جایگاه کارگر ایرانی اسلامی نیست

به گزارش ایکنا:

یکی از خبرهایی که در روزهای اخیر در فضای مجازی منتشر شد و حواشی زیادی در پی داشت مربوط به قوانین کارخانه چسب هل است که برخی از این قوانینی که توسط مدیرعامل این کارخانه برای حدود ۵۰۰ کارگر نوشته و اجرایی شده است، باعث اعتراضات زیادی در میان فعالان کارگری و مدنی شده است. از جمله برخی از قوانین این کارخانه این است که کارگران در صورت «فرار بی‌موقع» هنگام آتش‌سوزی اخراج خواهند شد؛ هنگام ورزش سر کارکنان باید پایین باشد و فقط حق دارند به کسی که تمرین می‌دهند، نگاه کنند، مکالمات تلفنی کارگران ضبط می‌شود و هر سه ماه یک‌ بار به صورت تصادفی در سالن پخش می‌شود پس کارگران باید مراقب مکالمات خود باشند، نوشتن اسم کسی به جز خلیل نظری (مدیرعامل کارخانه چسب هل)، در تابلوها و بولتن‌های کارخانه ممنوع است و از همه مهم‌تر، کارکنان بخش اداری موظفند بلافاصله بعد از خوردن زنگ اول تلفن پاسخ دهند، در صورت شنیده شدن زنگ دوم کارفرما می‌تواند همه آنها را جریمه کند.

در بخش دیگری از این فایل ۶۹ صفحه‌ای که در شش بخش شامل بخش اول: امور کارکنان، امور اداری، ویزیتورها، مدیریت، قوانین فروش و آزمایشگاه تهیه شده، آمده است: فرمان و دستور فرمانده در هر زمان و مکان برای هر یک از کارکنان لازم‌الاجرا و اوجب واجبات است، لذا وقتی کارفرما دستوری داده، بدون چون و چرا، باید موضوع را یادداشت و برای عملی نمودن آن گام بردارید. توجه شود در صورت جریمه شدن؛ فرد جریمه شده نباید بی‌جهت اصرار به گذشت نماید.  با توجه به این که ورود و خروج به سرویس بهداشتی توسط دوربین کنترل می‌شود، اگر بیش از ۱۰ دقیقه به طول انجامد، شامل عکس‌العمل خواهد شد.

این مواردی که بدان اشاره شد، تنها بخشی از قوانین موجود در این کارخانه است و نکته مهم‌تر این است که متأسفانه تاکنون مسئولان مربوطه اقدامی در راستای مقابله با چنین پدیده‌ای و یا حتی تذکر به مدیرعامل این کارخانه انجام نداده‌اند و این در حالی است که در دین مبین اسلام، تأکیدات بسیاری بر حفظ حرمت کارگر و جایگاه والای آن در کار و تولید شده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین غلامعلی معصومی‌نیا، مدیرگروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی، در گفت‌وگو با ایکنا به بحث درباره حقوق متقابل کارگر و کارفرما در دین مبین اسلام پرداخت و گفت: ابتدا باید عرض کنم که پیامبر گرامی اسلام(ص) دست نیروی کار را می‌بوسند و این امر بالاترین جایگاه برای کارگر در دین مبین اسلام را نشان می‌دهد اما متأسفانه مناسبات امروزی اقتصاد ما به گونه‌ای است که جایگاه مناسبی برای کارگر وجود ندارد و کسانی‌که از راه فساد، ثروتمند شده‌اند، طلایه‌دار هستند و کارگرانی که بیشترین تلاش را انجام می‌دهند، در جایگاهی که در شأن و منزلت آنها باشد قرار ندارد و قطعا این مسئله در اسلام پذیرفتنی نیست.

وی ادامه داد: روایات متعددی درباره کار و تولید در اسلام وجود دارد و لازم است با تأکید بر این آیات و روایات، این مسئله را بررسی کنیم که با وجود همه این تأکیدات دین مبین اسلام، چرا در جامعه ما تغییر حاصل نمی‌شود و چرا در جوامعی همانند ژاپن و کره جنوبی که مسلمان هم نیستند، تغییرات اقتصادی گسترده‌ای حاصل می‌شود اما این تغییرات در کشور ما رخ نمی‌دهد.

 

معصومی‌نیا یادآور شد: امام صادق(ع) و امام باقر(ع) در گرمای شدید مدینه، بیل دست می‌گرفتند و کار و فعالیت می‌کردند و در مقابل کسانی‌که کج‌فهمی از دین داشتند و می‌گفتند چنین اقداماتی ناشی از دنیا‌طلبی است، می‌فرمودند: اگر من از دنیا بروم در بهترین حالت، خدا را ملاقات کرده‌ام.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی ادامه داد: متأسفانه در رسانه‌ها چندان به این مسائل پرداخته نمی‌شود اما روز به روز وضعیت اقتصادی کشور بدتر می‌شود و اتفاقا در فرهنگ ملی ما، فرهنگ کار و حمایت از کارگر در قدیم نهادینه شده بود و بنده حدود ۵۰ سال قبل را به یاد دارم که میزان تلاش مردم بیشتر بود اما اکنون که باید در سایه فرهنگ اسلامی، کار و تلاش که مورد تأکید آموزه‌های دینی ماست، افزایش یابد، واقعا تنزل پیدا کرده است و این امر تأسف‌آور است.

