چه کسانی از ارز چندنرخی سود میبرند؟
کارشناسان اقتصادی معتقدند تک نرخی کردن ارز از رانت در تجارت کشور جلوگیری میکند و سبب رونق صادرات خواهد شد
فاصله نرخ ارز رسمی با بازار آزاد به اوج رسیده است. اکنون فاصله دلار توافقی با بازار آزاد به بیش از ۵۰هزار تومان رسیده است. نتیجه این وضعیت، یک فضای بیثبات است که در آن نه تولیدکننده میتواند برای صادرات برنامهریزی و نه واردکننده در مسیر شفاف حرکت کند.
به گزارش دنیای اقتصاد، فعالان اقتصادی میگویند مشکل اصلی همین موضوع چندنرخیبودن ارز است؛ ساختاری که باعث شده هزینههای تولید بر مبنای دلار آزاد باشد، اما تسویه ارز صادراتی با نرخهای پایینتر انجام شود. همین اختلاف باعث شده صادرات صرفه اقتصادی خود را از دست بدهد و بسیاری از واحدها انگیزهای برای ادامه صادرات نداشته باشند.
از طرف دیگر، کسانی که ارز توافقی دریافت میکنند، کالا را با قیمتهایی نزدیک به بازار آزاد میفروشند و از این شکاف سودهای کلان بهدست میآورند. این وضعیت نهتنها رقابت سالم را از بین برده، بلکه بخش قابلتوجهی از منابع ارزی کشور را به سمت فعالیتهای غیرمولد کشانده است.
شکاف میان نرخهای رسمی و آزاد به یکی از مهمترین عوامل بیثباتی در تجارت تبدیل شده است. هرچه این شکاف بیشتر میشود، نهتنها صادرات بهصرفهتر نمیشود، بلکه ریسک و هزینه آن افزایش پیدا میکند. یعنی سیاست ارزی حاکم بر کشور، به مشوقی برای واردکنندگان و جریمهای برای صادرکنندگان بدل شده است.
در شرایطی که بخش عمده کالا و خدمات با نرخهای موجود در بازار ارز غیررسمی مبادله میشود، نمیتوان از صادرکننده انتظار داشت محصولی را که با مواد اولیه گران و مطابق نرخهای بازار آزاد تولید میکند به قیمتی بسیار پایینتر عرضه کند. صادرکننده باید هزینههای بالای تولید، خطرهای صادرات، ریسک انتقال ارز، مخاطرات تحریم و حتی احتمال عدم بازگشت ارز را بپذیرد؛ سپس ارز حاصل را با نرخی پایینتر از بازار آزاد عرضه کند. چنین انتظاری نه منطقی است و نه پایدار.
برخی از نمایندگان بخش خصوصی میگویند سازوکار دلار چند نرخی، ساختاری ایجاد کرده که نقش برخی بازیگران تجاری را به صورت غیرعادی افزایش داده است. آنها معتقدند تفاوت میان نرخ آزاد و توافقی، نه از جنس حمایت، بلکه از جنس خطای سیاستی است. صادرکنندگان طرفدار تکنرخی شدن هستند. آنها نمیتوانند کاغذ، بستهبندی و محصول را با نرخ آزاد تهیه کنند، در نهایت نیز مجبور باشند ارز حاصل از صادرات را با نرخ دولتی تسویه کنند.
اگر ارز تکنرخی شود، صادرات ایران بین ۲۰ الی ۳۰ درصد افزایش پیدا میکند. آزادشدن تجارت و برداشتن قید و بندهای فعلی، بازار را به وضعیت طبیعی خود بازمیگرداند؛ وضعیتی که عرضه و تقاضا و رقابت، مسیر بازار را تعیین میکردند. امروزه بازار در دست گروهی محدود است؛ کسانی که ارز ترجیحی برای واردات دریافت میکنند و افرادی که امضاهای طلایی دارند و مسیر صادرات را کنترل میکنند.
