گام سوم کاهش تعهدات برجامی؛ اروپایی‌ها چه می‌کنند؟

فرارو- هم میزان ذخایر و هم درصد غنی سازی اورانیوم ایران از حد تعیین شده در برجام بسیار فراتر رفت. آژانس بین المللی انرژی اتمی در حالی از این مساله خبر می‌دهد که قرار است ایران تا چند روز دیگر گام سوم کاهش تعهداتش را آغاز کند.

به گزارش فرارو، روز گذشته آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارشی که به طرفین برجام ارسال کرده است اعلام کرد میزان و درصد غنای ذخایر اورانیم ایران از حد مجاز فراتر رفته است.

بر اساس این گزارش، ذخایر اورانیوم ایران به ۲۴۱.۶ کیلوگرم رسیده است. این عدد بالاتر از سقف ۲۰۲ کیلوگرم مندرج در برجام است. (۲۰۲.۸ کیلوگرم اورانیوم معادل ۳۰۰ کیلو یو اف ۶ است). همچنین درصد غنی سازی از محدوده ۳.۶۷ درصد به ۴.۵ درصد رسیده است.

البته این میزان فاصله زیادی با غنی سازی ۲۰ درصدی قبل از برجام و غنی سازی ۹۰ درصد که برای ساخت بمب مورد نیاز است دارد. همچنین ذخایر آب سنگین ایران۵. ۱۲۵تن است که هنوز زیر سقف ١٣٠ تنی برجام محسوب می‌شود.

چند ساعت پیش از انتشار این گزارش، موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای از طرفین برجام خواست تا برای حفظ توافق هسته‌ای تلاش کنند. همچنین مرکل و پوتین در تماسی تلفنی خواستار حفظ این توافق شده اند.

به گفته ظریف آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ۱۵ بار تعهد ایران به برجام را تأیید کرده که ۵ بار آن بعد از خروج آمریکا بوده است، اما طرف مقابل این توافق را اجرا نکرده است.

تا چند روز دیگر ایران گام سوم کاهش تعهداتش در برجام را آغاز می‌کند. ظریف پنج شهریور گفته بود در ۶ سپتامبر (۱۵ شهریور) مرحله سوم آغاز خواهد شد.

بر اساس سخنان ظریف دو سناریو در مورد نوع اجرای گام سوم وجود دارد. یا این گام مانند دو مورد قبلی در جهت لغو و کاهش تعهدات است یا قرار است اقدامات سختگیرانه‌تر و قاطعانه‌تری صورت گیرد.

به موازات انتشار گزارش آژانس مبنی بر افزایش سطح غنی سازی ایران و همچنین نزدیکی به گام سوم کاهش تعهدات، دستگاه دیپلماسی ایران در مذاکره را باز نگه داشته است.

علاوه بر این، مذاکرات ایران و اتحادیه اروپا و به ویژه فرانسه همچنان ادامه دارد. ظریف پس از سفر به فرانسه اعلام کرد گفتگوی روسای جمهور دو کشور ادامه دارد. همچنین ممکن است روحانی و ماکرون در مجمع عمومی سازمان ملل که اواخر این ماه برگزار می‌شود دیدار کنند.

 

ظریف قصد ایران را پایبندی اروپا به برجام اعلام کرده است، اما خواست اصلی را برطرف کردن مسائل اقتصادی می‌داند. ظریف گفت ما سرمایه گذاری‌ها، هواپیمایی غیرنظامی، حمل‌ونقل، بازگشت شرکت‌های اروپایی و ... را به‌عنوان پیش‌شرطی برای اجرای کامل تعهدات خود درخواست نمی‌کنیم. او افزود: «ما تنها می‌خواهیم بتوانیم نفت خود را بفروشیم و پول خود را دریافت کنیم.»

وزیر امور خارجه کشورمان اعلام کرد اگر ما با اروپا به تفاهم برسیم گام سوم را برنمی‌داریم، ما نه‌تنها از اقدامات بیشتر در این راستا انصراف می‌دهیم بلکه به همان جایی برمی‌گردیم که تا به حال بوده‌ایم.

 

با توجه به مجموع اظهارت مقامات رسمی کشورمان به نظر می‌رسد ایران هر دو گزینه مذاکره و تهدید را به موازات هم پیش می‌برد و تلاش دارد هرچه در توان دارد برای به دست آوردن امتیازات اقتصادی به کار گیرد. سیدجلال ساداتیان، کارشناس مسائل بین‌الملل و سفیر پیشین ایران در لندن معتقد است این رویکرد دستگاه دیپلماسی کشورمان عقلانی است.

این تحلیلگر سیاست خارجی در مورد این رویکرد سیاست خارجی ایران به فرارو گفت: عاقلانه قضیه همین است. ایران تاکید دارد اگر اروپا نجنبد و حرکتی انجام ندهد دلیلی ندارد ایران هم به تعهدات خود را انجام دهد. اما در عین حال ایران باب مذاکره را هم در قالب برجام نبسته است. ایران این آمادگی را دارد که به توافقاتی برسد. حوزه دیپلماسی و سیاست همین را اقتضا می‌کند که ضمن مورد توجه داشتن جنبه سخت، بخش نرم آن را هم فراموش نمی‌کنید.

 

ساداتیان ادامه داد: از این جهت ایران هم جنبه سخت را در نظر دارد یعنی می‌گوید اگر اروپایی‌ها به تعهداتش عمل نکنند و تحت فشار آمریکا ایران را از حقوقش محروم کنند، دلیلی ندارد ایران وفادار به برجام بماند و می‌تواند بخشی از تعهداتش را تعلیق کند. ایران دو مرحله دوماهه را اجرا کرده و خود را برای مرحله سوم آماده می‌کند.

