صدای پای انقلاب در الجزایر

برای سومین هفته متوالی، ده‌ها هزار نفر از مردم الجزایر روز جمعه به خیابان‌های پایتخت و شهرهای دیگر این کشور سرازیر شدند تا اعتراض خود را نسبت به نامزدی دوباره عبدالعزیر بوتفلیقه برای بار پنجم، نشان دهند. این مهم‌ترین شکافی است که در طول عمر این رژیم اقتدارگرا بین مردم و دولت پیش آمده است. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، روز جمعه، بسیاری از معترضان، حتی پیش از پایان نماز جمعه دست به راهپیمایی زدند. گفته می‌شود برای تجمع دیروز هماهنگی‌ها از طریق رسانه‌های اجتماعی صورت گرفته بود.

شاهدان عینی می‌گویند تظاهرات‌کنندگان پرچم ملی الجزایر را به اهتزاز درآورده بودند. مردم الجزیره در بالکن خانه‌های خود پرچم ملی را نصب کرده بودند و رانندگان خودرو هم با بوق‌ زدن با معترضان ابراز همبستگی می‌کردند.

تظاهرات‌کنندگان در شعارهای خود خواستار سرنگونی نظام شدند. احزاب مخالف دولت نیز از مطالبات معترضان پشتیبانی کردند. در روزها و هفته‌های گذشته شعار شرکت‌کنندگان در تظاهرات اعتراضی، تغییر سیاسی بود. هفته سوم شاهد مهم‌ترین تغییر فاز مردم بوده که دیگر برای سرنگونی و انقلاب وارد خیابان‌ها شده بودند. مقامات دولت الجزایر می‌گویند که بعد از پایان مراسم نماز جمعه در ساعت دو بعدازظهر تعداد معترضان به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافت.

حرکت وسایل نقلیه، از جمله مترو، به تعلیق درآمده بود تا مردم نتوانند به سمت میدان مرکزی الجزیره حرکت کنند. تلویزیون دولتی الجزایر هم در گزارشی اعلام کرد که ۱۹۵ نفر از معترضان دستگیر شده‌اند. یک روز قبل از تظاهرات عمومی روز جمعه، بوتفلیقه درباره هرج‌ومرج در کشور هشدار داده بود. باوجود این هشدار تظاهرات مردم در سومین جمعه متوالی ادامه یافت.

مخالفان بوتفلیقه از ۲۲ فوریه سال‌جاری هر روز علیه او اعتراض می‌کنند ولی روزهای جمعه به‌دلیل برگزاری نماز جمعه‌ها اعتراضات به‌صورت گسترده‌تر انجام می‌گیرد. تظاهرات الجزایری‌ها نه تنها در پایتخت بلکه در شهرهای دیگر کشور هم شکل گرفت. شهرهای مختلف الجزایر در طول سه هفته گذشته شاهد تظاهرات گسترده مردم علیه نامزدی مجدد رئیس‌جمهوری، عبدالعزیز بوتفلیقه شدند.

بوتفلیقه حدود ۲۰ سال است که در الجزایر حکومت می‌کند و برای پنجمین دور انتخابات ریاست‌جمهوری نیز ثبت‌نام کرده است. نامزدی مجدد بوتفلیقه برای ریاست‌جمهوری الجزایر سبب اعتراض مردم این کشور شده و بسیاری از مردم الجزایر بر این باور هستند که او شایستگی نامزدی مجدد برای پست ریاست‌جمهوری را ندارد. بوتفلیقه حدود شش سال پیش از یک سکته قلبی جان سالم به در برد. او بعد از این حادثه کمتر در محافل عمومی دیده شده و عملا اداره کشور را به نزدیکان خود سپرده است که به نظر معترضان الجزایری بی‌کفایت و فاسد هستند.

در این شرایط ناظران می‌گویند تظاهرات روز جمعه نسبت به هفته گذشته رکورد‌شکن نبود اما فراگیری قابل‌توجهی داشت. همچنین مردم الجزایر در این روز قصد داشتند که با عبور از موانع خود را به کاخ ریاست‌جمهوری برسانند اما با زور بیشتر نیروهای امنیتی به عقب رانده شدند.

شاهدان عینی می‌گویند که عمده اعتراض‌ها روز جمعه با آرامش برگزار شده، اگرچه در چندین نقطه گزارش شد که مردم با نیروهای پلیس درگیری‌هایی داشته‌اند و پلیس نیز به سوی مردم گاز اشک‌آور پرتاب کرده است. لاهوری عدی، متخصص حوزه الجزایر که در دانشکده علوم سیاسی دانشگاه لیون تدریس می‌کند، به نیویورک‌تایمز گفت: «این وضعیت، وضعیت انقلاب است. حضور معترضان گسترده بوده است. الان همه مردم خواهان رفتن آنها هستند.»

آنچه در این تحولات مهم جلوه کرده این بوده است که در روزهای اخیر برخی از اعضای حزب حاکم، رهبران کسب‌وکار و حتی نیروهای نظامی نیز سمت مردم معترض را گرفته‌اند.

روز جمعه، رسانه‌های الجزایری گزارش کردند که هفت تن از افراد برجسته حزب حاکم، یعنی جبهه آزادی ملی از حزب کناره گرفتند. اوایل هفته گذشته نیز سازمان قدرتمند مبارزان سابق آزادی، به نام مجاهدین هم از اعتراض متمدنانه مردم ستایش کردند و الجزایر را رژیمی معرفی کردند که سلسله مراتب قدرت در آن به فساد کشیده شده است. همپای این تحولات، چند تن از مدیران اجرایی نیز از اتحادیه کارفرمایان استعفا کردند. این امر در شرایطی صورت گرفت که عمده این افراد به بوتفلیقه بسیار نزدیک بودند.

