دونالد ترامپ از ابتدای ورود به کاخ سفید وعده داده بود راهحلی مناسب برای مناقشه اسرائیل و فلسطین خواهد یافت؛ مناقشهای که دهههاست خبرهترین دیپلماتها و سیاستمداران از حل آن ناتوان هستند. با گذشت بیش از دو سال از رویکارآمدن ترامپ، از بخشی از طرح «معامله قرن» رئیسجمهور آمریکا برای پایاندادن به تنش اسرائیل و فلسطین رونمایی شد که اعتراضهای بسیاری را برانگیخت.
به گزارش شرق، در تدوین این طرح، افرادی مشارکت داشتند که کمترین تجربه سیاسی و دیپلماتیکی ندارند. جرد کوشنر، داماد و مشاور ارشد ترامپ، دیوید فریدمن، سفیر ایالات متحده در اسرائیل و جیسون گرینبلات، مشاور ترامپ در امور اسرائیل و نماینده ویژه او در امور خاورمیانه، معماران طرح صلح جدید خاورمیانه هستند. این مقامها حداقل در سه مورد باهم اشتراکاتی دارند که با نگاهی به آنها میتوان دلیل انتقادها و اعتراضها به «معامله قرن» را درک کرد.
از نقاط اشتراک کوشنر، فریدمن و گرینبلات، این است که هر سه یهودی ارتدکس هستند. همچنین هر سه این مقامها تا قبل از انتصاب از سوی ترامپ، هیچ تجربه سیاسی و دیپلماتیکی نداشتهاند. سومین وجه اشتراک آنها نیز نزدیکی به اسرائیل است؛ هر سه نفر حامی شهرکسازیهای غیرقانونی اسرائیل در کرانه باختری اشغالی هستند.
طرحی که کوشنر، گرینبلات و فریدمن پایهریزی کردهاند، تفاوتی اساسی با طرحهای دولتهای قبلی آمریکا دارد. رؤسای جمهور سابق آمریکا بر راهحل دو دولت تأکید داشتند؛ اما نه ترامپ و نه معماران «معامله قرن»، راه پایاندادن به چالش صلح فلسطین و اسرائیل را در تشکیل دو دولت در کنار هم نمیبینند.
دولت ایالات متحده در اولین گام اجرای طرح «معامله قرن»، کنفرانسی اقتصادی را از روز گذشته به میزبانی بحرین برگزار کرده که بسیاری از کشورها ازجمله فلسطینیها آن را بایکوت کردهاند و مقامهای اسرائیلی نیز حضوری رسمی در این کنفرانس ندارند. پیشبینی شده است تعهداتی برای سرمایهگذاری 50میلیارددلاری در این کنفرانس از سوی کشورهای حاضر ارائه شود که 28 میلیارد دلار آن قرار است سرمایهگذاری مستقیم در کرانه باختری اشغالی و نوار غزه باشد.
کوشنر و دیگر مقامهای آمریکایی قصد دارند صلح و توسعه اقتصادی را به شناسایی اسرائیل از سوی کشورهای عربی و پذیرش نوعی خودمختاری بهجای حاکمیت فلسطینی ارتباط دهند و این موضوع با مخالفت تند رهبران فلسطین مواجه شده است. همزمان با برگزاری نشست اقتصادی بحرین، الجزیره نگاهی دقیقتر به معماران طرح «معامله قرن» انداخته است.
جرد کوشنر
جرد کوشنر علاوه بر اینکه داماد دونالد ترامپ است، مشاور ارشد رئیسجمهوری آمریکا و طراح اصلی طرح صلح خاورمیانه نیز محسوب میشود. کوشنر 38ساله سمت مشاور ترامپ در رابطه با چین، کانادا و مکزیک را نیز در اختیار دارد. کوشنر قبل از ورود به کاخ سفید، در حوزه معاملات مسکن فعالیت میکرد. تحصیل کوشنر در دانشگاه هاروارد، تردیدهایی را نسبت به قانونیبودن تحصیل او ایجاد کرد؛ چراکه ورود او به هاروارد، بلافاصله پس از کمک مالی 2.5میلیوندلاری پدرش به این دانشگاه رقم خورد.
منتقدان ترامپ اعتقاد دارند حضور کوشنر در کاخ سفید، فقط زمینه را برای فعالیتهای اقتصادی فراهم کرده و او در این سمت از امتیازها و نفوذ اقتصادی و مالی درخور توجهی برخوردار خواهد بود. کوشنر بهتازگی در مصاحبهای گفته بود تردید دارد فلسطینیها قادر باشند سرزمین خود را اداره کنند.
جیسون گرینبلات
سابقه همکاری گرینبلات با دونالد ترامپ به حدود دو دهه پیش بازمیگردد؛ این وکیل تجاری مدتها معاون و مشاور حقوقی ترامپ در نهادهای مالی و اقتصادی او بود. پس از پیروزی ترامپ در انتخابات ریاستجمهوری، گرینبلات بهعنوان فرستاده ویژه آمریکا در مذاکرات بینالمللی و مشاور ویژه ترامپ در امور اسرائیل منصوب شد.
