یادداشت دریافتی- محمدحسین فیض؛ ظاهرا سیاست قانونگذاران در مورد خدمت سربازی، به گونهای بوده است که هیچ کس از سر درس و کلاس به پادگان برده نشود و به عبارت دیگر، سربازی مانع از تحصیل افراد نشود.
به همین دلیل همهٔ کسانی که در هر مقطع تحصیلی چه در دانشگاه و چه در حوزههای علمیه مشغول تحصیل هستند اگر معافیت دائم نداشته باشند، تا پایان مدت تحصیل خود، از «معافیت تحصیلی» برخوردار میگردند.
این نظر بلند قانون گذار در باب تحصیل علم، حقیقتا ستودنی است. به راستی هیچ خدمتی بالاتر از افزایش سطح علمی کشور نیست.
کما اینکه مقام معظم رهبری میفرمایند: «یک ملت، با اقتدار علمى است که مىتواند سخن خود را به گوش همهى افراد دنیا برساند؛ با اقتدار علمى است که مىتواند سیاست برتر و دست والا را در دنیاى سیاسى حائز شود.»
1 علیرغم این سیاست صحیح، رویه فعلی به گونهای است که در موارد متعددی دانشجوی مشمول ناگزیر میشود بدون اجبار قانونی، ادامهٔ تحصیل را متوقف کرده و آمادگی خود را جهت اعزام به خدمت اعلام کند. چرا که ادامهٔ تحصیل، مانع چرخش چرخ اقتصادی زندگی او میگردد.
به طور میانگین برای یک دانشجو، ۱۰ سال زمان لازم است تا تحصیلات عالی را از ابتدا به پایان برساند. دانشجوی مشمول اگر در سن ۱۸ سالگی هم وارد دانشگاه شود احتمالا تا سن ۲۸ سالگی مشغول به تحصیل است.
این در حالیست که در طول این مدت حق استخدام در هیچ سازمان یا نهادی را ندارد، بیمه نمیشود، در هیچ یک از آزمونهای نظام مهندسی، وکالت و... نمیتواند شرکت کند و اگر دانشجو در دانشگاه غیر انتفاعی یا آزاد تحصیل کند باید مخارج سنگین دانشگاه را نیز پرداخت نماید.
دانشجوی مشمول از چه طریقی مخارج و هزینههای خود را تأمین کند؟
علاوه بر هزینههای مربوط به تحصیل اگر دانشجویی متأهل باشد از چه راهی مخارج خانوادهٔ خود را تأمین کند؟
نکتهٔ حائز اهمیت این است که هیچ قانون صریحی، استخدام شخص با معافیت تحصیلی را ممنوع نکرده است.
بند ت ماده ۱۴ قانون استخدام کشوری مصوب ۱۳۴۵، «انجام خدمت زیر پرچم یا معافیت قانونی در صورت مشمول نبودن» را یکی از شروط استخدام رسمی میداند.
از طرفی ماده ۳۱ قانون وظیفهٔ عمومی مصوب ۱۳۶۳ (همراه با آخرین اصلاحات و الحاقات ۱۳۹۰) دانشجو و طلبه را به صورت قانونی و تا پایان تحصیل معاف از خدمت میداند.
این در حالی است که قانونی نانوشته دانشجوی پسر را از هر گونه اشتغال به واسطهٔ معافیت تحصیلی منع میکند.
در چنین شرایطی دانشجو ناچار است گذراندن دوره سربازی را بر درس و دانشگاه ترجیح دهد تا حداقل بتواند منبع درآمدی مطمئن برای خود ایجاد نماید.
از طرفی ادامهٔ تحصیل پس از یک وقفهٔ دو ساله برای گذراندان خدمت سربازی تا حدی سخت میشود که اغلب افراد از آن صرف نظر میکنند.
عدهای معتقدند کسی که به واسطه تحصیل در دانشگاه یا حوزه از خدمت معاف میشود صرفا موظف است که درس بخواند و به همین دلیل نباید مشغول به کار شود.
دو ایراد مهم به این نظر وارد است. ایراد اول که پیشتر به آن اشاره شد بحث تأمین مخارج و هزینههای دانشجوست.
در حقیقت اینکه دانشجو به طور صد در صد در خدمت تحصیل علم قرار بگیرد یک ایدهآل است که با واقعیت جامعه متفاوت است.
اگر دولت بخواهد چنین ایده آل گرایانه با این مسئله روبرو شود باید تأمین مالی همهٔ دانشجویان کشور را تا پایان مدت تحصیل به عهده بگیرد.
ایراد دومی که مطرح میشود این است که عدم استخدام رسمی دانشجویان در حال تحصیل باعث نمیشود که آنها از کار کردن صرف نظر کنند. بلکه تنها باعث میشود به علت نیاز مالی و به صورت غیر رسمی و بدون پشتوانه قانونی اعم از حق بیمه و حداقل درآمد مشخص شده در قانون کار اشتغال پیدا کرده وحقوقشان پایمال شود.
دانشجویانی که با چنین مشکلی روبرو هستند از دولت انتظار ندارند بودجهای برای تأمین مخارج و هزینههای آنان در نظر بگیرد بلکه تنها انتظار آنها این است که اجازهٔ اشتغال در حین تحصیل را داشته باشند.
چه ایرادی دارد دانشجویی که در مقاطع ارشد یا دکتری رشته مهندسی عمران تحصیل میکند به صورت همزمان به عنوان مهندس ناظر در سازمان نظام مهندسی فعالیت کند و پس از اتمام تحصیلات دست از کار کشیده و به خدمت سربازی بپردازد؟!
یا همینطور دانشجوی حقوقی بتواند همزمان با تحصیل در مقاطع بالا، در کانون وکلا فعالیت کند.
یا به طور کل دانشجویان مقاطع ارشد و دکتری بتوانند کارمند ادارههای دولتی شوند و روزهایی را برای رفتن به دانشگاه و درس خواندن مرخصی بگیرند.
مسلما هیچ اشکالی به وجود نمیآید. زیرا بسیاری از کسانی که به هر دلیل معاف دائم هستند درحین تحصیل به صورت رسمی شاغلند و نه در کار آنها خللی وارد میشود و نه در درسشان.
این تفاوت میان افراد معاف و مشمول خدمت سربازی، از دو سال تجاوز میکند و چندین سال زندگی تحصیلی و شغلی آنها را تحت الشعاع قرار میدهد که مسلما با عدالت اجتماعی سازگار نیست.
1.دیدار مسئولین، دانشجویان و استادان دانشگاه امام جعفر صادق (ع) ۲۹/۱۰/۱۳۸۴
تا حالا 3-4 تا موقعیت خوب استخدام رو از دست دادم والان با خانمم با کمک ماهیانه 350 تومان پدر بازنشسته ام زندگی میکنم. کرایه خونه و .... هم بماند
واقعا این چه ظلمی بود !!!!!
تا مدرک دکتری رو بگیرم 32 سالم میشه بورسیه و جذب هم که کلا خوابیده واقعا با چه انرژی و روحیه ای از من انتظار انجام پروژه خوب و بدرد بخور دارن؟