تعامل سیاسی مثلث نجف-قم-تهران

علی اشرف فتحی در وبلاگ تورجان با اشاره به سفر هاشمی رفسنجانی به عراق معتقد است که این سفر اثرات فراوانی بر رابطه حوزه های علمیه ایندو کشور دارد.

متن یاداشت او را بخوانید:

سفر حجة الاسلام و المسلمین هاشمی رفسنجانی به عراق و دیدار وی با مراجع تقلید نجف از رویدادهای تاریخی و مهمی است که در چند روز اخیر شاهدش بوده ایم. فارغ از نتایج سیاسی غیرمستقیم این سفر که در کوتاه مدت و درازمدت ممکن است به سود منتقدین دولت نهم تمام شود، از نظر حوزوی نیز این رخداد اهمیت ویژه ای دارد. هاشمی رفسنجانی از امتیاز مهم ریاست بر مجلس خبرگان رهبری برخوردار است که متشکل از مجتهدین و روحانیون صاحب نفوذ کشور است. علاوه بر این همانگونه که پیشتر هم گفته بودم، باید هاشمی رفسنجانی را سمبل جمهوری اسلامی برشمرد.

وی با چنین پیشینه و جایگاهی توانست مهم ترین سفر سیاسی - مذهبی یک مقام ایرانی به عراق را ترتیب دهد و در این میان باید مهم ترین دستاورد سفرش را مذاکره مستقیم و بی واسطه و البته محرمانه وی با آیت الله العظمی سیستانی دانست. 

آنگونه که سایت نزدیک به محسن رضایی - که از همراهان هاشمی در این سفر بوده - مخابره کرده است، آیت الله سیستانی به هاشمی گفته که خاطرات وی را مطالعه می کند. هاشمی توانسته از دومین مرجع تقلید شاخص معاصر نظر مثبتی درباره انتشار خاطراتش اخذ کند. پیش از این نیز آیت الله العظمی سید موسی شبیری زنجانی در روزهای حمله هواداران دولت نهم به هاشمی درباره برخی محتویات خاطراتش، در دیدار هاشمی با وی نظر مثبت خود را درباره انتشار خاطرات هاشمی بیان کرد.

اما آیت الله سیستانی در دیدار با هاشمی موضع گیری مهمی هم داشته که می تواند به سود هاشمی و همفکران اصلاح طلب و اصولگرایش باشد. مرجع تقلید 78 ساله شیعه نسبت به انزوای اعتدال گرایان در ایران ابراز نگرانی کرده است. البته برای کسانی که به مبانی فکری و روحیات فردی این مرجع تقلید مشهدی الاصل آشنا هستند، چنین سخنانی چندان شگفت آور نیست.

آیت الله سیستانی به گواه بسیاری از نزدیکان و آگاهان، تسلط بالایی به مسائل روز دارد و از همان دوران جوانی پیگیر تحولات جهانی بوده و با مکاتب روز آشناست. روحانیون فعال حوزه نجف روایت می کنند که سیستانی جوان در سال های دهه 40 شمسی خواننده همیشگی نشریات معتبر غربی بوده است.
 
از سعید حجاریان هم شنیده ام که آیت الله سیستانی آشنایی فوق العاده ای با تاریخ معاصر ژاپن (به عنوان سمبل رشد کشورهای آسیایی) دارد. برخی از دوستان آیت الله نیز نقل می کنند که وی مستقیماً پیگیر دائمی مطالب روزنامه های ایران است. حتی شنیده ام که ده سال پیش آیت الله شخصاً دادگاه جنجالی غلامحسین کرباسچی شهردار اسبق تهران را مشاهده کرده، انتقادات جدی نسبت به نحوه محاکمه وی داشته و همچنین از صدور حکم اعدام دکتر آغاجری نیز به شدت گلایه مند بوده است.

همه این شواهد و قرائن نشان می دهد که چرا آیت الله سیستانی نسبت به برخی مسائل داخلی ایران نگرانی هایی دارد و آنها را به هاشمی منتقل می کند. آیت الله سیستانی که می توان وی را نماد پیوند حوزه قم با نجف دانست، اکنون به بازیگر اصلی جامعه مدنی در عراق بدل شده و حتی مخالفت ها، اهانت ها و فشارهای طلبه جوان و جویای نامی چون مقتدا صدر نتوانست خللی به جایگاه وی وارد کند.

هاشمی رفسنجانی یقیناً حامل پیام های محرمانه مهم تری از جانب مرجع تقلید بزرگ شیعه برای سران نظام است. بعید نیست که هاشمی راهی قم نیز شود تا با مراجع قم نیز درباره نتایج این سفر تاریخی رایزنی کند. چه مخالف هاشمی باشیم و چه موافقش، باید سفر اخیر وی را مهم بدانیم و تحسین کنیم. فقط سیاستمدار مقبول و ریسک پذیری چون هاشمی می توانست به این سفر حساس برود.