رؤسای‌جمهور از کجا دکترا گرفتند

«دکترای افتخاری» از آن عناوینی است که به پاس خدمات و تلاش یک فرد از طرف دانشگاه به او اعطا می‌شود. در دنیای سیاست نیز چنین عنوانی وجود دارد و برخی رؤسای دولت یا در پایان دوره خود از یکی از دانشگاه‌های کشورش این عنوان را هبه گرفته یا در یکی از سفر‌های خارجی از کشوری که با آن‌ها رابطه خوبی داشته، مدرک دکترا سوغات آورده است.

شرق در ادامه نوشت؛ رؤسای دولت ایران نیز از این قاعده مستثنا نبوده‌اند؛ چه مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی که از دانشگاه تهران دکترای افتخاری گرفت، چه حسن روحانی از مسکو و چه ابراهیم رئیسی که در اولین سفر خارجی خود به تاجیکستان با یک دکترای افتخاری به کشور بازگشت. سیدمحمد خاتمی با چندین و چند مدرک دکترای افتخاری رکورد‌دار است.

دکتر هاشمی‌رفسنجانی

مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، در پایان دوران ریاست‌جمهوری خود، به خاطر سال‌ها حضور در بالاترین سطح نظام از طرف «دانشگاه تهران» دکترای سیاسی افتخاری گرفت. خبر این رخداد در هشتم اردیبهشت سال ۷۶ این‌گونه مخابره شده بود: «آقای هاشمی رفسنجانی دانشنامه دکترای افتخاری خود را در حضور جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای هیئت‌دولت، اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب فرهنگی، فرماندهان ارتش جمهوری اسلامی ایران، رؤسای دانشگاه‌های نظامی و انتظامی و شخصیت‌های کشوری و لشکری از دست حضرت آیت‌الله یزدی و آقای دکتر گرجی دریافت نمودند».

هاشمی‌رفسنجانی در خاطرات خود درباره این روز، این‌گونه نوشته است: «براى مراسم اعطای [دانشنامه]دکتراى سیاسی به من، از منزل به دانشگاه تهران رفتیم. محسن و مهدى و یاسر هم آمدند. جلسه خوبى بود. آقایان دکتر [محمدرضا]عارف، دکتر [سیدمحمد]هاشمی، [استاد دانشگاه شهید بهشتی]، دکتر [محمدرضا]تخشید، [رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران]، [محمود]محمدى‌عراقى، [رئیس سازمان تبلیغات اسلامی]و آقاى [محمد]یزدى، [رئیس قوه قضائیه]، درباره خدمات علمى و اجرائى و جهادى من صحبت کردند.

سپس سمفونى سازندگى نمایش داده شد که جالب است. سپس توسط دکتر [ابوالقاسم]گرجى، دانشنامه دکترا تقدیم شد. متن آن را خواندند. سپس در اهمیت دانشگاه صحبت کردم. قول همکارى محدود براى درسى در موضوع تاریخ سیاسى دادم». هرچند او به قول خود وفا نکرد و انتقال تجربه‌هایش در حد نوشتن خاطرات روزانه‌اش باقی ماند.

‌دکترای گفت‌وگوی تمدن‌ها

سیدمحمد خاتمی، مدرک کارشناسی فلسفه غرب از «دانشگاه اصفهان» و کارشناسی ارشد در رشته علوم تربیتی از «دانشگاه تهران» دارد. او همچنین در حوزه علمیه قم، دروس حوزوی خوانده است. خاتمی به دلیل طرح گفت‌وگوی تمدن‌ها از سه دانشگاه «سنت اندروز انگلستان»، «دانشگاه لیژ بلژیک» و «دانشگاه تهران» دکترای افتخاری گرفت. او در اردیبهشت سال ۸۴، در مراسم اعطای نشان دکترای افتخاری خود در دانشگاه تهران، به شوخی تشکر کرده بود که کلاه دیگری بر سرش نگذاشتند و به پوشاندن ردای دکترا اکتفا کردند.

