مسجد جامعی: هیچ مدیریت بحرانی وجود نداشت

شورای شهر تهران، سه روز پس از حادثه پلاسکو تهران که تبدیل به عزای عمومی شد، به جز بازدید و حضور در صحنه تعدادی از اعضای خود که بعضا در همراهی با شهردار تهران بودند، بالاخره جلسه‌ای فوق‌العاده را برای بررسی ابعاد حادثه، نیازهای آتش‌نشانی در شرایط فعلی و آینده و مسائل مرتبط دیگر که ما از آن تقریبا بی‌خبر هستیم، تشکیل داد. البته جزئیاتی از این جلسه غیرعلنی بیرون آمد، اما نه همه آن و همین اصرار به پنهان‌گذاشتن برخی مسائل و ربط‌دادن و نسبت داده‌شدن این نگرانی‌ها یا حقایق، به كسبه ارگان‌هاي ديگر همان چیزی بود که جلسه فوق‌العاده دیروز شورای شهر تهران را با تنش هم همراه کرد.

به گزارش «شرق»، در جلسه دیروز که اتفاقا غایبانی داشت و خیلی‌ها مشغول گشت‌زنی در محدوده آواربرداری پلاسکو بودند، رحمت‌الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت محیط ‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران، با اشاره به گفت‌وگویی که در چند روز اخیر با شاهدان عینی این حادثه و به‌خصوص آتش‌نشانان مصدوم داشته درباره دلایل بروز این حادثه گفته است: حادثه از طبقات ٩ و ١٠ که در آن ساعت جمعی از کسبه برای زیارت عاشورا در آن حاضر بوده‌اند، شروع شده و عامل آتش‌سوزی هم جرقه‌زدن کلید برق در اثر نشت گاز بوده است. شاهدان عینی بوی گاز را اعلام کرده‌اند. این اظهارنظر حافظی با واکنش رضا تقی‌پور، عضو دیگر شورای شهر تهران مواجه می‌شود که چرا باید چنین حرف‌هایی را در این شرایط مطرح کنید تا باعث برداشت اشتباه شود و اینکه این اشاره‌ها به زیارت عاشورا و بعد هم دلیل ماجرا وجهه خوبی ندارد!

پس از این احمد مسجدجامعی، عضو دیگر شورا که تا دیروز بحث بررسی استعفایش در شورا مطرح بود، با اعلام اینکه تا زمان پیگیری دلایل این حادثه و بیرون‌آوردن تمامی محبوسان آوار در شورای شهر می‌ماند و موضوع را پیگیری می‌کند، به بیان صحبت‌هایی صریح و جدی خطاب به همکاران خود پرداخت و گفت: من در ساعات ابتدایی و طلایی حادثه در محل حضور داشتم و هیچ مدیریت بحرانی وجود نداشت. از مسئولان و حاضران می‌پرسیدم فرمانده عملیات کیست چند اسم را می‌گفتند؛ مثلا می‌گفتند آقای شوشتری! من تعجب می‌کنم که آقای شوشتری فردی عادی مثل ماست، چه تجربه‌ای دارد؟ در همان زمان خبرنگاران و عکاسانی که در محل بودند، برنامه‌ریزی نداشتند و حتی نگران بودند شاید برخی از همکارانشان در ساختمان پلاسکو بوده باشند. او تأکید کرده است که در آن زمان با استاندار و معاون رئیس‌جمهور تماس گرفتم و خواستم خودشان مستقیما حضور داشته باشند و دستور پیگیری بدهند.

او در ادامه به حادثه تلخ خیابان جمهوری و سقوط دو زن در اثر آتش‌سوزی نقبی زد و گفت: آن زمان که خواستیم موضوع را جدی پیگیری کنیم، به ما حمله کردند و تذکر دادند که سیاسی‌کاری نکنید و سیاه‌نمایی نکنید و در نهایت کاری از پیش نرفت و حتی برخی دوستان گفتند این حادثه مشیت و تقدیر الهی بوده و باید از آن درس حکمت گرفت، اما واقعیت این است که اگر آن زمان موضوع را جدی گرفته بودیم امروز این اتفاقات جان و مال مردم را تهدید و یک شهر و کشور را عزادار نمی‌کرد. این عضو باسابقه شورای شهر تهران تأکید کرده است که بسیاری از اعضای شورای شهر با زدن انگ سیاسی‌کاری اجازه نمی‌دادند موضوعات پیگیری شود.

