خدعه جولانی؟

فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه می‌گوید جامعه بین‌المللی باید امکان حذف تحریرالشام از فهرست گروه‌های تروریستی جهان را مورد بازنگری قرار دهد.

به گزارش شرق، گیر پدرسون در مصاحبه اخیر خود با فایننشال‌تایمز ضمن بیان این مطلب افزوده است هیچ راهی برای نادیده‌گرفتن حیات تحریرالشام در میان گروه‌های مخالف اسد وجود ندارد؛ چون این شاخه سابق القاعده، رهبری حملات علیه دولت اسد را بر عهده داشت و به حکومت بیش از نیم‌قرن خانواده اسد در سوریه پایان داد.

به گفته او، به‌ویژه قدرت‌های بین‌المللی که خواستار انتقال قدرت به صورت مسالمت‌آمیز در سوریه هستند، باید امکان حذف تحریرالشام از فهرست گروه‌های تروریستی جهان را مد نظر قرار بدهند. براساس این گزارش، تصمیم برای حذف تحریرالشام از فهرست گروه‌های تروریستی باید با اتفاق آرای ۲۶ عضو اتحادیه اروپا رخ دهد. با‌این‌حال دولت آلمان به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا اعلام کرده است که این گروه در استان ادلب که تحت اداره‌شان بوده، شهروندان را به دلیل عقاید و مخالفت‌هایشان زندانی کرده است. بریتانیا نیز اعلام کرده است که باید عملکرد این گروه را بررسی کند. آمریکا نیز اعلام کرده در‌حال‌حاضر برنامه‌ای برای خارج کردم این گروه از فهرست تروریستی ندارد، اما شاید در آینده این مسئله را در نظر بگیرد.

از طرف دیگر در روز‌های اخیر و با فروپاشی حکومت سوسیالیستی بعث خاندان اسد پس از ۵۰ سال، خوش بینی‌هایی ایجاد کرده است. اما لزوم احتیاط درباره سوریه مسئله‌ای است که بسیاری از تحلیلگران بر آن اتفاق نظر دارند. هیئت تحریر‌الشام به رهبری ابومحمد جولانی، جریانی است که از گروه تروریستی القاعده منشعب شده و کم‌و‌بیش دارای افکاری نزدیک به اخوان‌المسلمین است.

فیل گورسکی که بیش از سه دهه در سازمان‌های اطلاعاتی کانادا خدمت کرده و کارشناس تروریسم است، درباره تحولات سوریه و چشم‌انداز پیش‌روی این کشور می‌نویسد وقتی دیکتاتوری که مردم خود را مورد آزارواذیت قرار داده -‌آن‌ها را به زندان انداخته و شکنجه کرده و حتی علیه آنها به سلاح‌های شیمیایی متوسل شده- به اجبار از کشور فرار می‌کند، باید روز خوبی باشد. بله، هنوز خودکامگان زیادی بر سر قدرت هستند، اما از امروز یک خودکامه کمتر بر سریر قدرت تکیه خواهد زد.

البته منظور من فرار شتاب‌زده (از نظر بعضی‌ها) بشار اسد از سوریه است که در پی پیشروی نظامی سریع مخالفان رژیم هولناک او رخ داد. اینکه اسد به مسکو رفته و اکنون زیر چتر ولادیمیر پوتین قرار گرفته، گویای همه‌چیز است. روسیه و حکومت قبل از آن، شوروی، از مدت‌ها پیش با اسد‌ها (پدر و پسر) در ارتباط بوده و از حامیان نظامی اصلی این خانواده محسوب می‌شوند.

اپک‌تایمز به نقل از این کارشناس می‌نویسد با سرنگونی حکومت اسد و «آزادی» سوریه، چه خواهد شد؟ جای تعجب ندارد که تحلیل‌ها و تفاسیر بسیاری در پی اعلام این خبر منتشر شده و من در جایگاهی نیستم که همه را موشکافی کنم. بااین‌حال، نکته‌ای وجود دارد که خیلی مورد توجه قرار گرفته و من را هم که پیش‌تر به عنوان تحلیلگر سابق ضدتروریسم در سرویس اطلاعات امنیت کانادا کار می‌کردم و در زمینه افراط‌گرایی تخصص داشتم، نگران کرده است. یکی از مهم‌ترین عوامل سرنگونی اسد، هیئت تحریر شام است؛ گروهی که به رهبری ابومحمد الجولانی («الجولانی» عبارتی است عربی که به بلندی‌های جولان در غرب سوریه اشاره دارد؛ منطقه‌ای که اسرائیل و سوریه از مدت‌ها پیش بر سر آن درگیر هستند و الجولانی زمانی در آنجا زندگی می‌کرد) فعالیت می‌کند. هیئت تحریر الشام زمانی زیرمجموعه القاعده بود، اما به نظر می‌رسد بعضی‌ها بیش‌از‌حد روی «جدایی» الجولانی از این سازمان تروریستی حساب کرده‌اند. او اکنون مدعی است که با قطع ارتباط گروه خود با القاعده عمل‌گرا شده است. آیا باید باورش کنیم؟

اول و مهم‌تر از همه اینکه حساب‌کردن روی حرف‌ها و وعده‌های یک تروریست ظاهرا سابق به طور کلی کار پرخطری است. همین چند وقت پیش بود که طالبان، که در سال ۲۰۲۱ در پی خروج آمریکا از نو افغانستان را پس گرفتند، به دنیا اعلام کردند که طالبان نسخه دوم، اسلام‌گرایان آرام‌تر و ملایم‌تری هستند. آیا کسی هست که با توجه به حکمرانی وحشیانه طالبان بر افغان‌ها به آنها اعتماد داشته باشد؟ الجولانی نیز از بازگشت طالبان ابراز خرسندی کرد و جهادی‌ها را الهام‌بخش دانست.

