌های قدرتمند را ارزیابی کنند. «شین هوا» خبرگزاری دولتی چین اعلام کرده بود که سیستم نظرسنجی توسط رقبای پاکسازی شده شی که تلاش کرده‌اند با رشوه آرا را به دست آورند مورد سوء استفاده قرار گرفته است؛ بنابراین فضای پیش از کنگره آشناست.

مقامات در تلاش هستند تا اطمینان حاصل کنند که هیچ چیز آمادگی‌ها را برهم نزند. اوایل این ماه، یکی از جوان‌ترین اعضای دفتر سیاسی به نام «چن مینر» (متولد ۱۹۶۰ میلادی) که شایعه شده بود یک ستاره سیاسی در حال ظهور است به طور خلاصه گفت: «ما باید قاطعانه واژه» ثبات «را در خط مقدم نگه داریم».

در ماه‌های آینده فضای امنیتی روز به روز تشدید خواهد شد و مقام‌های حزبی تحمل کم‌تری از خود نسبت به مخالفان نشان خواهند داد. بعید است که رهبران حزبی با کاستن از سخت گیری در مورد مقابله با کووید – ۱۹ و بحران بهداشتی ایجاد شده بر اثر آن موافقت کنند چرا که می‌دانند سهل گیری در این باره موقعیت‌شان را به خطر خواهد انداخت و باید سیاست به صفر رساندن ابتلا به کرونا و انتقال آن را کماکان دنبال کنند. در میانه ادامه شیوع کرونا پکن باید نگران یک رویداد بزرگ دیگر نیز باشد: میزبانی بازی‌های المپیک زمستانی در ماه آینده.