دیپلمات کشورمان گفت: در عین حال وقتی ماکرون برای مذاکره تمایل نشان می‌دهد ایران هم حرف اروپایی‌ها را بررسی می‌کند. ظریف به فرانسه سفر می‌کند و باب مذاکره باز است، چون ایران از ابتدا هم اعلام کرد به تعهدات برجامی خود عمل می‌کند و بخشی هم که تعلیق می‌کند یا توقف تعهدات را انجام می‌دهد در راستای آن چیزی است که حق ایران در خود برجام بوده است. ایران از حق خود استفاده می‌کند و در عین حال می‌گوید اگر اروپایی‌ها از خود تلاش جدی برای پایان وضعیت فعلی انجام دهند ما هم آمادگی داریم تعلیقات را تعلیق کنیم. یعنی از توقف تعهدات جلوگیری کنیم و به برجام متعهد باشیم.

 

این تحلیلگر مسائل بین الملل گفت: حرف ایران این است که برجام تعهد بین المللی ۶ کشور در برابر ایران است که قطعنامه ۲۲۳۱ آن را تصویب کرده است. ترامپ یک طرفه تمام تعهدات را زیر پا گذاشته و علاوه بر آن فشار وارد می‌کند که دیگران هم تبعیت کنند. فقط منطق زور و قلدری بر این مساله حاکم است، چون آمریکا قدرت اقتصادی و نظامی دارد اروپا هم می‌ترسد و تبعیت می‌کند.

ساداتیان گفت: اگر حرف و منطقی باشد در خود برجام پیش بینی شده است. شورا یا کمیته‌ای در برجام مسئول رسیدگی به این مسائل است. اگر ترامپ ادعایی دارد باید در این شورا مطرح می‌کرد، اگر قانع نمی‌شد اقدام دیگری انجام می‌داد، ولی او بدون اینکه به شورا رجوع کند به صورت غیر قانونی، غیر اخلاقی و غیر عرفی از برجام خارج شد. اروپا هم به تبعیت از ترامپ در وظایفش تعلل می‌کند. در حالی که باید عمل کند کما اینکه چین و روسیه اعلام کردند از تحریم‌ها تبعیت نمی‌کنند، اما اروپا راه میانه در پیش کرده و با تعلل و امروز و فردا کردن کار را پیش می‌برد.

این کارشناس مسائل سیاست خارجی گفت: این تعلل از ناحیه ایران تا حدودی تحمل شد یعنی یک سال بعد از خروج برجام. اما بعد از آن اعلام کرد ما هم تعهداتمان را تعلیق می‌کنیم. در دوماه اول ایران اعلام کرد دیگر سقف مجاز را رعایت نمی‌کند و آب سنگین را نفروخت و در دو ماه دوم درصد غنی سازی را از ۳.۶۷ بیشتر کرد و بعضا گفته می‌شود ممکن است تا ۲۰ درصد افزایش دادهب باشند.

ساداتیان گفت: حدود یک هفته تا ۱۵ شهریور باقی مانده است تا ببینیم اروپایی‌ها چه می‌کنند. در فاصله آغاز گام‌های ایران، اروپا سعی کردد با تهدید ایران را منصرف کند. اول وزیر خارجه آلمان به تهران آمد و پاسخ تندی دریافت کرد. همزمان بحث میانجیگری ژاپن و سفر آبه به تهران انجام شد و با پاسخی که او دریافت بقیه متوجه شدند پاسخ ایران جدی خواد بود؛ دو اقدام سرنگونی پپگاد آمرکیایی و توقیف کشتی انگلیسی مساله را روشن کرد.

او ادامه داد: پس از این مسائل ماکرون به صورت جدی تری وارد مساله شد منتها او هم چشمش به حرف ترامپ است. حرف ایران این است که شما خودتان کاری انجام دهید، تعهدات خود را انجام دهید. باید نفت بخرید. علاوه بر اینستکس که باید راه اندازی کنید تا پول نفت منتقل شود اعتبارات خودتان را اضافه کنید. دیگر کشور‌های اروپایی را به این جمع راه دهید تا سطح کار افزایش یابد. نیاز ایران فقط غذا و دارو نیست بخشی را خود می‌توانیم تامین کنیم. نیازمندی‌های گسترده دیگری داریم که باید در قالب برجام به آن‌ها دسترسی داشته باشیم. دلیلی ندارد با تعلل فشار بر مردم را افزایش دهید.

دیپلمات کشورمان گفت: ابتدا ماکرون گفت توقف در برابر توقف. یعنی شما بیش از این پیش نروید آمریکا هم پیش نرود. اما آمریکا دیگر چه کاری باقی مانده که انجام دهد؟ وقتی وزیر خارجه و رهبری را تحریم می‌کند یعنی به ته خط رسیده است. اگر قرار است اقدامی صورت گیرد باید او برگردد، تمام تحریم‌هایی که انجام داده لغو کند. ترامپ باید درقالب برجام برگردد و مسائل طرفین پشت میز مذاکره بررسی شود. آنجا حاضریم با آمریکا مذاکره کنیم. چون قالب، قالب برجام است قبلا هم مذاکره کردیم از این به بعد هم می‌کنیم. ولی خارج از برجام و با توقعات بیش از حد و تحت فشار مذاکره نمی‌کنیم.

ساداتیان گفت: ما نشان دادیم تحت فشار کاری انجام نخواهیم داد. به مردم فشار اقتصادی وارد شده است و به خاطر مردم حاضریم انعطاف داشته باشیم، اما اصل مساله و تاکید بر حقانیت ما در برجام به قوت خود باقی است و لذا وزیر خارجه کشورمان در سفرهایش به اقصی نقاط دنیا در تلاش است کشور‌ها را توجیه کند و آن‌ها را نسبت به موضوع مطلع کند.