 

وی افزود: باید بر روی ریشه‌های این مسئله تحقیق کنیم که چرا جامعه ما به سمت تنبل شدن حرکت کرده است، در حالی‌که در سال‌های اخیر، رهبر معظم انقلاب، اسامی اقتصادی برای سال‌ها انتخاب کرده و بر کار و تلاش تأکید کرده‌اند اما در عرصه عمل، وضعیت کار و تلاش و همچنین وضعیت زندگی کارگران اصلا مناسب نیست.

این پژوهشگر اقتصاد اسلامی یادآور شد: به نظر بنده یکی از دلایل پدید آمدن چنین وضعیتی این است که در سال‌های اخیر، پدیده‌ای در کشور ما رواج پیدا کرده است که برخی افراد بدون کار کردن، ثروتمند می‌شوند و این امر دلایل مختلفی دارد که از جمله آنها ایجاد شغل‌های کاذب همانند گلدکوئیست و کسب سود از جانب برخی افراد است که باعث شده برخی به سودهای کلان برسند و برخی به خاک سیاه بنشینند.

مدیرگروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی تأکید کرد: برخی مناسبات اقتصادی دیگر هم شکل گرفته که افرادی با واردات بی‌رویه یا با قاچاق، صاحب ثروت‌های کلان می‌شوند و این روابط غلط در اقتصاد باعث شده تا روحیه‌ای در مردم به وجود آید که در پی ثروتمند شدن بدون کار و تلاش باشند.

معصومی‌نیا در ادامه به بیان برخی از حقوق متقابل کارگر و کارفرما در اسلام پرداخت و گفت: یکی از مهم‌ترین وظایفی که کارفرما در مقابل کارگر دارد، حفظ حرمت و شأن اوست و به همین دلیل است که پیامبر اسلام(ص) دستان ترک‌خورده کارگر را می‌بوسد. همچنین دین مبین اسلام تأکید بسیاری بر پرداخت به موقع حقوق و مطالبات کارگران دارد.

وی افزود: کارفرما نباید بیش از توان کارگر از وی مطالبه‌ای داشته باشد. همچنین امیرالمؤمنین(ع) به اهمیت مدیریت درست کارفرما اشاره کرده و فرموده‌اند: باید تقسیم کار بین نیروی کار به درستی انجام شود و تخصص نیروی کار به خوبی شناسایی شده و کارها را بر این اساس میان آنها تقسیم کند تا حقوق کارگر به درستی رعایت شود.

معصومی‌نیا ادامه داد: حضرت علی(ع) فرموده‌اند: «اجْعَلْ لِكُلِّ إِنْسَانٍ مِنْ خَدَمِكَ عَمَلًا تَأْخُذُهُ بِهِ» یعنی باید تقسیم کار به درستی صورت گیرد و بعد از این تقسیم کار، وی را مسئول بدانید زیرا این کار باعث می‌شود که کارها را برعهده همدیگر نیندازند و سستی هم نکنند و اگر اینکار را انجام ندادی، بازخواست هم معنا ندارد.

وی ادامه داد: یکی دیگر از آموزه‌های دین مبین اسلام درباره حقوق کارگران این است که فرموده است محیط کار مناسبی برای نیروی کار فراهم کنید و از جمله این موارد، آرامش روانی و لوازم مناسب کار است که باید به گونه‌ای فراهم شود که نیروی کار بتواند کار خود را به درستی انجام دهد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی یادآور شد: وظیفه دیگر کارفرما در مقابل کارگران، انصاف است و کارفرما باید انصاف را نسبت به کارگران و زیردستان رعایت کند. سلمان فارسی می‌فرماید: وارد خانه حضرت زهرا(س) شدم و دیدم که حضرت صدیقه کبری مشغول آسیاب کردن جو یا گندم بودند و دیدم از بس دختر پیغمبر(ص) این آسیاب را چرخانده بود، دستانش خونی شده بود و در همین حال امام حسین(ع) که کودک بودند، در گوشه خانه از گرسنگی ناله می‌کردند، من گفتم ای دختر پیامبر، فضه که خادم شماست در خانه است و ایشان فرمودند که پیامبر اکرم به من فرموده‌اند یک روز فضه کار و کند و روز دیگر تو کار کن و امروز نوبت من است.

معصومی‌نیا عنوان کرد: بنابراین کارفرما باید به مقدار دستمزدی که به کارگر پرداخت می‌کند از وی کار بخواهد نه بیش از آن؛ چراکه اجحاف صورت می‌گیرد و  این رفتار دختر پیامبر اسلام در تکریم فضه که زنی خدمتگزار بود، بهترین مثال برای این مسئله است.