خاتمی به طعنه گفته بود: «چند ماه دیگر یکی از این کلاه‌ها برداشته خواهد شد، من در شگفتم که برای برداشتن این کلاه صف طویلی تشکیل شده تا یک نفر این کلاه را بر سر خود بگذارد». او بیشترین دکترای افتخاری را در میان رؤسای جمهور ایران داراست؛ دکترای افتخاری مؤسسه دولتی روابط بین‌الملل مسکو، دکترای افتخاری فلسفه از دانشگاه دولتی مسکو، دکترای افتخاری مؤسسه فناوری توکیو، دکترای افتخاری از «دانشگاه دهلی»، دکترای افتخاری از آکادمی ملی علوم جمهوری آذربایجان و دکترای افتخاری از «دانشگاه النیلین» سودان به سید‌محمد خاتمی اعطا شده است.

‌یک دکترای مشکوک!

محمود احمدی‌نژاد سال‌هاست دکترای مهندسی عمران از «دانشگاه علم و صنعت» دارد و عضو هیئت‌علمی این دانشگاه است. او در دورانی که ریاست دولت را برعهده داشت، چند دکترای افتخاری نیز گرفت. فروردین ۸۸ «دانشگاه اوراسیای گومیلوف» قزاقستان به احمدی‌نژاد دکترای افتخاری اعطا کرد و مهر سال بعد زمانی که به لبنان رفته بود، از دست زهیر شکر، رئیس «دانشگاه لبنان» دکترای افتخاری گرفت. یک سال بعد، در دی‌ماه سال ۹۰ نیز در سفری که به کوبا انجام داده بود، در «دانشگاه هاوانا» ضد نظام سرمایه‌داری سخنرانی کرد و بعد از آن از رئیس آن دانشگاه، دکترای افتخاری علوم سیاسی گرفت.

اما در ۲۹ خرداد سال ۹۲، دو هفته مانده به پایان دوره احمدی‌نژاد اتفاق جالبی افتاد؛ خبرگزاری ایسنا خبر داد که در حاشیه جلسه هیئت دولت از سوی دکترعلیرضا ابوالفضلی، مدیر شعبه «دانشگاه دارالحکمه» در ایران که توسط آیت‌الله العظمی سیستانی از مراجع بزرگ شیعیان در نجف، تأسیس شده و در بیش از ۸۵ کشور نمایندگی دارد، به پاس خدمات و تلاش‌های احمدی‌نژاد در عرصه بین‌الملل و جهان اسلام به او دکترای افتخاری در رشته «مدیریت تحول» داده شده است.

اما اینکه دانشگاه منصوب به آیت‌الله‌العظمی سیستانی حاضر شده اعتبار خود را برای احمدی‌نژاد خرج کند، جای تعجب داشت. تابناک در همان روز‌ها نوشت: «پیگیری‌هایی در‌این‌باره از دفتر قم و دفتر نجف آیت‌الله‌العظمی سیستانی صورت پذیرفت که در‌نهایت اصالت دانشگاه منتسب به این مرجع تقلید و طبیعتا اصالت مدرک صادره زیر سؤال رفت.

دفتر آیت‌الله سیستانی در نجف اشرف، در پاسخ به این پرسش وارده که «در اخبار آمده است که شعبه دانشگاه دارالحکمه در ایران به بعضی از رجال سیاست دکترای افتخاری در رشته مدیریت تحول! داده است و این دانشگاه به ریاست سیدقوام (زین‌العابدین) شهرستانی توسط آیت‌الله سیستانی تأسیس شده و در بیش از ۸۵ کشور نمایندگی دارد. آیا این خبر صحیح است؟»، مرقومه این مرجع تقلید را ارائه کرد.

در پاسخ مکتوب آیت‌الله سیستانی که ممهور به مهر ایشان است، چنین آمده بود: «بسمه‌تعالی. این دانشگاه - که از قرار اطلاع عنوانی بیش نیست - هیچ‌گونه ارتباطی با آقا ندارد و رئیس آن نیز مورد تأیید ایشان نمی‌باشد. ۱۰ شعبان ۱۴۳۴». دست آخر نیز مشخص نشد این دکترا از کجا آمد و اصولا رشته مدیریت تحول به چه کاری می‌آمده است.

