«تفاهم» سیاسی روی میز مذاکرات لوزان

یک روز مانده به پایان سال 1393 و در نوروز، هیات مذاکره کننده ایران تصمیم گرفت تا مذاکرات برای نهایی کردن راه حل موضوعات در دستور کار مذاکرات برای رسیدن به توافق جامع را تا 10 تیرماه ادامه دهد و سال نو را در مذاکرات در لوزان سوییس تحویل کند.

به گزارش ایسنا اعزامی به لوزان سوییس، محمد جواد ظریف و هیات مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان تصمیم گرفتند با توجه به اهمیت مساله هسته‌ای و رسیدن مذاکرات به مرحله حساس خود «سال نو» را در میانه مذاکرات تحویل کنند تا شاید پس از حدود دو سال با دستانی پر به کشور بازگردند.

مذاکرات هسته‌ای به نوروز کشیده شد
در حالی که قرار بود مذاکرات تا 29 اسفند در هفته جاری برگزار شود، مذاکرات برای حدود دو روز دیگر با توجه به ورود وزیران خارجه سه کشور اروپایی و احتمالا روسیه و چین تمدید شد.

محمدجواد ظریف و جان کری روز جمعه برای هشتمین بار با یکدیگر دیدار کردند و انتظار است تا بخش مهم دیگری از اختلاف های باقی مانده تا قبل از ورود وزیران خارجه دیگر حل و فصل شود.

منابع نزدیک به مذاکرات اعلام کردند که «تا حد زیادی جلو رفته‌ایم و هم اکنون برای اکثریت موضوعات در دستور کار (توافق جامع) راه‌حل پیدا شده است.»

ایران و 1+5 قرار بود تا پایان مارس به تفاهم مشترک بر سر مسایل عمده دست یابند تا به این شکل بتوانند به مرحله تدوین متن توافق وارد شوند.

مسایل عمده اختلافی
اما به نظر هنوز در چند مورد به طور عمده و جزیی و در سطح فنی و سیاسی اختلاف نظرها باقی‌ماندهاست؛ تحقیق و توسعه، چگونگی لغو تحریم‌های غیراقتصادی و شورای امنیت و مدت زمان اجرای توافق. درعین حال موضوعاتی مثل سایت فردو و نظارت و راستی‌آزمایی نیز هم‌چنان مورد بحث است.

شاید بتوان گفت تنها موضوعی که دو طرف بیشتر بر سر آن به تفاهم رسیدند، راکتور آب سنگین اراک است.

ایران در چارچوب راست‌آزمایی و رفع نگرانی کشورهای غربی درباره فعالیت و ماهیت راکتور 40 مگاواتی آب سنگین اراک پیشنهاد داد که این راکتور بازطراحی شود تا سالانه مقدار کمتری پلوتونیوم تولید کند. طرف‌های غربی خواستار تبدیل این راکتور به آب سبک شدند اما این موضوع از سوی ایران خط قرمز اعلام شد.

بازطراحی راکتور اراک روندی زمان بر است و این احتمال وجود دارد که در صورت رسیدن به توافق جامع، کشورهای هسته‌ای عضو گروه 1+5 در بازطراحی راکتور مشارکت کنند.

به نظر می‌آید برای موضوعات مهمی مثل غنی‌سازی در دامنه، سطح و میزان آن، تعداد سانتریفیوژها، فعالیت نطنز، میزان نگهداری سوخت 5 درصدی و تولید آن راه حل‌ها پیدا شده است.

همان‌طور که انتظار می‌رفت با نزدیک شدن به پایان ماه مارس (سوم فروردین 1394) که مذاکره کنندگان تا این تاریخ به خود فرصت داده بودند تا از مرحله مذاکره بر روی راه حل ها و کلیات بگذرند، مذاکرات سرعت گرفت. ضرب الاجل کنگره آمریکا برای دولت اوباما که تا 24 مارس به نتیجه با ایران برسد و اعلام نظر ایران برای توافق در یک مرحله شامل کلیات و جزییات سرعت مذاکرات را بیشتر کرد. با این حال هنوز مذاکره کنندگان احتمال رسیدن به نتیجه در روزهای آینده را در این مرحله بعید می دانند.

سنگ‌اندازی اروپایی‌ها
در همین حال وزیران خارجه سه کشور اروپایی به دعوت آمریکا قرار است از جمعه شب به مذاکرات ملحق شوند. حضور سه وزیر اروپایی احتمال‌ها درباره به نتیجه رسیدن مذاکرات در این مرحله و تفاهم بر سر «مسایل عمده» در دستور کار را قوت بخشیده است.

برخی منابع حضور وزیران خارجه اروپایی در مذاکرات لوزان را برای مشورت میان گروه 1+5 به ویژه آمریکایی‌ها عنوان می‌کنند تا در آستانه ورود به مرحله تدوین متن توافق برخی اختلاف‌های داخلی میان خود را حل و فصل کنند.

تکرار آن‌چه در مذاکرات ژنو 2 قبل از توافق ژنو از سوی فرانسوی‌ها اتفاق افتاد، حضور وزیران خارجه سه کشور اروپایی به ویژه لوران فابیوس که در روزهای گذشته نسبت به مذاکرات و تفاهم سیاسی سازش ناکوک می‌زند، بر ابهامات مذاکرات دو سه روز آینده افزوده است.

با توجه به حضور شش کشور در مذاکرات از ابتدا، 1+5 نماینده اتحادیه اروپا در مذاکرات را به نمایندگی انتخاب کرد و از سویی در مذاکرات آمریکایی‌ها با ایران نیز، آن‌ها (آمریکایی‌ها) مسوول توجیه و توضیح به اروپایی‌ها بودند اما برخی اخبار از مخالفت و انتقاد اروپایی‌ها با روند طی شده در مذاکرات از سوی آمریکایی‌ها و نقطه نظراتی متفاوت از آن‌ها بر روی برخی مسایل حکایت دارد.

