بسته بندی محصولات غذایی علاوه بر شرایط عمومی حاکم بر صنعت بسته بندی، شرایط خاص خودش را هم دارد. صنعت بسته بندی مواد غذایی نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا گسترده است و از جمله صنایعی‌ست که سبک زندگی مدرن به آن نیاز فراوان دارد.

در موضوع بسته بندی مواد غذایی علاوه بر اینکه کالا برای نگهداری، توزیع و بازاریابی آماده می‌شود، با مسئله‌ای به نام بهداشت بسته بندی مواجه هستیم. شاید رعایت بهداشت در تمام حوزه‌های بسته بندی چه غذایی و چه غیر آن عاملی است که باید مورد توجه قرار بگیرد، اما در زمینه بسته بندی مواد غذایی اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.

بنابراین کاملا منطقی است که بسته بندی حبوبات و خوراکی های خشک مثل چیپس و بیسکوییت، پروتکل و روند بهداشتی سخت‌گیرانه‌تری نسبت به بسته بندی محصولات الکترونیکی یا کاغذی داشته باشد.

پیشنهاد: استعلام قیمت و خرید دستگاه شرینک پک - شرایط فروش ویژه - مناسب بسته بندی مواد غذایی

در ادامه به ویژگی‌هایی که بسته بندی محصولات غذایی باید در خود داشته باشد، می‌پردازیم و پس از آن پراکندگی جغرافیایی شرکت‌ها و کارخانه های بسته بندی در ایران را بررسی می‌کنیم.

بسته بندی مواد غذایی چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟

پیش از اینکه به ویژگی های بسته بندی مواد غذایی بپردازیم، ابتدا باید بررسی کنیم، بسته بندی به صورت کلی چه مشخصه‌هایی باید داشته باشد. یک بسته بندی استاندارد باید بتواند این شرایط را در خود داشته باشد:

• قابليت پذيرش چاپ بر روی بسته بندی
• قابليت استفاده در ماشين هاي لفاف
• قابليت دوخت در حرارت روی بسته
• شکل پذيری به کمک باد يا خلا يا فناوری های حرارتی

پیشنهاد: استعلام قیمت و خرید دستگاه شرینک لیبل - با ضمانت پس از فروش

بسته بندی مواد غذایی علاوه بر این موارد نیازمندی ها و شرایط خاص دیگری هم باید داشته باشد که به شرح زیر است:

• شفافيت و درخشش سطح بسته برای رضايت و جلب نظر مشتری
• کنترل در انتقال رطوبت و بخار آب
• کنترل در انتقال ساير گاز ها مانند دی اکسید کربن، اکسیژن و نیتروژن
• تحمل تغيير درجه حرارت هنگام انبارداری، جا به جایی و فروش
• نبود مواد سمی در جنس بسته بندی
• ارزان و به صرفه بودن بسته بندی
• مقاومت در مقابل ضربه و فشارهای خارجی

پیشنهاد: استعلام قیمت و خرید دستگاه سیل وکیوم - شرایط فروش ویژه

اگر نه تمام بسته، معمولا حداقل بخشی از بسته بندی مواد غذایی شفاف است و در آن از طلق یا پلاستیک استفاده می‌شود. چرا که مشتریان خرید محصولات غذایی علاقه دارند داخل محصول و خود کالا را بررسی کنند و از کیفیت آن مطمئن باشند.

در برخی از مواد غذایی مانند گوشت اگر بخش کمی از محصول شفاف باشد امکان دارد منجر به نارضایتی مشتری شود، اما در برخی محصولات دیگر مانند شیر، آرد، برنج یا حتی خشکبار نمایش تنها بخش کوچکی از محصول داخل بسته کفایت می‌کند. این مسئله در مورد بسته بندی هایی مانند چیپس،  بسیکوییت و خوراکی های خشک ضرورت چندانی ندارد، هرچند که طراحی های بسته بندی زیادی وجود دارد که در بخش هایی از خود شفافیت را حفظ کرده‌اند. در بسته بندی این خوراکی های خشک بیشتر مسئله بر سر جلوگیری از ورود رطوبت و بخار آب به داخل بسته است.

فناوری های به کار رفته در بسته بندی مواد غذایی

برای هر کدام از نیازهایی که صنعت بسته بندی مواد غذایی به آن احتیاج پیدا می‌کند، دستگاه و ماشین‌ آلات یا یک فناوری در نظر گرفته شده است. هر کدام از انواع مواد غذایی ویژگی منحصر به فرد خودش را دارد که در نتیجه نیاز به بسته بندی خاصی هم پیدا می‌کند که بتواند تمام مشخصه‌های یک بسته استاندارد را هم داشته باشد. این فناوری ها در زیر معرفی شده اند:

• ورق های جذب کننده اکسیژن برای کند کردن فرآیند اکسیده شدن چربی ها در محصولاتی که چرب هستند.
• ورق های خوراکی عایق بین محصولات داخل بسته برای کند کردن روند انتقال رطوب بین اجزای تشکیل دهنده یک ماده غذایی درون بسته که هر کدام فعالیت شیمیایی متفاوتی دارند.
• ورق های جذب کننده دی اکسید کربن.
• ورق های جذب کننده بوی نامطبوع چه از بیرون بسته به داخل و چه برعکس آن.
• ورق های حساس به مایکرویو که در صورت افزایش دما و گرم شدن محیط باد می‌کند و مواد غذایی داخل بسته را حرارت می‌دهد. این ورق ها در بسته بندی موادی مثل سیب زمینی نیمه آماده، نان های صنعتی و نیمه صنعتی و یا ذرت نیمه آماده کاربرد دارند. نشانگر انجام فرآیند مایکرویو روی این بسته بندی ها چاپ شده است.
• ورق های منتشر کننده بخار آب درون بسته به بیرون.

