شهری که با اخبار دروغین به نفع ترامپ ثروتمند شد

در دوران انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا سایت‌هایی مثل قارچ از زمین رویید که کارشان انتشار خبرهای دروغ یا الکی بود. حالا مشخص شده مبدا‌ء این سایت‌ها شهر کوچکی است در مقدونیه، جایی که نوجوانان و جوانان نشسته‌اند خبرهای پرسروصدا می‌سازند که هزاران نفر ببینند و اینها از تبلیغاتی که در صفحه‌شان آمده پول دربیاورند.

گوشه یک کافه مرد جوانی نشسته که صورتش به پسربچه‌ها بیشتر می‌خورد. معلوم است چند روز ریش نزده. با این حال موی چندانی بر صورتش نیست. با آن پیرهن سفید و جلیقه سرمه‌ای بیشتر به بچه‌مدرسه‌ای می‌ماند در یونیفورم مدرسه. خلاصه، شباهتی به تصویری که دوست دارد از خودش ارایه کند فرق دارد.

اسمش گوران است. نوزده سال دارد و دانشجو است.

می‌گوید: "آمریکایی‌ها با خبرهایی که ما می‌نویسیم کیف می‌کنند. ما هم با پولی که در می‌آوریم کیف می‌کنیم. چه اهمیتی دارد چیزی که می‌نویسیم راست است یا دروغ؟"

گوران (که البته اسم واقعی‌اش گوران نیست) یکی از ده‌ها یا شاید صدها جوانی است که در دوران انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، از شهر کوچک ولس در مقدونیه، اخبار دروغی به نفع دونالد ترامپ می‌‌ساختند.

گوران از تابستان سال گذشته وارد این کار شده. خبرهای مختلف را از سایت‌های دست راستی آمریکایی برمی‌داشته، قاطی می‌کرده، و با یک تیتر جذاب روی فیس‌بوک می‌گذاشته. بعد به فیس‌بوک پول می‌داده که پست‌اش را به مخاطب آمریکایی مشتاق اخبار ترامپ نشان بدهد. هر کلیک مخاطبان مشتاق، هر 'لایک' و هم‌رسانی با دیگران، پولی است که از تبلیغ به جیب گوران می‌ریزد.

البته خودش می‌گوید فقط یک ماه مشغول این کار بوده و ۱۸۰۰ یورو (۱۵۰۰ پوند) درآورده. اما مدعی است دوستانی داشته که یک روزه چندهزار یورو درآورده‌اند.
می‌پرسم اگر این اخبار ناعادلانه بر نتیجه انتخابات آمریکا اثر گذاشته باشد چه؟ پوزخندی می‌زند و می‌گوید: "برای بچه‌های شهر ما اهمیتی ندارد آمریکایی‌ها به کی رأی می‌دهند. مهم این است که پول در بیاورند و لباس‌ و نوشیدنی گران بخرند."

تردیدی نیست که سرازیر شدن طلای دیجیتال به اقتصاد شهری مثل ولس که میانگین درآمد ماهانه ۳۵۰ یورو است، کمک کرده. وارد شهر که می‌شوی، ماشین‌های نو و گران توجهت را جلب می‌کند. همین‌طور بارها و رستوران‌هایی که پر از پسرهای جوان است.

در دورانی که مقدونیه بخشی از یوگوسلاوی بود، به افتخار تیتو، رئیس‌جمهور یوگسلاوی، اسم شهر را گذاشته بودند تیتو ولس. این روزها مردم به شوخی می‌گویند ترامپ ولس.

بیرون یک دبیرستان با بچه‌ها صحبت می‌کنم. با هرکس حرف می‌زنم بالاخره یک نفر را می‌شناسد که درگیر کار این سایت‌هاست. یکی از بچه‌ها که رنگ‌پریده و خسته است، می‌گوید شب‌ها هشت ساعت کار خبر دروغی می‌کند و صبح می‌آید مدرسه.
نشر خبر روی سایت‌های خبری که شبیه سایت‌های خبری آمریکایی درست شده‌اند، غیرقانونی نیست. اما این‌گونه گمراه کردن مخاطب کار کثیف و دورازاخلاقی است.

یک روز به دیدار سلاوکو چدیف، شهردار راست‌گرای شهر، رفتم. وقتی این موضوع را پیش کشیدم انگشتش را تکان داد و گفت: "پول کثیف به ولس نمی‌آید." کمی بعد اضافه کرد که اگر کارآفرینانی از این شهر کوچک، هزاران کیلومتر دور از آمریکا، تأثیری در انتخابات آن کشور گذاشته باشند، مایه افتخار است.

این داستان را برای اوباوکا یانوسکا، از روزنامه‌نگاران باسابقه که خودش یک وب‌سایت خبری دارد، تعریف کردم. به سرفه افتاد. انگار چیزی توی گلویش پریده باشد. شاید هم به خاطر دود سیگار در اتاقش بود - آن‌قدر غلیظ که از پشتش به زحمت می‌دیدمش.
او می‌گفت هفت تیم مختلف را شناسایی کرده که خبر جعل می‌کنند. تخمین می‌زد که صدها بچه مدرسه‌ای هم مستقلا در همین عرصه کار کنند.

می‌گفت: "نگران وضع اخلاق جوان‌های شهرم. از موقع انتخابات آمریکا فکروذکرشان شده دروغ و پول درآوردن از دروغ. این دسامبر خودمان انتخابات پارلمان داریم. تا حالا سه سایت خبری جعلی پیدا کرده‌ام که سرشان در صربستان و کرواسی است. در مورد حزب مخالف دولت دروغ‌پراکنی می‌کنند. ممکن است واقعا به کارزار انتخاباتی لطمه بزند."
گورین می‌گوید خبر جعل کردن را کنار گذاشته. هرچند از دهانش در می‌رود که یک لپ‌تاپ نو خریده. در راه خانه از او می‌پرسم نظر مادرش در مورد این کارهای مشکوکی که روی اینترنت می‌کند چیست. طوری نگاهم می‌کند انگار دیوانه‌ام.

می‌گوید: "خودت اگر بچه‌ات ماهی ۳۰ هزار یورو پول در بیاورد ناراحت می‌شوی؟ معلومه که خوشحال می‌شوی... پر در می‌آوری."