تابوشکنی سیاسی در چیـن

 از وقتی قانون‌گذاران چینی محدودیت بر دوران زمامداری و قدرت رئیس‌جمهوری را برداشتند، به‌نظر می‌رسد «شی‌جین‌پینگ» سرکش و رام نشدنی شده است. چند ماه پس از این اقدام نمایندگان، چین در چنبره تندبادهای اقتصادی، رسوایی و فساد و نبرد تجاری با واشنگتن گرفتار شد. اینها همگی باعث جسور شدن منتقدان چینی شد که کنترل تمام عیار «شی» بر قدرت را زیرسوال می‌بردند. «کریس باکلی»، گزارشگر نیویورک‌تایمز، در ۳۱ جولای در این رابطه نوشت از زمانی که «شی» به قدرت رسیده، سانسور و مجازات باعث خاموش شدن مخالفان در چین شده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، بنابراین، «شو ژانگ رون»، استاد حقوق در دانشگاه Tsinghua در پکن، هفته گذشته خطر بزرگی را به جان خرید آنگاه که شدیدترین انتقادها را از سیاست سرکشانه «شی»، احیای راست کیشان کمونیست و تصویر تبلیغاتی عارفانه از سوی او انجام داد؛ این شدیدترین انتقاد از سوی یک دانشگاهی بود. پروفسور «شو» در مقاله‌ای که روی وب سایت «موسسه اقتصادی یونیرول» (اندیشکده‌ای در پکن که اخیرا مجبور به تخلیه دفتر خود شد) قرار داد نوشت: «مردم از جمله تمام نخبگان بوروکرات احساس می‌کنند که در مورد مسیر کشور و امنیت فردی‌شان احساس سردرگمی می‌کنند و نگرانی روزافزون به سطحی از ترس در تمام جامعه گسترانده شده است.» «جیانگ‌هائو»، محقق همین موسسه، در مصاحبه‌ای گفت: «این خیلی شجاعانه است. بسیاری از اندیشمندان چنین فکر می‌کنند اما جرات بیان آن را ندارند.» پروفسور «شو» از قانون‌گذاران چینی می‌خواهد تا رایی که ماه مارس به پرزیدنت «شی» دادند (برداشتن محدودیت دو دوره‌ای ریاست‌جمهوری) را پس بگیرند. رای تقریبا متفق‌القول نمایندگان که همگی از اعضای حزب کمونیست هستند باعث شد رئیس‌جمهوری «شی» که از اواخر ۲۰۱۲ وارد قدرت شده است تا یک دهه آینده همچنان بر سریر قدرت بماند. چنین است که برخی او را قدرتمندترین رئیس‌جمهوری تاریخ چین می‌دانند. گزارشگر نیویورک‌تایمز معتقد است، «شی» پس از تصویب متمم جدید در قانون‌اساسی عملا به رهبر مادام‌العمر چین تبدیل شد. این مقاله که به‌عنوان یک اتفاق ناگهانی رخ نموده باعث تمرکز انتقادات بر روش «مرد قدرتمند شی» شده و این مقاله در تمام رسانه‌های اجتماعی چین- با وجود سانسورها- گسترده و پخش شده است.

برخی معتقدند مقاله این استاد حقوق چینی «قبح» انتقاد را شکسته است و در فضای مجازی هم بسیاری به انتقاد از رویکرد و عملکرد «شی» روی آورده‌اند. انتقادات دیگر- تومارها و طنزها- در مورد سیاست‌های «شی» هم گسترده شده و اغلب در WeChat نمود یافته که یک سرویس اجتماعی محبوب در میان چینی‌هاست. اما این مرثیه بلندبالا از سوی یک دانشمند و فرهیخته وزن بالایی دارد. «جرمی. آر. بارمه»، محقق استرالیایی مسائل چین که مقاله این پروفسور چینی را ترجمه کرده، گفت: «شو از قلب فرهنگی چین تا قلب سیاسی حزب کمونیست را با این مقاله به چالش کشیده است. محتوا و سبک قدرتمندانه فرهنگی‌اش به‌شدت در نظام دولت- حزبی چین و البته در کل جامعه طنین‌انداز شده است.» در ماه‌های اخیر، چین وارد یک منازعه تجاری با آمریکا شده است. برخی متخصصان سیاست خارجی چین پیشنهاد داده‌اند که مبارزه تجاری با دولت ترامپ در صورتی می‌تواند محدود شود که پکن انعطاف‌پذیرتر بوده و به سرعت به سوی کاهش بیانیه‌های پیروزی‌طلبانه در مورد اهداف خود حرکت کند.

