عمارت خورشید

عمارت خورشید بنای مرموزی است که همه چیز را در موردش نمی‌دانیم، بسیاری آن را یک کاخ دانسته‌اند، برخی محل نگهداری غنایم گرانبهای نادر، بعضی هم به علت وجود سرداب کارکرد زندان را برایش در نظر گرفته‌اند، اما وجود چندین مقبره با طرح مشابه و فاصله زمانی کمی از آن، فرضیه مقبره بودن آن را تقویت می‌کند.

عمارت خورشید که در بین مردم به قصر خورشید معروف گردیده یک برج مقبره‌ی نیمه تمام است که در میانه شهر کلات نادری واقع شده است. بنای عمارت خورشید از گور تیمور در سمرقند اقتباس شده، اما پوشش خارجی گنبد بر فراز برج اجرا نشده و بنا نیمه تمام مانده است. عمارت خورشید در حال حاضر دارای سردابه‌ای متشکل از هشت فضای بهم پیوسته پیرامون آن و فضای آرامگاهی بر روی سکویی هشت ضلعی است که ایوانچه‌ها و اتاقک‌هایی آن را محصور کرده‌اند. تزئینات عمده عمارت شامل نقوش حجاری شده‌ای بر روی دیواره‌های بیرونی است که نقوش گلدان‌هایی با شاخ و برگ افشان و میوه‌های غیر بومی گرمسیری و پرندگان متعدد بر آن حجاری شده است. در قسمت بالای طاق نما‌ها نقوش ساده اسلیمی جلب نظر می‌کند. بر اساس مطالعات باستان شناسی این بنا در ابتدا نیز مقبره‌ای مربوط به عصر ایلخانی بوده که در زمان افشاریه بنای کنونی بر شالوده‌ی بنای قدیمی ساخته شده است. این اثر تاریخی یکی از مقاصد گردشگری است که سالانه بیش از ۲۰۰ هزار نفر از سرتاسر ایران و همچنین گردشگران خارجی از آن بازدید می‌کنند.