مسجدجامعی هم در ادامه به صحبت‌های حافظی و واکنش تقی‌پور به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: چرا نباید درباره آنچه مردم و آتش‌نشانان دیده و شنیده‌اند حرف بزنیم، بیان آنچه واقعیت بوده و اتفاق افتاده چه اشکالی دارد؟ کسبه در این محل زیارت عاشورا می‌خواندند، تورات نمی‌خواندند که منعی برای گفتنش باشد! این اظهارات مسجدجامعی در ادامه با حمایت چند عضو دیگر، از جمله عباس جدیدی و عبدالحسین مختاباد هم همراه مي‌شود.

فارغ از اینکه در چند روز اخیر جریانی، به‌خصوص از سوی مدیران شهری و برخی از اعضای شورای شهر و رسانه‌های وابسته اصرار دارد فرافکنی و عدم اطلاع‌رسانی دقیق و فراگیر را در موضوع ساختمان پلاسکو، دلایل وقوع حادثه، تعداد قربانیان و هویت آنها داشته باشد، اما شهروندان راه خود را برای بیان حقیقت پیدا می‌کنند و در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های دیگر تلاشی بر بیان مطالب خود دارند.

در چند روز گذشته هم تعدادی از شهروندان که یا شاهد نزدیک ماجرا بوده‌اند یا جزء کسبه ساختمان پلاسکو، با تماس با روزنامه «شرق»، توضیحات‌شان را مطرح می‌کردند. روایتی را که حافظی از شاهدان عینی درباره شروع حادثه از طبقه‌ای که در آن زیارت عاشورا برگزار شده بوده، نقل کرده، یکی از کسبه پلاسکو هم در گفت‌وگو با «شرق» تأیید کرد و گفت: هر هفته روزهای پنجشنبه بین ساعت هفت تا هشت صبح زیارت عاشورا در ساختمان داشتیم که به همت تعدادی از کسبه برگزار می‌شد و ما هم در آن حضور داشتیم. حدود ساعت هشت صبح که دعا تمام می‌شود و کسبه به محل کار بر‌می‌گردند، روشن‌کردن کلید یکی از واحدها باعث جرقه و آتش‌سوزی می‌شود. (روایت شاهدان و کسبه در روزهای آینده بیشتر مورد ارزیابی «شرق» قرار می‌گیرد)

کسبه پلاسکو چقدر متهم‌اند؟
از همان ابتدای ریزش ساختمان پلاسکو که همه مدیران و مسئولانی که تعدادشان کم هم نبود، اظهارنظر کردند و آمار دادند و بعد هم رسانه‌ها را به دادن آمار غلط متهم کردند، کسبه پلاسکو در مرکز سیبل اتهامات قرار گرفتند. مسئولان رده‌بالای دولتی و مدیریت شهری و اعضای شورای شهر و مدیریت بحران و البته سخنگوی آتش‌نشانی دفعات اخطار به ساختمان پلاسکو را البته به شکلی متفاوت در آمار ارائه می‌کردند، اما نمی‌گفتند این اخطارها خطاب به چه مرجعی بوده است. بدون شک واحدهای صنفی که در پلاسکو مستقر بوده‌اند، به صورت مجزا نمی‌توانستند پاسخ‌گوی اخطاریه‌های شهرداری تهران باشند و شورای این مجموعه در چند دهه گذشته در مقابل همه سختی‌ها، کم‌وکاستی‌ها و شرایط نامساعد این ساختمان قدیمی خودشان مسئول و پاسخ‌گو بوده‌اند. بنا بر آنچه که در اظهارات مسئولان شهری و آتش‌نشانی آمده است، اخطاریه‌های عدم ایمنی سازه و فضای داخلی، خطاب به شورای پلاسکو و مالک آن بنیاد مستضعفان، بوده است.

