۵ چالش بزرگ اقتصادی دنیا در سال ۲۰۲۳

نشست سالانه مجمع جهانی اقتصاد در «داووس» که از دیروز کار خود را آغاز کرده مهم‌ترین رویداد در تاریخ برگزاری این همایش مهم اقتصادی است؟ به دو دلیل. اول، وضعیت اقتصاد جهانی. تضعیف تجارت منطقه‌ای مواد خام و کالا‌های تولیدی به دلیل سطح درگیری جمعیت دنیا با آن و همچنین داده‌ها و سرمایه مورد نیاز، بسیار دور از ذهن است. امروز دیگر هیچ جایی نمی‌تواند خود را یک جزیره مجزا از اقتصاد جهانی بنامد و هر اقتصاد منطقه‌ای برای کالا‌ها و خدمات حیاتی به اقتصاد دیگر وابسته است.

به گزارش اعتماد، گزارش اخیر موسسه جهانی مک‌کینزی نشان می‌دهد که پیوند‌های اقتصادی که ما را به هم پیوند می‌دهند آنقدر قدرتمند هستندکه تصور دنیایی بدون ارتباط اقتصادی را غیرممکن کند. دلیل دوم این است که چالش‌های بزرگ امروزی از مرز‌ها عبور کرده‌اند. آن‌ها ماهیتی جهانی دارند.

اقتصاد کشور‌های مختلف در تمام دنیا با چالش‌هایی مانند تاب‌آوری در مواجهه با اختلالات گسترده (از جمله پیش‌بینی همه‌گیری‌های آینده)، کنار گذاشتن سوخت‌های فسیلی و ساختن سیستمی که در آن همه پیشرفت کنند، دست و پنجه نرم می‌کنند. در عین حال هیچ راه‌حل مشخصی برای بزرگ‌ترین مشکلات جهان وجود ندارد که مدیران بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان و سیاست‌گذاران ملی و بین‌المللی در آن دخیل نباشند. به همین دلیل است که ۵۲ سال پس از اولین نشست، نشست امسال شمار بی‌سابقه‌ای از رهبران دولت‌ها، مشاغل و فعالان مدنی را برای بحث درباره اوضاع جهان و اولویت‌های سال پیش روی میلادی دور هم جمع کرده است.

سالی یک بار، این رهبران و متفکران گرد هم می‌آیند تا لذت بحث و گفتگو و ارتباط صمیمانه را با فراغ بال دوباره کشف کنند. ایده‌ها و روابطی که در یک هفته پیش رو شکل می‌گیرند ممکن است بذر همکاری‌های جدیدی باشند که مشکلات بزرگی را حل و فصل می‌کنند. نشست زمستانی سالانه مجمع جهانی اقتصاد در تفرجگاه کوهستانی سوییس، که از دیروز آغاز شده، نوید بازگشت مناظره‌های روشنفکرانه پس از یک وقفه سه ساله را می‌دهد. تعداد بی‌سابقه‌ای از رهبران تجاری قرار است به این دهکده کوچک بیایند و عبور هواپیما‌های تجاری، خصوصی و دولتی از فرودگاه زوریخ نشان می‌دهد که تعداد شرکت‌کنندگان در داووس ۲۰۲۳ به سطح پیش از پاندمی کووید بازگشته‌اند.

با این حال مسیر آینده و کسانی که آن را رهبری خواهند کرد - بیش از هر زمان دیگری مبهم است. به نقل از رویترز، رهبران شرکت‌های بزرگ مالی که از گردهمایی کم‌اهمیت داووس در ماه مه گذشته صرف‌نظر کردند، دوباره به اینجا بازگشته‌اند. جیمی دیمون، رییس «جی‌پی مورگان»، بزرگان وال‌استریت از جمله دیوید سولومون از «گلدمن ساکس» و جیمز گورمن از «مورگان استنلی» در پنل‌های تخصصی حضور دارند.

مایک ویرث، مدیر اجرایی شِوْرون (شرکت نفت‌وگاز امریکایی چندملیتی) و برنارد لونی از شرکت بریتیش پترولیم (از شرکت‌های بزرگ نفتی) چهره‌های مهم بخش نفت و انرژی در نشست امسال هستند. در مجموع، برگزارکنندگان مجمع جهانی اقتصاد انتظار دارند طی روز‌های آینده، میزبان ۲۷۰۰ رهبر از ۱۳۰ کشور، از جمله ۳۷۰ شخصیت جهانی باشند. با این حال، همه‌گیری کرونا و تهاجم روسیه به اوکراین، چالش‌های بیشتری را به جهان جهانی‌شده‌ای افزوده است که داووس مظهر آن بود.