گرینبلات که پیش از این سابقه هیچ فعالیت سیاسی و دیپلماتیکی را نداشته است، در گفتوگویی با خبرنگاران گفته بود: «منبع اصلی من برای دریافت اطلاعات درباره مناقشه اسرائیل و فلسطین، اخبار سایتها و روزنامهها، خبرها و تحلیلهای آیپک (قدرتمندترین لابی اسرائیل در آمریکا) و برنامه رادیویی یهودیان است». گرینبلات گفته است مدتهاست با هیچ مقام فلسطینی دیدار و مذاکرهای نداشته است. او نیز مانند ترامپ عقاید و نقطهنظرات خود درباره مسائل جنجالی را در توییتر بیان میکند و در اکانت خود بارها به رهبران فلسطینی و نهادهای امدادرسان سازمان ملل به فلسطین حمله کرده است.
دیوید فریدمن
این وکیل ورشکسته سابق نهادهای اقتصادی ترامپ و مشاور او در کمپین انتخابات 2016، در سال 2017 از سوی رئیسجمهور آمریکا بهعنوان سفیر ایالات متحده در اسرائیل منصوب شد. فریدمن قبل از انتصاب به این سمت، سالها به پروژههای شهرکسازی اسرائیل در کرانه باختری کمک مالی میکرد و از مخالفان سرسخت راهحل دو دولت به شمار میآید. انتصاب این حامی پروپاقرص اسرائیل بهعنوان سفیر آمریکا، در شرایطی صورت گرفت که معمولا افرادی که جهتگیری سیاسی بیطرفانهای دارند، در جایگاه یک سفیر قرار میگیرند.
فریدمن بهتازگی خشم مقامهای فلسطینی را برانگیخته است؛ سفیر آمریکا در اسرائیل، در شرایطی که اعتراضها به اعلام حاکمیت کامل اسرائیل بر کرانه باختری شدت گرفته بود، در اظهاراتی گفته بود: «به گمانم در شرایط فعلی اسرائیل حق دارد اگر نه درباره همه کرانه باختری، بلکه بر بخشی از آن حق مالکیت داشته باشد». وزارت خارجه فلسطین نیز در واکنش به این اظهارات گفته بود: «ادعاهای فردی را که هیچ تجربه سیاسی و دیپلماتیکی ندارد، باید نادیده گرفت».
اعتراضهای گسترده همزمان با آغاز نشست منامه
کنفرانس اقتصادی منامه بحرین از روز گذشته به مدت دو روز آغاز شد. جرد کوشنر در آغاز برگزاری کارگاه اقتصادی منامه، ابراز امیدواری کرد: «کارگاه منامه موفقیتآمیز خواهد بود و تعداد زیادی از سرمایهگذاران در آن شرکت خواهند کرد». او تحریم این کارگاه از سوی تشکیلات خودگردان فلسطین را بیاهمیت دانسته است. رهبران فلسطینی از ابتدا عنوان کرده بودند این کنفرانس را تحریم خواهند کرد.
محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، روز گذشته در گفتوگویی گفت: «پول و اقتصاد مهم هستند؛ اما راهحل سیاسی از آن دو مهمتر است. زمانی که راهحل سیاسی مطابق با قوانین بینالمللی و طرح تشکیل دو کشور حاصل شود، آن زمان ما از هرکسی که بخواهد به ما کمک کند، استقبال میکنیم. پیش از آنکه طرح معامله قرن اعلام شود یا قبل از آنکه دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا، موضعگیری خود درباره برخی مسائل مربوط به معامله قرن را اعلام کند، چهار بار با او دیدار کردم. هیئتی که همراه من بود نیز ۳۴ بار با هیئت ترامپ دیدار کرد و در همه این دیدارها، صحبت از راهحل سیاسی برای مسئله خاورمیانه بود.
حال سؤال این است زمانی که قانون بینالمللی و مشروعیتی وجود نداشته باشد، ما به چه کسی باید شکایت کنیم. زمانی که دادگاه بینالمللی و سازمان مللی وجود ندارد، ما اعتراض خود را باید کجا ببریم؟ اگر این آمریکاست که حکم میدهد، ما مخالف این حکم هستیم و از تعامل با آمریکا خودداری میکنیم. ما هرگز برده کوشنر، گرینبلات و فریدمن نیستیم. آنها حکم میدهند؛ اما ما آن را نمیپذیریم». علاوه بر محمود عباس، دیگر مقامهای فلسطینی و تعدادی از کشورهای عربی نیز به برگزاری این نشست اعتراض کردهاند.
شکری بشاره، وزیر دارایی تشکیلات خودگردان فلسطین، در حاشیه اجلاس اتحادیه عرب گفت: این تصور که احیای اقتصادی به صلح منجر میشود، «غیرواقعبینانه و توهمآمیز» است. سازمان آزادیبخش فلسطین نیز این طرح را مجموعهای از وعدههای توخالی نامید. بسیاری از رسانههای عربزبان از سودان گرفته تا کویت، این طرح را از همان آغاز «هیچ و پوچ» و «اتلاف وقت» دانستهاند. همزمان با این نشست دوروزه، مقامهای بحرین برگزاری هرگونه مراسم و راهپیمایی در مخالفت با آن را ممنوع کردهاند.