شورای پلاسکو که متشکل از تعدادی از کسبه قدیمی پلاسکو است، بدون عضوی از بنیاد مستضعفان اداره می‌شده و همه مسائل و موارد را به این بنیاد ابلاغ می‌کرده است. براساس گفته‌های تعدادی از کسبه قدیمی پلاسکو که با «شرق» صحبت کردند، بنیاد مستضعفان و جانبازان در این سال‌ها مسئولیت هیچ‌چیزی را قبول نمی‌کرده و مقابل موارد اخطار، بی‌توجه بوده است. بنابراین، تا اینجای کار کسبه پلاسکو که سال‌هاست با سرقفلی ‌میلیاردها پول را به مالک پرداخت کرده‌اند، خودشان ساختمان را اداره می‌کردند؛ اما در نهایت مسئول مسائل اصلی این ملک نبوده‌اند. یکی از کسبه قدیمی پلاسکو که خانواده آنها از دهه ٤٠ در این ساختمان حضور داشته‌اند و این روزها همه‌چیز خود را از دست داده و متأثر بود، به «شرق» گفت: ما از ساعت‌های اولیه در ساختمان بوده و شاهد بودیم آتش‌نشان‌ها چه جانفشانی‌اي می‌کردند. حتی برخی از آنها ماسک و کپسول نداشتند؛ اما برای کمک مانده بودند. راهروها برایشان جا نبود. چون امسال بازار خوبی نداشتیم و بیشتر اجناس روی دست واحدها دپو شده بود و منتظر شب عید بودند و جرقه برق یکی از واحدها، پارچه‌ها را آتش می‌زند.

این کسبه پلاسکو مدعی شد که در پلاسکو جز یک تانکر در موتورخانه، تانکر گازوئیل دیگری وجود نداشته و بیشتر واحدها بخاری‌های برقی و المنتی یا کپسول‌های کوچک داشته‌اند. وی همچنين گفت: پس از شروع آتش و آمدن آتش‌نشانان، تعدادشان کم بود و خودشان می‌گفتند بقیه همکارانشان برای کلاس آموزشی رفته‌اند.

او گفت: در مرحله اول آتش که تا حدودی هم مهار شد، آب شلنگ‌ها به طبقه ششم ریخته می‌شد در حالي‌که آتش در طبقه نهم بود؛ زمانی‌که آتش اوج گرفت و قسمت جنوبی ساختمان هم می‌سوخت، تازه نردبان‌ها آمده بودند و در نهایت هم ساختمان را با آن آبی که روی پارچه‌ها ریختند و آتشی که چند ساعت ادامه داشت، سنگین کردند.

این کسبه قدیمی پلاسکو با دلخوری از صحبت‌هایی که درباره کسبه و مقصربودن آنها گفته می‌شود، گفت: کسبه درحالی‌که مسئولیتي در مقابل ساختمان نداشتند، باید چه اقدامی انجام می‌دادند. ما از سال ٨١– ٨٢ که دیگر بنیاد مستضعفان رسما اعلام کرد خدماتی به این ساختمان نمی‌دهد، شورایی را متشکل از کسبه ایجاد کردیم و از همان سال ساختمان با این شورا اداره می‌شود و این شورا مسائل را به مالک اعلام می‌کند. او افزود: از روز اول حادثه، همه کسبه را متهم می‌کنند؛ اما کسی درباره بنیاد مستضعفان که در این سال‌ها فقط از این ساختمان پول گرفته و کاری برای استحکام و امور دیگر آن نکرده، حرفی نمی‌زند! ما برای هر واحدی که فعال بود، ‌میلیاردها تومان پول می‌دادیم و درعین‌حال از دستشویی و خدمات بهداشتی گرفته تا امور امنیتی ساختمان و مسائل ایمنی خودمان هزینه و اقدام می‌کردیم.

کسبه ساختمان فروریخته پلاسکو می‌گوید آتش‌نشانی تا همین چند ماه قبل یک مانور در ساختمان و طبقات پلاسکو داشته است و در آخرین بازدید هم اعلام کرده این مجموعه نیاز به پله فرار دارد. او افزود: مسئله این است که نصب پله فرار هر چقدر هم که لازم باشد، نیاز به تأييد و پرداخت پول از سوی مالک دارد و مالک هم موافق نبود و در نهایت اجرائی نشد. او درعین‌حال می‌گوید: خطاب هشدارها کسبه نبودند که بخواهند پاسخ‌گو باشند و در همه این سال‌ها هم به یاد ندارم نیوجرسی یا سد معبر دیگری مقابل ورودی پلاسکو گذاشته باشند.