رهبران سیاسی مهم که نیامدند

در همین حال، رهبران سیاسی که مسوول شکل دادن به نظم جدید کنونی هستند، بیشتر در خانه مانده‌اند. جو بایدن، رییس‌جمهور ایالات متحده، برخلاف دونالد ترامپ، به این سفر نمی‌رود. اگرچه انتظار می‌رود تعدادی از اعضای کنگره ایالات متحده به داووس بیایند، اما به ندرت چهره‌های شناخته شده بین‌المللی در میان آن‌ها دیده می‌شود. بلندپایه‌ترین نماینده چین در این نشست هم معاون نخست‌وزیر لیو هه است. ریشی سوناک، نخست‌وزیر بریتانیا که با کندی اقتصاد و اعتصاب کارکنان بخش دولتی دست و پنجه نرم می‌کند، نیز از سفر به داووس صرف‌نظر کرده است.

لهستان و اندونزی حضور پررنگی در «داووس ۲۰۲۳» دارند و عربستان سعودی با چند بنر بزرگ، برای پروژه جاه‌طلبانه و رویایی خود تحت عنوان NEOM، تبلیغ می‌کند. شرکت‌های کرپتوکرانسی نیز که در گردهمایی‌های قبلی حضور داشتند، اکثرا تعطیل‌اند و با شرکت‌هایی که فناوری‌هایی مانند بلاک چین را ترویج می‌کنند، جایگزین شده‌اند.

پیام داووس بدون برف به رهبران

در هفته پیش رو، جایی که داووس خود را برای بزرگ‌ترین گردهمایی سالانه اقتصادی دنیا در فصل زمستان آماده می‌کند؛ سوال اساسی این نیست که قرار است رهبران و سیاستمداران و فعالان اقتصادی درباره چه چیزی صحبت کنند. پرسش این است که آیا اینجا به اندازه‌ای برف خواهد آمد که بتوان در آن اسکی کرد؟ «بلومبرگ» با طرح این سوال، در گزارشی با عنوان «داووس بی‌برف به حاضران در نشست تمام آن چیزی را که باید بدانند، می‌گوید»، می‌نویسد: «اگرچه این شهر در ارتفاع ۱۵۶۰ متری قرار دارد، اما موج گرمای نادر زمستانی امسال موجب شده تا دمای شهر سوییس در اوایل ژانویه بسیار گرم باشد. دامنه‌های کوهستانی سوییس پوشیده از علف‌های مرده و قهوه‌ای شده و کوهنوردان همراه با سگ‌هایشان در حال قدم زدن هستند. البته بارش برف درست به موقع برای حاضران در نشست شروع شد و دامنه‌ها را دوباره پر کرد و محل برگزاری نشست را دوباره با همان تصویر آشنای همیشگی همراه کرد. اما این اتفاقات، نشانه چیز‌هایی است که در منطقه داووس در راه است، جایی که اتمسفر سریعتر از اکثر نقاط سیاره گرم می‌شود.»

به نوشته «بلومبرگ» علی‌رغم دهه‌ها تغییر فزاینده در دمای هوای کره زمین، خطرات ناشی از گرمایش جهانی تا همین اواخر برای سیاستمداران جهان در اولویت نبود. از سال ۱۹۷۱ تاکنون، داووس هر ساله رهبران تجاری و سران کشور‌ها را گرد هم می‌آورد. اما با نگاهی به گذشته می‌توان دید که چالشی به نام «تغییر اقلیم» اولین‌بار در سال ۲۰۱۴ بررسی شده است. حالا و در داوس ۲۰۲۳ در کنار بحث درباره هزینه‌های اقتصاد جهانی و وضعیت حساس ژئوپلیتیک، قرار است بیش از یک‌سوم بحث‌های پنل‌های تخصصی به تغییرات اقلیمی اختصاص پیدا کند.

سال سخت جهان

نشست ۲۰۲۳ مجمع جهانی اقتصاد در حالی برگزار می‌شود که یک هفته پیش، کریستالینا جورجیوا، رییس صندوق بین‌المللی پول در اظهاراتی عنوان کرد که «سال ۲۰۲۳ «سال سختی» برای اقتصاد جهان خواهد بود.» او همچنین در ابتدای ژانویه هشدار داده بود که «در سال ۲۰۲۳ میلادی یک سوم از اقتصاد جهانی وارد رکود خواهند شد.» اقتصاد دنیا امروز با چالش‌های بزرگی روبروست.

رشد تورم، جنگ اوکراین، افزایش قیمت‌ها، بالا رفتن نرخ بهره و شیوع دوباره کرونا در چین بر اقتصاد جهانی سایه انداخته است. صندوق بین‌المللی پول معتقد است که حتی اگر برخی کشور‌ها شاهد رکود باشند، می‌توان از رکود جهانی جلوگیری کرد، اما این موضوع منوط به عدم وجود عوامل منفی مانند ناآرامی‌های فزاینده اجتماعی، رویداد‌های آب و هوایی یا بدتر شدن وضعیت جنگ اوکراین است. بانک جهانی هم در گزارشی گفته است که به دلیل افزایش تورم و نرخ سود بانکی، کاهش سرمایه‌گذاری و همچنین اختلال در چرخه توزیع کالا، رشد اقتصادی جهان کند خواهد شد.