معمای دولت سیزدهم

روزنامه اعتماد نوشت:

مراسم تحلیف ابراهیم رییسی روز گذشته در حالی با حضور مقامات ۷۳ کشور برگزار شد که جهان منتظر بود برای اولین‌بار از زبان رییس‌جمهور جدید ایران بشنود که جمهوری اسلامی چه رویکردی را در قبال مسائل مهم جهانی در پیش خواهد گرفت و سرنوشت پرونده‌های مهمی نظیر احیای برجام و گفتگو‌های منطقه‌ای به کجا خواهد رسید.

در این مراسم که ۱۱۵مقام رسمی از ۷۳ کشور جهان شامل ۱۰ نفر از سران کشورها، ۲۰ رییس مجلس، ۱۱ وزیر خارجه و نمایندگانی از سوی دولت‌ها و همچنین نهاد‌های بین‌المللی و منطقه‌ای از جمله سازمان ملل، اتحادیه اروپا و اوپک حضور داشتند، رییس‌جمهور ایران با اعلام این موضوع که «تحریم‌ها باید برداشته شود»، تاکید کرد: ایران «از هر طرح دیپلماتیک» که رفع تحریم‌ها را در پی داشته باشد، استقبال می‌کند. ابراهیم رییسی گفت: تهران از «حقوق هسته‌ای» خود دست نخواهد کشید و این پیام را به کشور‌های غربی مخابره کرد که ایران علاوه بر اینکه آمادگی لازم برای گفتگو را داراست، شروطی برای رسیدن به توافق دارد. او همچنین افزود: «سیاست فشار و تحریم، موجب انصراف ملت ایران از پیگیری حقوق قانونی خود از جمله حق توسعه نخواهد شد.» این مراسم و این پیام‌ها با واکنش‌هایی در سطح بین‌المللی همراه شد.

بازگشت به دیپلماسی یا حاکم شدن نگاه امنیتی؟
هرچند که در سخنان رییس‌جمهور جدید تاکید بر دیپلماسی وجود داشت، اما از نگاه برخی تحلیلگران سیاست‌های جمهوری اسلامی در این دوره متاثر از نگاه‌های متفاوتی خواهد بود. نادر هاشمی، مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشگاه دنور در تحلیل صحبت‌ها و مراسم تحلیف سیدابراهیم رییسی به نیویورک‌تایمز گفته است: «ریاست‌جمهوری او به معنای کاهش نفوذ میانه‌رو‌ها و سیاستمداران تکنوکرات است.» فارن افرز معتقد است رویکرد دولت جدید به سیاست خارجی با رویکرد سنتی محافظه‌کاران در ایران متفاوت است. این نشریه می‌نویسد: «تاکید رییسی بر حمایت از تعامل با جهان نشان‌دهنده تغییری قابل در رویکرد تقابل‌جویانه‌ای است که محافظه‌کاران به‌طور سنتی در پیش می‌گرفتند. او [رییسی]همچنین تصریح کرده است که با توافق هسته‌ای مخالف نیست، بلکه تنها به جنبه‌های خاصی از این توافق که به ایالات متحده اجازه می‌دهد بدون مجازات بار دیگر آن را نقض کند، اعتراض دارد.

شگفت‌انگیزترین تغییر در بین حامیان محافظه‌کار رییسی رخ داده است که تا چند هفته قبل از شروع مبارزات انتخاباتی وی با برجام مخالف بودند، اما پس از پیروزی در انتخابات با چرخش مجدد، خود را متعهد به رعایت توافق در صورت عملی شدن شروط ایران می‌نامند. مجتبی ذوالنوری، نماینده پارلمان و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی پیش‌تر یک‌بار گروهی از محافظه‌کاران را در پارلمان گرد هم آورد و آن‌ها پس از خروج ترامپ از توافقنامه هسته‌ای، یک نسخه از برجام را آتش زدند. او اکنون پس از سال‌ها انتقاد از برجام گفته است که از پایبندی رییسی به آن حمایت می‌کند، تا زمانی که ایالات متحده به تعهدات خود عمل کند».

دولت ایالات متحده، اما از رویکرد اعلامی رییس‌جمهور جدید ایران استقبال کرد. پنجشنبه شب، ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه امریکا بعد از مراسم تحلیف رییس‌جمهور جدید ایران گفت امیدوار است تهران اکنون از فرصت‌ها برای پیشبرد راه‌حل‌های دیپلماتیک استفاده کند.

سخنگوی وزارت خارجه امریکا در این نشست خبری بازگشت به برجام را یکی از اولویت‌های دولت امریکا خواند، اما گفت مذاکرات وین درباره برجام نمی‌تواند «برای مدت نامحدود» ادامه داشته باشد. پرایس افزود: «ما از ایران می‌خواهیم به زودی به مذاکرات برگردد. این مذاکرات برای ما جزو اولویت‌های فوری است. اگر رییس‌جمهور رییسی در عزم خود برای رفع تحریم‌ها راستین است، این دقیقا همان چیزی است که در وین روی میز قرار دارد.» او تصریح کرد: «فرصت برای رسیدن به پایبندی دوجانبه به برجام تا ابد ادامه نخواهد داشت.» سخنگوی کاخ سفید نیز به اظهارات ابراهیم رییسی واکنش نشان داد.