«جیا کینگ گو»، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه پکن در یک انجمن در پکن گفت: «چین باید رویکرد ملایم‌تری در تعامل با مسائل بین‌المللی اتخاذ کند. این فضا را مطرح نکنید که ما می‌خواهیم جایگزین الگوی آمریکایی شویم.» افشای واکسن‌های معیوبی که به صدها هزار کودک زده شده است موجب خشم عمومی شد به‌ویژه که دولت پس از رسوایی‌های قبلی وعده بهبود داده بود. روز سه‌شنبه ۹ مردادماه «شی» جلسه پولیتبورو را برگزار کرد- شورای رهبری حزبی ۲۵ نفره- که این نشست به‌شدت در مورد آزمون‌های اقتصادی هشدار داد درحالی‌که همزمان وعده تداوم رشد را داده است. این نشست نتیجه گرفت که اقتصاد قوی است اما «با برخی مسائل و چالش‌های جدید دست به گریبان است و محیط بیرونی تغییرات آشکاری یافته است.» سطح فعلی نارضایتی‌ها هیچ تهدید فوری‌ای برای دست‌اندازی «شی» در قدرت نیست. او و حزب کمونیستش به‌شدت بر قدرت کنترل دارند. با این حال، بسیاری از چینی‌ها از مبارزه سخت او با فساد و وعده او برای تبدیل چین به یک قدرت بزرگ که از مناقشات سرزمینی کوتاه نمی‌آید حمایت می‌کنند. یک مقام سابق چینی به شرط فاش نشدن نام گفت که بسیاری از همکاران پیشین با دیدگاه «شی» و مقاله او اشتراک‌نظر دارند.

این «شی» همان کسی است که کنگره حزب کمونیست چین به او رای داد اما گذشت زمان ظاهرا نشان می‌دهد که بذرهای نارضایتی درحال گسترانده شدن است. چنین است که مخالفان از کودتای نرم و خزنده شی‌جین‌پینگ سخن می‌گویند.

محدودیتی که در دوران دنگ شیائوپینگ در قانون‌اساسی این کشور وارد شده بود (محدود بودن رئیس‌جمهور به دو دوره زمامداری) به دست همقطاران حزبی برداشته شد. تمرکز قدرت در دست «شی» که از زمان زمامداری مائو بی‌سابقه است اسباب نگرانی بسیاری از کارشناسان در چین شده است. سال ۱۹۸۲ دنگ ژیائوپینگ، با عبور از هرج و مرج ناشی از زمامداری مائو به تغییر قانون‌اساسی جمهوری خلق چین اقدام کرد. محدود کردن دوره‌ زمامداری یک رئیس‌جمهوری با این هدف پیش‌بینی شده بود که مانع از شکل‌گیری حکومت دیکتاتوری مادام‌العمر در این کشور شود. اکنون وارثان مائو و دنگ میراث او را به خطر انداخته‌اند و احتمال بازگشت «دیکتاتوری مادام‌العمر» چینی‌ها را نگران آینده کشور ساخته است. چنین است که برخی روز یکشنبه ۱۱ مارس ۲۰۱۸ را روز مهمی در تاریخ جمهوری خلق چین می‌پندارند. روزی که راه برای تمرکز قدرت سیاسی و اقتدار فردی رهبری چین هموار شد. شی‌جین‌پینگ در سال ۲۰۱۲ به مقام ریاست‌جمهوری چین انتخاب شد و با تغییرات به‌وجود آمده باید تا سال ۲۰۲۲ در مسند قدرت بنشیند. شی‌جین‌پینگ در راستای تثبیت قدرت خود، ترکیب کمیته مرکزی حزب کمونیست را به سود خود تغییر داده است. مخالفان شی‌جین‌پینگ عملکرد او را نوعی کودتای نرم ارزیابی کرده، معتقدند که او خواستار ایجاد حکومتی اتوکراتیک (استبداد فردی) در چین است.

گزارشگر نیویورک‌تایمز می‌افزاید: این استاد حقوق و دیگران معتقدند چنین انتقاداتی می‌تواند به نارضایتی عمیق‌تر ختم شود که نتیجه آن فرسایش اقتدار «شی» است. این امر می‌تواند به دیگر مقام‌های ارشد جسارت و شجاعت انتقاد و زیر سوال بردن تصمیمات را بدهد. «ریچارد مک گریگور»، روزنامه نگار سابق در چین که اکنون همکار ارشد در موسسه Lowy در سیدنی است، اخیرا نوشت: «در هفته‌های اخیر، نشانه‌های مقاومت نوپا در برابر قدرت مطلق شی مشاهده شده و این مقاومت‌ها هر از گاهی در اینجا و آنجا سر بیرون می‌آورند.» او می‌افزاید: «اگر این مقاومت‌ها به معنای افزایش درگیری و تنش در نخبگان سیاسی باشد، ممکن است موجب فلج و بی‌ثباتی سیاسی شود.» پروفسور «شی» در مقاله‌اش همچنین از دولت خواست تا یک تابوی سیاسی دیگر را هم به چالش بکشد و آن تغییر سیاست‌ها در مورد محکوم کردن دموکراسی خواهان است.

استدلال پروفسور «شو» این است که «اگر دولت در مسیر حادثه میدان تیان آنمن حرکت کند (که سال آینده سی امین سالگرد آن است) سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا اصلاح و بازگشایی فضا متوقف می‌شود و حاکمیت توتالیتری بازخواهد گشت یا خیر.» این استاد که برای تدریس در ژاپن به سر می‌برد در صورت بازگشت به پکن ممکن است در معرض سانسور قرار بگیرد، چرا که «شی» مخالفان خود را بازداشت و زندانی می‌کند اما ممکن است دستگاه‌های دولتی و امنیتی در برابر این استاد حقوق که مدرس یک دانشگاه مهم است احتیاط به خرج دهند.