دیپلمات بازنشسته وزرات امور خارجه گفت: «در یک یا دو ماه آینده، ایران و اروپا باید به توافقی دست یابند، وگرنه ممکن است مکانیزم ماشه برای مهرماه فعال شود و برای جلوگیری از ان وضعیت باید به توافقی برسیم. در غیر اینصورت اگر نتوانیم در مذاکرات آتی به توافق برسیم، ممکن است روابط ما تیرهتر از این شود.»
«اگر ایران بخشی از این تعهدات را متوقف کرده به چه دلیلی است؟ به دلیل اینکه از این قاعده کلی توافق منتفع نمیشود. تهدید به اسنپبک، تهدیدی پوشالی و توخالی است، حتی در دولت قبل هم گفته شد که استفاده از مکانیسم ماشه و اسنپ بک به ناحق، عکسالعمل مناسب و شدید ایران را به دنبال خواهد داشت.»
سخنگوی دستگاه دیپلماسی با تأکید بر اینکه «توجیهی برای فعال کردن سازوکار ماشه نمیبینیم»، گفت: «طبق معاهده منع گسترش اشاعه هستهای هیچ محدودیتی در خصوص غنیسازی وجود ندارد. چیزی که ما به آن پایبندیم افزایش بازرسیها متناسب با افزایش غنیسازی است.»
گمانهزنیها بر این تحلیل تمرکز دارد که فعالسازی مکانیزم ماشه به هماهنگی میان آمریکا و اروپا بستگی دارد، اما وتوی احتمالی روسیه و چین در شورای امنیت میتواند آن را بیاثر کند. در این میان چگونگی پایان یافتن جنگ اوکراین و روسیه به متغیری مهم و اثرگذار بر منازعه ایران با امریکا تبدیل شده است. یه نشریه آمریکایی پیشبینی کرد که اگر جنگ اوکراین و روسیه در ماههای آینده به پایان برسد، آمریکا و اروپا منابع بیشتری برای تمرکز بر ایران آزاد خواهند کرد.
این بند از توافق برجام همواره مورد انتقاد مخالفان توافق هستهای بود. در صورتی که مرور مواضع و اخبار نشان میدهد این انتخاب مطلوبی نبوده، اما مذاکرهکنندگان ایران و ۶ کشور به علاوه اتحادیه اروپا برای به دست آمدن توافق آن را طراحی کردند. چرا که ایران به راحتی میتوانست برنامه هستهای خود را از سر بگیرد و به قول معروف با چرخاندن یک سوئیچ وضعیت را به قبل برگرداند.
پیت ریکتس با حمایت ۱۳ سناتور دیگر به مجلس سنای ایالات متحده اعلام کرده است که سه کشور فرانسه، بریتانیا و آلمان باید به سرعت دست به کار شوند و پیش از ماه اکتبر که فرصت چنین اقدامی از دست خواهد رفت، ساز و کار ماشه را «برای محدود کردن جاهطلبیهای هستهای ایران» فعال سازند.
الیس استفانیک در جلسه استماع سنا برای تصدی منصب نماینده آمریکا در سازمان ملل، درباره توسل آمریکا و متحدانش به مکانیسم ماشه در توافق برجام صحبت کرد و آن را «یک ابزار مهم» برای مقابله با ایران خواند.
سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: در مورد بحثهایی که موسوم به سازو کار ماشه است، مشخص کردیم اگر از این اهرم استفاده شود، واکنش ما متناسب و متقابل خواهد بود سوءاستفاده از این سازو کار باعث میشود دیگر توجیهی برای ماندن ایران در این تفاهمنامهها مثل NPT نداشته باشیم.
یک روزنامه اصولگرا معتقد است «فعالسازی " مکانیسم ماشه " آنقدر که طرفهای غربی و مزدوران رسانهایشان در داخل سعی میکنند آن را هراسآور جلوه دهند تا ایران را وادار به انجام تعهدات یکطرفه برجامی و یا توافقی فرابرجامی کنند، تهدیدی نگرانکننده نیست.»
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، پس از جلسه هیئت دولت گفت: «ایران اهل گفتوگو است و میخواهیم از طریق مذاکره موضوعات را حل کنیم. امیدواریم عقلانیت بیشتری در تصمیمگیریهای قبل وجود داشته باشد. ایران همه تلاشهای خود را برای مذاکره انجام میدهد.» مشروح صحبتهای او را در این ویدئو ببینید.