جنیفر ساکی بامداد جمعه به وقت تهران گفت: «رییس‌جمهور بایدن معتقد است که دنبال کردن مسیر دیپلماتیک به سود ماست، زیرا با اینکه نگرانی‌هایی جدی در خصوص برخی فعالیت‌های مشکل‌زای ایران در جامعه جهانی داریم و آن‌ها را تایید نمی‌کنیم، شفافیت هسته‌ای ایران جزو منافع ملی ماست.» او افزود: «برنامه زمانی مذاکرات نامحدود نیست و می‌دانیم که وزیر امور خارجه این مساله را به روشنی تایید کرده است. اکنون ما برای دور هفتم مذاکرات آمادگی داریم و امروز مراسم تحلیف [رییس‌جمهور جدید ایران]بود. بنابراین باید ببینیم از این به بعد چه رخ می‌دهد.»

واشنگتن‌پست: او به مهم‌ترین بحران اشاره نکرد
واشنگتن‌پست از دو منظر متفاوت به صحبت‌های ابراهیم رییسی در مراسم تحلیف پرداخت. از نگاه این روزنامه امریکایی در شرایطی که روزانه تعداد زیادی از شهروندان ایرانی بر اثر همه‌گیری ویروس کرونا جان خود را از دست می‌دهند جای تعجب داشت که هیچ اشاره‌ای به این موضوع در صحبت‌های رییس‌جمهور جدید وجود نداشت.

این روزنامه می‌نویسد: «او تنها اشاره‌ای گذرا به یکی از اصلی‌ترین بحران‌های امروز ایران داشت: همه‌گیری ویروس کرونا که بر اساس آمار‌های اعلامی وزارت بهداشت ایران روزانه نزدیک به ۴۰۰ نفر بر اثر ابتلا به آن کشته می‌شوند.» در این تحلیل آمده است: «این بحران در حالی نادیده گرفته شده که عدم دسترسی مردم ایران به واکسن آن‌ها را به سوی بازار سیاه یا سفر به کشور‌های خارجی نظیر ارمنستان فرستاده تا واکسن تزریق کنند.»

اسفندیار باتمانقلیچ، کارشناس اقتصادی به واشنگتن‌پست می‌گوید: «وضع اقتصادی ایران در حال بهتر شدن است، اما شکست در بهبود وضعیت تجارت با جهان، بی‌اعتمادی مردم به ارز ملی یا نگرانی در خصوص کسری بودجه دولت می‌تواند بار دیگر اقتصاد ایران را به وضعیت بحرانی سه سال قبل بازگرداند.» او با اشاره به وعده‌های اقتصادی ابراهیم رییسی معتقد است: «لغو تحریم‌های امریکا که مشکلات اقتصادی ایران را تشدید کرده و بازگرداندن شرکت‌های خارجی که می‌توانند زیرساخت‌های کشور را به‌روز کنند، باید فوری‌ترین اولویت دولت باشد.»

فارن پالیسی: رویارویی با مجموعه‌ای از بحران‌ها
نشریه فارن پالیسی پس از مراسم تحلیف به بررسی مجموعه‌ای از بحران‌ها پرداخت که دولت جدید ایران باید با آن‌ها دست و پنجه نرم کند. علی واعظ، رییس پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران در این خصوص به این نشریه گفته است: «ایران در گذشته نیز با مشکلات اقتصادی مواجه بوده، در گذشته نیز از تنش‌های خارجی رنج می‌برده، اما اکنون وقوع همزمان بحران‌های محیط زیستی، همه‌گیری بیماری کووید ۱۹، نارضایتی‌های اجتماعی و سرخوردگی‌های سیاسی واقعا بی‌سابقه است.» به گفته او، بدنه حامی رییسی برای مواجهه با این بحران‌ها هم در بهترین حالت به‌طور حدودی شامل ۲۵ الی ۳۰ درصد از مردم ایران می‌شود.

استقبال رسانه‌های عربی
شبکه خبری الجزیره قطر با پوشش خبری مراسم تحلیف حجت‌الاسلام والمسلمین سید ابراهیم رییسی در تارنمای خود نوشت: رییس‌جمهوری جدید ایران بر برقراری امنیت و صلح در منطقه تاکید کرد. شبکه خبری المیادین لبنان نیز در تارنمای خود درباره مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری از قول رییس‌جمهوری نوشت: برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز بوده و قدرت ایران برای منطقه امنیت‌ساز است. خبرگزاری رسمی سوریه (سانا) نیز گزارش داد، حجت‌الاسلام والمسلمین رییسی در مجلس شورای اسلامی ایران مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری را انجام داد. شبکه خبری روسیا الیوم نیز گزارش داد، رییس‌جمهور جدید ایران معتقد است که بحران‌های منطقه‌ای با گفتگو حل می‌شود. شبکه المسیره یمن در پوشش مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری از قول رییس‌جمهور گزارش داد: دست دوستی به سوی همه منطقه به ویژه کشور‌های همسایه می‌گشاییم. روزنامه فرامنطقه‌ای القدس العربی با انتشار خبر برگزاری مراسم تحلیف رییس‌جمهوری نوشت: ابراهیم رییسی رییس‌جمهور جدید ایران در پارلمان ایران مراسم تحلیف را به جا آورد.