از این گذشته، بسیاری از گروه‌های تروریستی با یکدیگر وارد نزاع می‌شوند، اما به شکلی شنیع‌تر به رفتار‌های خشونت‌آمیز خود ادامه می‌دهند. فراموش نکنید که داعش قبل از اینکه راه خود را پیدا کند، به نام القاعده عراق شناخته می‌شد. سوابق حقوق بشری این گروه در عراق، سوریه و کردستان به‌وضوح نشان می‌دهد که در عرصه سیاست چه کرده است. در مورد ارتش آزادی‌بخش ملی و نیرو‌های مسلح انقلابی کلمبیا نیز شاهد همین جریان هستیم. بسیاری گمان می‌کردند که «توافق صلح» بین نیرو‌های مسلح انقلابی و دولت کلمبیا به منزله پایان تروریسم در این کشور خواهد بود، اما هردو طرف همچنان دست به حمله می‌زنند.

باور شخصی من به عنوان یک تحلیلگر راهبردی ضدتروریسم این است که «یک بار تروریست باشی، تا ابد تروریست خواهی بود». اما این احتمال نادیده گرفته نمی‌شود که افراط‌گرایان خشونت‌طلب ممکن است درنهایت به پوچی راهبرد‌های خود پی ببرند و تاکتیک‌های جدیدی -‌از جمله تاکتیک‌های سیاسی- در پیش بگیرند. اما این فرضیه ضعیف‌تر از آن است که خطرات آتی را بر‌مبنای آن ارزیابی کنیم و کشور را در معرض مخاطرات احتمالی قرار دهیم. همچنان بهتر است فرض را بر این بگیریم که هیئت تحریر الشام به اصول بنیادین خود پایبند است و شاید ساختار قدرت طالبانی را در سوریه پیاده کند. قبل از اینکه بگوییم این جهادی‌ها، هیئت تحریر الشام نسخه دوم هستند، باید منتظر بمانیم تا اطلاعات بیشتری به دست‌مان برسد و زمان بیشتری نیز سپری شود.

به گفته فیل گورسکی، گروه‌ها و منافع دیگری نیز در اتفاقات سوریه دخیل هستند: داعش، سازمان‌های تروریستی کرد مانند پ‌ک‌ک (حزب کارگران کردستان) و اسرائیل، ترکیه، عراق و آمریکا. مشاهده اینکه این عوامل در ماه‌ها و سال‌های آتی چگونه عمل می‌کنند، جالب خواهد بود؛ بنابراین برای سرنگونی یک دیکتاتور خشونت‌طلب و نفرت‌انگیز و رهایی از چنگال خانواده‌اش جشن بگیرید. اما اشتباه نکنید و سوریه را از حالا مأمن سابق تروریست‌ها نخوانید.

جولانی هفته گذشته در مصاحبه با سی‌ان‌ان با اشاره به تغییر رویکردش، گفت: «فردی که در دهه ۲۰ زندگی‌اش است شخصیت متفاوتی با کسی دارد که در دهه ۳۰ یا ۴۰ زندگی است و بی‌تردید متفاوت با کسی است که در ۵۰‌سالگی است. این طبیعت انسان است». او که در این مصاحبه از نام اصلی‌اش به‌جای نام مستعار جنگی‌اش استفاده کرد، به سوری‌ها اطمینان داد که حکومت او با حکومت اسد متفاوت خواهد بود. کارشناسان این تلاش‌ها را نشان‌دهنده درک جولانی از این نکته می‌دانند که حکومت‌داری و مشروعیت سیاسی می‌تواند ثبات و احتمالا آشتی ایجاد کند.

اما کالین کلارک، کارشناس مقابله با تروریسم در گروه صوفان در نیویورک، در گفت‌و‌گو با نیویورک‌پست هشدار داد که همه اینها ممکن است «نمایشی فریبنده» باشد و اشاره کرد که هیئت تحریر الشام پیش از تصرف بخش‌های وسیع‌تری از سوریه، به نقض حقوق بشر در ادلب، از جمله شکنجه و بازداشت مخالفان، متهم شده بود. او افزود: «جولانی مانند فردی میانه‌رو به نظر می‌رسد، اما ممکن است فقط همان حرف‌هایی را بزند که آمریکا می‌خواهد بشنود. آیا او واقعا این رویکرد را هنگامی که به قدرت برسد ادامه خواهد داد؟ آیا جهادی‌های سرسختی که کنارش حضور دارند تبعیت خواهند کرد؟».