این درحالی است که مهم‌ترین نشانه تغییر فاز در الجزایر، انتشار یک مطلب در مجله الدهیجه بوده که نزدیک به ارتش این کشور است و از جوانان معترض در این تظاهرات حمایت کرده است. در این مجله ارتش و معترضان را دارای یک سرنوشت مشترک خوانده و خواستار اتحاد با مردم برای آینده‌ای روشن شده است و از جوانان نیز تعریف و تمجید کرد که روز جمعه قهرمانانه به خیابان‌ها آمدند.

درحالی‌که مجله نزدیک به ارتش از جوانان معترض حمایت می‌کند، محمد قائد صلاح، فرمانده ۷۹ ساله ارتش خود جزو حاکمان امروز الجزایر به‌حساب می‌آید. تحلیلگران بر این باورند که انتشار این مطلب در مجله نزدیک به ارتش دارای مفاهیم ضمنی است که وضعیت فعلی ارتش و آینده این کشور را نشان می‌دهد.

عدی می‌گوید: این نشان می‌دهد که ما در یک دریای توفانی قرار داریم و آنها نیز به‌دنبال یک راه نجات می‌گردند. به همین دلیل به مردم می‌گویند ما با شما هستیم. بوتفلیقه در ۷ سال گذشته در انظار عمومی حضور پیدا نکرده است. او به‌دلیل سکته‌ای که داشته، به سختی قادر به تکلم است و او جریان‌های رقیب به‌دلیل غیبت او، به وی لقب «قاب» داده‌اند؛ چراکه تنها تصاویر گذشته وی به مردم نشان داده می‌شود. بوتفلیقه درحال‌حاضر نیز در کشور قرار ندارد و در سوییس تحت درمان است.

روز جمعه همزمان با اعتراض مردم این کشور، رشید نکاز، یکی از فعالان سیاسی جریان اپوزیسیون در سوییس نیز توسط پلیس دستگیر شد. او در این روز در مقابل بیمارستانی که بوتفلیقه در آن بستری است دست به اعتراض زده بود. مردم الجزایر اگرچه در روزهای نخست خواستار کناره‌گیری بوتفلیقه از نامزدی ریاست‌جمهوری بودند اما راهپیمایی روز جمعه نشان داد که دیگر با کل رژیم درافتاده‌اند. آنها در شعارهای خود علیه رژیم شعار می‌دادند و با دست‌نوشته‌هایی با اشاره به بوتفلیقه اعلام کردند: «بازی تمام است.»

به‌رغم فراگیر شدن اعتراض‌ها یکی از مهم‌ترین مشکلات مردم معترض این است که وحدت کافی بین معترضان وجود ندارد. عدی می‌گوید که درحال‌حاضر نمی‌شود گفت که چگونه می‌توان این معضل را حل کرد. او تصریح می‌کند: «ممکن است که یک دولت وحدت ملی شکل بگیرد. ممکن است کمیته حمایت از مردم شکل بگیرد. کسی نمی‌داند.»

هفته گذشته مردم الجزایر حضوری گسترده در اعتراض‌ها داشتند و همین امر موجب شد تا حکومت پیشنهاد یک انتخابات زودهنگام بدهد اما حتی این پیشنهاد نیز سبب آن نشد که مردم مجددا به خیابان‌ها سرازیر نشوند. مردم معترض روز جمعه تاکید داشتند تا زمانی که به هدف خود نرسند دست از تلاش برنخواهند داشت. معترضان تصریح کردند که بوتفلیقه باید به خواست آنها تعظیم کند. مریم، یک استاد ۵۴ ساله دانشگاه که مانند دیگر الجزایری‌ها حاضر نشد نام کامل خود را در اختیار نیویورک‌تایمز بگذارد، می‌گوید: این جنبش به من امید می‌دهد. ما امیدواریم که معترضان خود را سازماندهی کنند. این استاد دانشگاه در ادامه می‌افزاید: ما هم مثل همه از خشونت متنفریم. اما مردن یکباره بهتر از مرگ تدریجی است و در این مورد خاص امیدوارم که این آنها باشند که از ما می‌ترسند.

سامیه یک مادر ۳۰ ساله که در حومه الجزیره زندگی می‌کند، می‌گوید: «من اعتراض می‌کنم، چراکه آنها ما را مجبور کردند که از زندگی متنفر باشیم.» او که فرزندش جایی برای بازی ندارد، می‌افزاید: «ما برای سالیان سال است که تلاش می‌کنیم خود را آزاد کنیم. اما هنوز منتظریم.»

محمد لمین، دانشجوی ۲۲ ساله به نیویورک‌تایمز گفت: «ما می‌خواهیم که از شر کل سیستم خلاص شویم. من این را به خوبی می‌دانم که اگر درسم تمام شود هیچ آینده‌ای در پیش ندارم.» محسن بالعباس، یکی از چهره‌های برجسته اپوزیسیون این کشور پیش‌بینی می‌کند که احتمالا این جنبش ادامه داشته باشد. او پیشنهاد کرد که این جنبش دارای اهداف بزرگ‌تری باشد که یکی از آنها اخراج بوتفلیقه است. بالعباس تاکید می‌کند: «مردم مصمم هستند که با سیستم بجنگند. راه بازگشتی دیگر وجود ندارد.»

این چهره برجسته اپوزیسیون از حزب فرهنگ و دموکراسی تاکید دارد که مردم فقط به‌دنبال رد کردن بوتفلیقه نیستند و به اهداف بزرگ‌تری فکر می‌کنند. او می‌گوید: «مردم به کل سیستم «نه» می‌گویند. ما در لحظه‌ای از تاریخ الجزایر به سر می‌بریم که می‌توانیم به آن وضعیت پیش از انقلاب گفت.»