روایت نزدیک از نوع رسمی‌تر
اگر بگويیم روایت شاهدان و کسبه پلاسکو رسمی نیست، می‌توان اظهارات محمد بیات، معاون عملیات سازمان آتش‌نشانی شهر تهران را ملاک قرار داد. او روز گذشته در گفت‌وگو با خبرنگار «شرق» گفت: درباره ساختمان پلاسکو موارد متعددی از تذکر را داشتیم که به شورای این ساختمان و مالک اعلام می‌شد. در موارد مختلفی الزامات ایمنی را با کسبه مطرح می‌کردیم و از آنها می‌خواستیم با همکاری خود بسیاری از نکات ایمنی را محقق کنند و آنها هم همراهی می‌کردند؛ اما در جریان یکی از این برنامه‌های القائی که با کسبه داشتیم، مأموران ما یک روز آمدند و گفتند کسبه دیگر همکاری نمی‌کنند. گویا نماینده مالک که بنیاد مستضعفان است، با بلندگو وسط ساختمان ایستاده بود و با لحنی جدی از کسبه پلاسکو خواسته بود با آتش‌نشانی همکاری نکنند.

بیات افزود: پس از آن، ما چند بار دیگر تلاش کردیم؛ اما وقتی همکاری نمی‌شد، ما هم نتوانستیم ورودي جدی کنیم و بیشتر از این از دستمان برنمی‌آمد. معاون سابق عمليات آتش‌نشانی تهران با بیان اینکه نمی‌توان مسائل ایمنی در پاساژهاي مهم را با تنش، درگیری و زور اجرائی کرد، گفت: عموم این اقدامات هزینه‌های زیادی دارد و یک‌شبه هم اجرائي نمی‌شود. درعین‌حال باید مالک و کسبه را با خود همراه کنید؛ درغیر‌این‌صورت ماجرای علاءالدین تکرار می‌شود.

آنها را «شهيد خدمت» مي‌دانند
قبل از حادثه دلخراش پلاسکو، آتش‌نشانان جان‌برکف دیگری در شهر تهران و سایر شهرها در جریان عملیات دچار حادثه شده و به شهادت رسیده‌اند اما هیچ‌گاه این افراد در تعریفی که بنیاد شهید از «شهید» داشته است قرار نگرفته‌اند. شورای شهر تهران پس از پیگیری‌های مختلفی که درباره «شهید»‌محسوب‌شدن این نیروها در حین عملیات داشت بالاخره در سال جاری و در جریان ابلاغ آيین‌نامه جامع ایثارگری که به شهرداری تهران ابلاغ شد، بندی را افزود. مهرماه امسال طرح اصلاحیه مصوبه اعطای تسهیلات به جان‌باختگان و معلولان آتش‌نشانی و کادر امداد و نجات در حین عملیات سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران در شورای شهر بررسی شد و به تصویب هم رسید و براساس آن تمامي جان‌باختگان و معلولان از حقوق، مزایا و سایر موارد رفاهی- معیشتی از سوی خانواده درجه یک یا ورثه بهره‌مند می‌شوند. همچنین ایجاد پست موقت برای پرسنل جان‌باخته برابر مقررات سازمان آتش‌نشانی صورت می‌گیرد. براساس این طرح ٣٠ ماه پاداش برای پرسنلی که جان خود را از دست دادند در نظر گرفته شده همچنین افراد جان‌باخته‌ای که مشمول مقررات سازمان تأمین اجتماعی می‌شوند تغییر وضعیت به کارمندی پیدا خواهند کرد. براین‌اساس اعضای شورا تأکید کردند که شهدای آتش‌نشانی به عنوان «شهدای خدمت» معرفی شده و اگرچه در مجموعه بنیاد شهید «شهید» محسوب نمی‌شوند اما می‌توانند از خدمات داخل شهرداری بهره‌مند شوند. لازم به ذکر است که آتش‌نشانی تهران طبق آخرین آمار و قبل از حادثه پلاسکو ٤٢ شهید و ٧٠ ایثارگر و معلول داشت.