نمایندگان سه کشور اروپایی طرف برجام با تکیه بر ادعاها درباره ماهیت برنامه هستهای ایران گفتهاند: «ما بر عزم خود برای استفاده از همه ابزارهای دیپلماتیک برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای، از جمله استفاده از مکانیسم ماشه (اسنپبک) در صورت لزوم تأکید میکنیم». به گفته این کشورهای اروپایی: «افزایش ظرفیت غنیسازی اورانیوم در ایران هیچ توجیه غیرنظامی ندارد و تلاش میکنند با تهدید به فعالکردن مکانیسم ماشه ، تهران را تحت فشار قرار دهند».
سفیر روسیه نزد سازمان ملل متحد در نیویورک با اشاره به نقض مکرر برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ توسط سه کشور و آمریکا گفت: «ایران در موقعیتهای مختلف برای بازگشت به اجرای برجام در صورت اقدام متقابل از سوی طرفهای غربی اعلام آمادگی کرده، اما طرفهای اروپایی و آمریکایی به تعهدات خود عمل نمیکنند. برنامه هستهای ایران تحت نظارت آژانس و در چارچوب معاهده عدم اشاعه و موافقتنامه جامع پادمان است و تلاشهای سه کشور غربی برای سوءاستفاده از سازوکار حل و فصل اختلافات برجام غیرقانونی است.»
سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان ملل متحد در نامهای به شورای امنیت در واکنش به ادعاهای سه کشور اروپایی علیه ایران تصریح کرد: هرگونه تهدید به اجرای « مکانیسم ماشه » نه تنها سازنده نیست، بلکه با واکنش قاطع ایران مواجه خواهد شد.
حشمتالله فلاحتپیشه، رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، درباره مذاکرات اخیر نمایندگان ایران و اروپا در ژنو گفت: «اروپاییها قطعنامهای را علیه ایران صادر کردند که این قطعنامه میتواند ۶ ماه دیگر به مکانیسم ماشه منتهی شود؛ بنابراین، مذاکراتی از شکل انفعال شکل گرفت که هدف آن رفع دغدغههای اروپا است.»
کارشناس مسائل اروپا:
کارشناس مسائل اروپا گفت: «اگر بهدنبال کاستن از شدت تنشها و چالشهای موجود میان ایران و اروپا هستیم باید، بهدنبال مذاکرات مستقیم با امریکا باشیم. اگر توافقی میان تهران و واشنگتن حاصل شود، قطعاً اروپاییها چارهای جز پیروی از امریکا نخواهند داشت و این برای آنها رضایتبخش خواهد بود.»
مکانیسم ماشه (Trigger mechanism) در راستای حلاختلاف پیش بینی شده در برجام، فرآیندی است که اگر یکی از طرفهای برجام به این جمعبندی برسد که طرف دیگر به تعهدات ذکر شده در این توافق پایبند نیست، میتواند به کمیسیون مشترک شکایت کند.
خطر بازگشت ایران به شورای امنیت
مسیر اجرای اسنپبک از طریق مکانیزم حل اختلاف مندرج در برجام است. اگر عضوی از اعضای این توافق به این نتیجه برسد که عضو دیگری از توافق به تعهداتاش ذیل برجام پایبند نیست، میتواند این موضوع را در کمیسیون مشترک برجام مطرح کند. سپس اگر بعد از ۳۵ روز این موضوع در کمیسیون مشترک برجام حل نشد، مسئله به شورای امنیت ارجاع خواهد شد.
شکی نیست که در ایران رقابتهای جناحی همواره تاثیر منفی بسزایی بر سیاست خارجی و روند مذاکرات داشته است. در دولت حسن روحانی نیز بیش از هر دولت دیگری این کارشکنیهای جناحی به صورت علنی قابل مشاهده بود.
چین در نشست شورای امنیت از آمریکا خواست تمامی تحریمهای یکجانبه علیه ایران را رفع کند.
گروهی از قانونگذاران آمریکایی در نامهای به رهبران سه کشور اروپایی عضو توافق هستهای، با مطرح کردن ادعاهایی علیه ایران در زمینه اجرای تعهدات برجامی، از آنها خواستند مکانیسم ماشه علیه ایران را فعال کنند.