طرح مسایل جدید در حالی که مذاکرات برای هفته‌ها با فشردگی و به سختی در جریان است از سوی اروپایی‌ها می‌تواند سنگ‌اندازی در مسیر رسیدن به تفاهم سیاسی است که به نظر می‌آید دستیابی به آن در فرصت چهارماه اعلام شده از سوی دو طرف فراهم است.

به گزارش ایسنا، مذاکرات هسته‌ای از آذرماه سال جاری در سطح دوجانبه وزیران خارجه، معاونان و کارشناسان برگزار شده است و اکنون یکی از مهم ترین مراحل خود رسیده است که مذاکره کنندگان ایرانی بر آن نام "رسیدن به راه حل ها" گذاشته اند و 1+5 به آن رسیدن به "چارچوب کار" می گویند.

تحولات مذاکرات در چهارماه گذشته حتی بیشتر از یک سال مذاکرات هسته ای تا آذرماه بوده است و این سطح و میزان مذاکره میان قدرت های بزرگ با یک کشور بی سابقه بوده است .

ایران و آمریکا نیز در این میان بعد از 35 سال نداشتن کوچکترین دیالوگ مستقیم و با وجود بدبینی ها و دلواپسی ها و بی اعتمادی ها توانستند پشت میز مذاکرات دوام بیاورند. برخی کارشناسان معتقدند روند جدید دیپلماتیک در بحث هسته ای میان ایران و آمریکا می تواند به موضوعات دیگر سیاسی نیز تسری یابد اما برخی دیگر معتقدند چنانچه توافق هسته آی شکل نگیرد ارتباط ایجاد شده به آسانی گسسته خواهد شد.

چنانچه ایران و 1+5 بتوانند طی دو روز آینده از مرحله مذاکرات بر سر مسایل عبور کنند، به مرحله دوین متن توافق می رسند. متنی که تقریبا جزییات آن مشخص است و از این پس مسایل حقوقی در راس کار کارشناسان قرار می گیرد و به این معنی نیست که چون از مرحله سیاسی عبور کرده آیم توافق دیگر در دسترس است. ممکن است دو طرف در جزییات که روند و چارچوب کار را به لحاظ سیاسی و حقوقی مشخص می کند نیز به اختلاف های اساسی برخورد کنند.

مذاکرات لوزان در هتل بوغیواژ پالاس از یکشنبه هفته جاری آغاز شده است و تاکنون هشت دور مذاکره میان وزیران خارجه ایران و آمریکا در این دور انجام شده است که با مذاکرات دو جانبه و چندجانبه مقامات عالی فنی ، معاونان و کارشناسان و نیز نماینده اتحادیه اروپا همراه بوده است.

حضور رسانه‌های گروهی مختلف در این دور از مذاکرات بسیار کمتر از مقاطع مذاکراتی حساس قبلی است. با این حال حضور گسترده برخی رسانه ها و تحلیل گران فارسی زبان بعضا معاند و منتقد نظام قابل توجه است. رسانه های غربی نیز در سطح رسانه های مطرح و رسمی این مذاکرات را پوشش می دهند و در همین سطح رسانه های ایرانی نیز در مذاکرات حضور دارند.

مذاکرات در هفته‌های اخیر به قدری سخت پیش رفته و می رود که دیگر ظریف همیشه خندان یادش می رود برای خبرنگاران و در مقابل دوربین ها لبخند بزند.

او در پاسخ به خبرنگان درباره روند مذاکرات و لبخندهایی که حالا کمتر شده است گفت " مذاکرات یعنی دعوا. من همیشه عصبانی ام، برای شما لبخند می زنم." ظریف این صحبت ها را وقتی به همراه هیات مذاکره کننده بعد از مذاکرات صبح روز پنجشنبه با جان کری داشت حیاط هتل را به سمت اتاق ترک می کرد به خبرنگاران ایرانی حاضر در محل گفت.

بحث جدی وی با علی اکبر صالحی بعد مذاکرات صبح روز پنج شنبه که در گوشه ای از حیاط هتل صورت گرفته و برخی خبرنگاران مستقر در هتل موفق به ثبت برخی لحظات آن شدند، مورود توجه قرار گرفت. ظریف و صالحی در این تصویر در حال گفت وگوی جدی هستند و اعضای دیگر تیم مذاکره کننده با دقت به صحبت های آنها گوش می دهند.

رفت و آمد هیات ها در محل مذاکرات با وجود تدابیر امنیتی شدید که از سوی هیات آمریکایی صورت گرفته است به شکلی کنترل شده اما آزاد صورت می گیرد و رسانه ها به ویژه رسانه های مکتوب ایرانی که در روزهای اخیر با مشکلاتی مواجه بودند از روز پنج شنبه توانستند در هتل مذاکرات تردد کنند.

جان کری وزیر خارجه آمریکا طی روزهای گذشته برای صرف ناهار به فضای باز مقابل درب پشتی هتل که رو به روی دریاچه ژنو قرار دارد و چشم انداز زیبایی را ایجاد کرده آمده است. با این حال رسانه ها و خبرنگاران در اطراف وی به شرطی که از او سوال نپرسند و عکس نگیرند می توانند تردد کنند هر چند رسانه های ایران به ویژه خبرنگاران زن ایرانی که به واسطه حجابشان به راحتی قابل شناسایی اند تا حدودی در این مورد مستثنی هستند.

کری روز پنج شنبه برای دقایقی سراغ خبرنگاران آمریکایی آمد و چند کلمه آی با آنها صحبت کرد.