این پژوهشگر اقتصاد اسلامی درباره وظایف کارگران و کارمندان در دین مبین اسلام نیز اظهار کرد: همچنین کارگران و کارمندان دولت و شرکت‌ها هم وظایفی بر عهده دارند که از جمله تعهد کاری آنهاست. بر اساس فرامین دین اسلام، انسان در مقابل دستمزدی که دریافت می‌کند باید کار خود را به درستی انجام دهد.

معصومی‌نیا یادآور شد: قرآن فرموده است: «وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَكِنْ يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَلَتُسْأَلُنَّ عَمَّا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛ و اگر خدا مى‏‌خواست قطعا شما را امتى واحد قرار مى‏‌داد ولى هر كه را بخواهد بيراه و هر كه را بخواهد هدايت مى ‏كند و از آنچه انجام مى‏ داديد حتما سؤال خواهيد شد». (النحل/۹۳). بنابراین اگر کسی‌که در جایی مشغول کار است باید حتما وجدان کاری داشته باشد چون در آخرت از وی در این مورد سؤال می‌شود و همه کارمندان دولت، کارگران و هرکسی در هر جایی مشغول هستند باید بدانند که آنها در مقابل کار خود مسئولند و از قیامت از آنان سؤال خواهد شد.

این پژوهشگر اقتصاد اسلامی تأکید کرد: مسئله دیگر این است که نیروی کار تا وقتی‌که کاری را بلد نیست نباید آن کار را برعهده بگیرد. پیامبر اسلام(ص) فرمودند: «مَن عَمِلَ عَلى غَيرِ عِلمٍ كانَ ما يُفسِدُ أكثَرَ مِمّا يُصلِحُ» یعنی اگر كسى بدون شناخت عمل كند، خراب كردنش بيشتر از درست كردن اوست.

وی ادامه داد: حضرت یوسف، وقتی خواب پادشاه مصر را تعبیر کرد، فرمود: من را وزیر خزانه داری کن، چون هم رازنگهدار و هم کاردان هستم. بنابراین اگر کسی توانایی انجام کاری را ندارد نباید کاری را بر عهده گیرد چون قطعا خیانت کرده است.

معصومی‌نیا گفت: همچنین در قرآن کریم آمده است که وقتی خداوند خواست طالوت را برای فرماندهی لشکر انتخاب شود، به پیامبر زمانه گفت که طالوت او هم توانایی جسمی و هم فکری دارد و می‌تواند در مواجه با دشمن، لشکر را به خوبی هدایت کند. بنابراین توانایی در انجام کار بسیار مهم‌ است و نیروی کار باید بدان توجه جدی داشته باشد.

وی افزود: یکی دیگر از مواردی که دین مبین اسلام تأکید بسیاری بر آن دارد، مسئله اتقان در کارهاست یعنی نیروی کار در مقابل کارفرما وظیفه دارد کار را سریع و محکم انجام دهد و در جریان عمل، لاابالی‌ گری نکند. پیامبر اکرم(ص) هم فرموده است که خداوند دوست دارد هرکسی کارش را به گونه‌ای انجام دهد که متقن و محکم باشد.

مدیر گروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی با اشاره به روایتی از امام صادق(ع) اظهار کرد: ایشان می‌فرمایند: در مقابل کارفرمایی که ظلم نمی‌کند باید به گونه‌ای عمل کنید که رضایت وی و نظر مساعدش را جلب کنید. ایشان می‌فرمایند هر صنعتگری نیازمند سه چیز شامل مهارت در کار، امانت‌داری و نظر مساعد صاحب‌کار است و کارش باید مطابق سفارش سفارش‌دهنده باشد.

معصومی‌نیا با اشاره به اهمیت حفظ امانتداری از جانب نیروی کار عنوان کرد: یکی دیگر از سفارشات در روایات ما، مسئله امانت‌داری و انضباط کاری است و نیروی کار باید به جد، این مسئله را رعایت کند و به همین دلیل حضرت یوسف(ع) فرمودند که من قوی و امین هستم. متأسفانه گاهی مشاهده می‌کنیم که شرط اثرگذاری برخی تصمیمات دولتی، حفظ امانتداری مسئولان در آن کارهاست اما گاهی برخی مسئولان به عنوان رانت از موقعیت خود استفاده می‌کنند و این امر عواقب اقتصادی بدی به دنبال دارد و این مسئله اهمیت امانتداری، علاوه بر کارخانه‌ها، ادارات دولتی را هم شامل می‌شود.

وی در پایان به اهمیت علاقه به کار اشاره کرد و گفت: نکته دیگری که دین مبین اسلام بر آن تأکید کرده، این است که اگر به کاری علاقه ندارید، انجام آن را قبول نکنید و وقتی برای دیگران کاری را انجام می‌دهید به صورت مشتاقانه انجام دهید تا بتوانید حق صاحب کار را ادا کنید.