پیامدهای وابستگی به نفت در افق آینده ایران

فرارو- یک کارشناس مسائل انرژی با اشاره به لزوم کاهش وابستگی روزمره به نفت گفت: «به نظر من درآمدهای نفتی باید کلا و به تدریج از جریان بودجه جاری کشور خارج شود و از آن به عنوان درآمدی ملی برای سرمایه گذاری استفاده کرد تا بتوان برای نسل های فعلی و آتی سرمایه گذاری کرد.»

بحث کاهش وابستگی دولت به نفت هم در اسناد بالاستی همچون سندچشم انداز 20 ساله و هم در دیدگاه بسیاری از مسئولین ارشد کشور و کارشناسان دیده می شود. با این حال هنوز نفت بخش مهمی از هزینه های بودجه جاری کشور را تامین می کند. اگرچه گفته می شود سهم نفت در بودجه سال آینده 25 درصد است، اما باید گفت قرار است با اجرای برجام فروش نفت ایران افزایش یابد. از سوی دیگر اکنون قیمت نفت به پایین ترین سطح خود در چند سال اخیر رسیده است که این موضوع می تواند پیامدهای منفی برای دولت داشته باشد. لذا این سوال مطرح است که با توجه به نوسان قیمت نفت و لزوم کاهش وابستگی به آن چگونه می توان به این سمت حرکت کرد؟ پیامدهای وابستگی به نفت در افق آینده ایران چیست؟

دکتر نرسی قربان تحلیل گر ارشد مسائل انرژی در گفتگو با فرارو گفت: «ما حدود 50 سال است به نفت وابسته هستیم و این وابستگی در آینده نیز ادامه خواهد داشت و البته این موضوع فی نفسه اشکال ندارد بلکه مهم این است که ما با استفاده از عقل و درایت از این نعمت خدادادی استفاده کنیم.»

وی ادامه داد: «عدم استفاده از این نعمت خود کفران نعمت است؛ اما همانطور که عنوان شد مهم شیوه استفاده از آن است که با عقل و درایت انجام گیرد.»

وی افزود: «لذا بهتر آن است که درآمد حاصل از فروش نفت را در صندوقی ذخیره و از آن برای امور سرمایه ای و توسعه ای استفاده کنیم. البته در گذشته این صندوق شکل گرفت که شاید مکانیزم آن خیلی خوب نبود یا راهکار ما کافی نبود که این صندوق کارکرد لازم را نداشت.»

این تحلیل گر ارشد مسائل انرژی اظهار کرد: «علم اقتصاد از قبل در دنیا وجود داشته و ما آن را کشف یا اختراع نکرده ایم. علم اقتصاد هم می گوید باید از تمام منابع خود به صورت بهینه استفاده کنید تا درآمد ملی و اشتغال ایجاد شود. لذا اینکه گفته شود نباید از نفت استفاده کرد یا نفت عامل بدبختی ما بوده اساسا حرف اشتباهی است.»

قربان درباره پیامدهای وابستگی به نفت گفت: «اگر وابستگی روزمره به نفت وجود داشته باشد همیشه با افزایش یا کاهش قیمت نفت دچار آسیب می شویم. یعنی اگر همچون چند سال قبل قیمت نفت بالا برود با افزایش واردات مواجه می شویم که موجب آسیب به تولید می شود و اگر همچون اکنون قیمت نفت پایین بیاید باعث کاهش بودجه عمرانی خواهد شد و دولت قادر به پرداخت بدهی خود به پیمانکاران نخواهد بود که این موضوع پیامدهای خود را بدنبال خواهد داشت.»

وی ادامه داد: «البته نباید فراموش کرد که سیستم اقتصاد ایران به دلیل تحریم ها از سیستم معمول دیگر کشورها به دور بوده است.»

قربان در پاسخ به این سوال که باید با این نعمت الهی چه کرد؟، گفت: «به نظر من درآمدهای نفتی باید کلا و به تدریج از جریان بودجه جاری کشور خارج شود و از آن به عنوان درآمدی ملی برای سرمایه گذاری استفاده کرد تا بتوان برای نسل های فعلی و آتی سرمایه گذاری کرد.»

وی ادامه داد: «برای این کار باید یک سیستم نظارتی قوی داشته باشیم و قانونی که کلی گویی نداشته باشد و صریح و مشخص باشد.»

وی با بیان اینکه نفت و گاز در کشورهایی همچون آمریکا، کانادا و انگلیس دست شرکت های خصوصی است که به دولت مالیات می دهند و دولت صرفا نظارت دارد گفت: «ما نباید کشور خود را با اینگونه کشورها که اساسا سیستم متفاوتی نسبت به ما دارند مقایسه کنیم؛ بلکه باید با کشورهای اطراف خود مقایسه کنیم که در این صورت خیلی عقب نیستیم.»