نخستین بیمارستان وقفی تهران کجا بود؟

میرزا عیسـی تفرشـی معـروف بـه «میرزاعیسـی وزیـر» یکی از رجال بانفوذ و نیکوکار دوره قاجار بود که با حکم ناصرالدین‌شـاه بــه مســند وزارت تهــران یــا همــان نایب‌الحکومــه تهــران نشــاند. او به واسطه ثروتی که از پدر به ارث برده بود و نفوذی که در دربار ناصری داشت همواره بانی کار‌های خیر و عام‌المنفعه می‌شد و با ساخت مسجد، مدرسه و بیمارستانی در محله شیخ هادی و خیابان وحدت اسلامی امروزی نامش را در تاریخ پایتخت ماندگار کرد.

به گزارش همشهری آنلاین، علیرضا زمانی، تهران پژوه، میرزا عیسی وزیر را بانی ساخت نخستین بیمارستان وقفی پایتخت می‌داند و می‌گوید: «در برخی از منابع مکتوب از بیمارستان نجمیه به عنوان نخستین بیمارستان وقفی پایتخت نام می‌بردند در حالی که بیمارستان وزیری در سال ۱۳۰۸ شمسی و طبق وصیت میرزا عیسی وزیر از ثلث اموالش ساخته و در سال ۱۲۷۵ شمسی وقف درمان بیماران تهرانی شد.»

ساخت نخستین بیمارستان وقفی تهران فراز و فرود‌های بسیاری داشته و دلیل آن تغییر مناصب حکومتی میرزا عیسی وزیر بوده است. زمانی در باره حیات سیاسی نخستین بانی ساخت بیمارستان وقفی در پایتخت می‌گوید: «در سال ۱۲۵۰ شمسی که ناصرالدین شاه بــه ســفر عتبــات رفــت، میرزاعیســی، وزیــر تهــران بــود که قحطــی عمومــی سراســر ایــران را فــرا گرفــت و قیمــت نــان و خواربــار بــه یکبــاره در تهــران افزایــش پیدا کرد. مخالفـان میرزاعیسـی کـه فرصت را مناسـب دیدنــد، اشــعاری علیــه او ســاخته و بــر ســر زبان‌هــا انداختنــد. این ترفند موثر بود و حکم عزل میرزاعیسی صــادر شد، اما ۲۰ سال بعد و بــا مرگ محمدابراهیم خــان وزیرنظـام، دوباره بـه وزارت تهـران رسـید که بـاز هـم بخـت یـارش نبـود و بیمـاری وبـا در تهـران شـیوع پیـدا کـرد. هـر روز عده زیـادی از مـردم تهـران بـه مـرض وبـا از پـای درمی‌آمدنـد، امـا میرزاعیسـی وزیـر در تهـران مانـد تـا بـه داد مـردم برسـد که در نهایت خودش بر اثر ابتلا به وبا درگذشت.»

زمانی معتقد است نخستین بیمارستان وقفی تهران بعد از مرگ میرزا عیسی وزیر و طبق وصیت او ساخته شده است: «میرزاعیسـی وزیـر قبـل از مرگـش به شـیخ هـادی نجم‌آبـادی، از روحانیـان محبـوب و بانفوذ آن روزگار وصیت کرده بود که بـا ثلـث اموالـش مسـجد و مدرسـه و بیمارسـتانی در تهران بسـازد. شـیخ هـادی هم در ۱۲۷۵شمسی از ثلـث امـوال میرزاعیسـی بنــای بیمارســتانی را در محلــه شــیخ هــادی بنیــان کــرد که این بیمارستان در سال۱۲۷۹ شمسی در ۲ بخــش داخلــی و جراحــی کارش را آغــاز کرد و بــه «بیمارســتان وزیــری» مشــهور شــد. ایــن بیمارســتان مدتی وابســته بــه مدرسـه عالـی طـب تهـران بـود کـه فرانسـوی‌ها آن را اداره می‌کردنـد و به دلیل کمبود بودجه تعطیل شد، اما در سال ۱۲۹۹ شمسـی دوباره گشـایش یافـت و بـه صـورت درمانـگاه فعالیـت کرد. در سال ۱۳۵۵ وزارت بهداری وقت بیمارستان وزیری را به بهانه ساخت بیمارستانی جدید تخریب کرد، اما این بنا تا سال ۱۳۶۰ متروکه ماند تا اینکه تعدادی از پزشکان و افراد خاندان نجم آبادی بخشی از آن را بازسازی کردند.»

برخی منابع مکتوب از درمانگاه فیه‌مافی هم به عنوان نخستین درمانگاه وقفی تهران نام برده اند، اما علیرضا زمانی معتقد است درمانگاه خیریه محمد، ولی فرمانفرمایان در سال ۱۳۲۸شمسی و دو دهه قبل از درمانگاه فیه‌مافی در محله یافت‌آباد ساخته شده و باید از آن به عنوان نخستین درمانگاه وقفی در جغرافیای فعلی تهران نام برد.