غیر از موارد گفته شده معمولا روی بسته بندی های مواد غذایی اطلاعات مهم و ضروری مبنی بر نحوه نگهداری کالا چاپ شده که شامل دمای لازم برای نگهداری از محصول (مثل مکان خشک و خنک، یا در یخچال، یا به دور از نور خورشید) می‌شود. گاهی هم هشدارهایی مبنی بر نگهداری نامناسب محصول روی بسته چاپ می‌شود که نشان می‌دهد در صورت فشار یا ضربه یا سوراخ بودن بسته محصول داخل آن دیگر قابل استفاده نیست یا مثلا باید دور از دسترس کودکان نگهداری شود.

کارخانه های بسته بندی مواد غذایی در ایران

صنعت بسته بندی در ایران بسیار پراکنده است و این مسئله در عین اینکه چالش‌هایی را برای متصدیان و مسئولان این بخش به وجود آورده، مزایایی هم به همراه داشته است. در ایران کارخانه های تولید بسته بندی زیادی فعالیت می‌کنند که به بخش های زیر قابل تقسیم است:

• کارخانه یا واحد تولیدی بسته بندی کارتن
• کارگاه ها یا کارخانه های چاپ بسته بندی
• فروشندگان یا تولید کنندگان ماشین آلات و دستگاه های بسته بندی
• کارگاه ها و واحدهای تولیدی جعبه سازان بسته بندی
• تولید کنندگان ظروف پلاستیکی
• تولید کنندگان ظروف فلزی
• تولید کنندگان ظروف شیشه ای
• کارخانه های بسته بندی های پلاستیک

با توجه به تمرکز بیشتر سرمایه داران و تولیدکنندگان ایرانی در پایتخت، حضور حداکثری آنها در این محدوده از کشور قابل پیش بینی و طبیعی به نظر می رسد.

بسیاری از کارخانه های صنایع بسته بندی در همه بخش ها در استان تهران راه اندازی شده و فعالیت می‌کنند. همچنین تعداد زیادی از این واحدهای تولیدی بسته بندی در حد فاصل مسیر تهران تا قزوین و در ادامه آن رشت و در نهایت تبریز مستقر هستند.

پس از تهران و محدوده جغرافیایی پایتخت، کارخانه و واحدهای تولیدی صنعت بسته بندی در مناطق جنوب کشور بیشتر از همیشه مورد نیاز است. در این خطه تولیدات کشاورزی زیاد است و در نتیجه بسته بندی محصولات مواد غذایی نیازی اساسی محسوب می‌شود. اما جنوب کشور مانند تهران یا سایر مناطق کشور، سهم زیادی از حضور این صنعتگران ندارد. در همان فعالیت محدود تولید که وجود دارد، برخی ملزومات بسته بندی مواد غذایی تولید نمی‌شود، مثل فیلم BOPP که بسیار هم مورد استفاده است. این در حالی که مواد اولیه تولید این فیلم از جنوب کشور به سمت شمال حمل می‌شود. به صورت کلی سرمایه گذاری در جنوب کشور در این حوزه مدیریت نشده و باید حتما مورد بررسی متولیان این صنعت قرار بگیرد.

پر رونق‌ترین منطقه از نظر تولید بسته بندی (نه فقط بسته بندی مواد غذایی) را می‌توان شمال کشور دانست. از استان‌های خراسان شمالی گرفته تا استان های مجاور دریای خزر و شمال آذربایجان همگی فعالیت خوبی در زمینه بسته بندی دارند. هرچند که استان های شمالی کشور که بخاطر نزدیکی با دریا رطوبت بالایی دارند، روند رشد بسیار کندی را در بسته بندی طی کرده‌اند. استان خراسان شمالی هم با اینکه در بسته بندی فعال است و مواد غذایی چون زعفران و سایر محصولات کشاورزی همیشه خواهان صنعت بسته بندی در این بخش بوده اما از فرصت موجود برای پیشرفت و بروز خلاقیت استفاده نکرده و روند رشد آهسته‌ای دارد. فعالیت برخی کارخانه های بسته بندی دولتی یا غیرخصوصی هم در این منطقه جغرافیایی بی تاثیر نبوده است.

بخش شمال غربی کشور هم به علت مجاورت با ترکیه و رونق مسیر صادرات از این مرز پیشرفت خوبی در زمینه بسته بندی محصولات داشته‌اند و آینده روشنی دارند. در مقابل بخش جنوب شرقی کشور عملا فعالیتی در زمینه بسته بندی ندارد و برنامه و استراتژی برای سرمایه‌گذاری در این بخش هم انجام نمی‌شود.

به صورت کلی می‌توان به آینده صنعت بسته بندی در ایران امیدوار بود. با افزایش تولید محصول چه غذایی و چه غیر آن در کشور، تقاضا برای بسته بندی کالاها در کشور افزایش پیدا می‌کند و بهتر است پیش از هر چیز نظارت و مدیریت در این صنعت افزایش پیدا کند تا روند رشد آن در مسیر درست خود طی شود و پیشرفت با نگاهی کارشناسی انجام بگیرد.