همیشه دکتر

پیش از انقلاب در اسناد ساواک برای حسن روحانی از پیشوند «دکتر» استفاده می‌کردند، اما او دکترای خود را سال‌ها بعد گرفت. او علاوه بر تحصیلات حوزوی، لیسانس حقوق قضائی از دانشگاه تهران، فوق‌لیسانس حقوق عمومی و دکترای حقوق اساسی از دانشگاه کلدونیان گلاسکو (Glasgow Caledonian) اسکاتلند دارد. با‌این‌حال روحانی بار‌ها از طرف مخالفان سیاسی، به این متهم شده که مدرک دکترای او جعلی است. او یک‌بار با زبان نیشدار خود در جواب آنان گفته بود: «تز دکترای من مربوط به یک دانشگاه معتبر است. زمین ندادیم تز بگیریم!».

باوجوداین، در سال ۹۲ دانشگاه کلدونین گلاسکو مدرک تحصیلی حسن روحانی را تأیید و اعلام کرد: «حسن روحانی در گذشته با نام «حسن فریدون» در آن دانشگاه تحصیل کرده و مدرک کارشناسی ارشد و دکترای خود را به ترتیب در سال‌های ۱۹۹۵ و ۱۹۹۹ اخذ کرده است». روحانی در فروردین سال ۹۶ و در دولت اول خود در سفری که به روسیه داشت، از «دانشگاه دولتی مسکو» دکترای افتخاری گرفت. «سادوو نیچی» رئیس این دانشگاه اعلام کرد که اعطای این دکترای افتخاری پس از تأیید شورای علمی دانشگاه انجام گرفته است.

افتخار به طلبگی

رئیس‌جمهور فعلی ایران، آخر هفته را در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان گذراند تا در اجلاس سران سازمان همکاری شانگ‌های شرکت کند. در همین سفر «دانشگاه ملی تاجیکستان» در جمع دانشجویان و استادان این دانشگاه به ابراهیم رئیسی دکترای افتخاری اهدا و او را به‌عنوان عضو افتخاری هیئت‌علمی دانشگاه انتخاب کرد. این دانشگاه در سال ۱۹۴۷ میلادی تأسیس شده و ۱۴ دانشکده و بیش از ۳۰ هزار دانشجو دارد. رئیسی در مراسم اهدای دکترای افتخاری از دانشگاه تشکر کرد و گفت: «برای بنده عنوان طلبگی حوزه‌های علمیه بر هر عنوان دیگری برتری دارد».

رئیسی از دانشگاه عالی شهید مطهری نیز دکترای فقه و حقوق خصوصی دارد. در انتخابات ریاست‌جمهوری امسال بود که محسن مهرعلیزاده در مناظره‌های تلویزیونی به مدرک آقای رئیسی ایراد وارد کرد. پس از آن بود که ستاد انتخاباتی رئیسی، تصویر دکترای او را منتشر کرد. خبرگزاری فارس نیز در توضیح مراتب تحصیلی او نوشت که ابراهیم رئیسی در حوزه علمیه قم از شاگردان آیت‌الله خزعلی، آیت‌الله طاهری‌خرم‌آبادی، آیت‌الله سید‌علی محقق‌داماد، آیت‌الله مشکینی و آیت‌الله نوری‌همدانی بوده است.

ابراهیم رئیسی همچنین درس فقه را نزد آیت‌الله آقا‌مجتبی تهرانی و مقام معظم رهبری تلمذ کرده و با اتمام دوره سطح حوزه توانست به دوره کارشناسی ارشد رشته حقوق خصوصی راه یافته و پس از دفاع از پایان‌نامه خویش با عنوان «ارث بلا وارث» در سال ۱۳۸۰ با قبولی در کنکور دکترای مدرسه عالی شهید مطهری در رشته فقه و حقوق خصوصی ادامه تحصیل دهد.

او در نهایت رساله دکترای خود را با عنوان «تعارض اصل و ظاهر در فقه و حقوق» دفاع کرد و با اخذ نمره ممتاز، دکترای فقه و حقوق گرفته است. پایان‌نامه دکترای ابراهیم رئیسی با محقق‌داماد بود و با نمره ۲۰ پذیرفته شده است. او در دانشگاه‌های امام صادق (ع)، شهید مطهری و دانشگاه آزاد اسلامی نیز تدریس داشته است.