اَنگ تازه به دولت روحانی با ميراث محمود

مثلث «هدفمندی یارانه‌ها»، «مسکن ‌مهر» و «بنگاه‌های زودبازده» میراث ناخلفی بود که محمود احمدی‌نژاد در دامان دولت پس از خود گذاشت. پس از استقرار کابینه نهم و در بهمن‌ماه سال ١٣٨٤ آیین‌نامه اجرائی افزایش ثروت خانوارهای ایرانی با نام «سهام عدالت» به تصویب رسید و هدف از آن «گسترش سهم بخش تعاون در اقتصاد ایران» اعلام شد. حالا ١١ سال است که از آن روزها می‌گذرد و این طرح همواره با انتقاد کارشناسان و دولتمردان جدید همراه بوده است.

به گزارش شرق، این طرح که در ایران «عدالت» نام گرفته، پیش‌تر با نام «کوپن سهام» یا «وچر» در ١١ کشور اروپای شرقی و شوروی سابق اجرا شده بود که تمامی آنها شکست خورده بودند؛ به‌گونه‌ای که در نهایت نه‌تنها سودی به دارندگان کوپن سهام در این کشورها نرسید، بلکه مدیران و سیاسیون و وابستگان آنها به راه‌های گوناگون دارایی‌های ناچیز مردم فقیر را به جیب خود سرازیر کردند، کارایی شرکت‌ها به‌شدت کاهش پیدا کرد و روابط عجیبی در عرصه اقتصاد این کشورها حاکم شد.

به‌هر روی تا آبان‌ماه امسال سود شرکت‌های سهام عدالت ۱۷‌هزارو ۵۰۰‌ میلیارد تومان اعلام شده بود که‌ هزارو ۳۰۰‌ میلیارد تومان آن پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۸ از سوی دولت محمود احمدی‌نژاد به عنوان سود سهام عدالت بین گروه‌هایی از مردم توزیع شد. نحوه واگذاری سهام عدالت و اقدام دولت احمدی‌نژاد برای توزیع سود سهام عدالت، اقدامی تبلیغاتی برای انتخابات عنوان شد. از جمله علی مطهری خرداد ١٣٩٢ تقسیم سود سهام عدالت پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری را مصداق «بداخلاقی انتخاباتی و خرید رأی» عنوان کرد.

هفتم اسفندماه ١٣٩٢ تعدادی از نمایندگان مجلس درخواست خود را مبنی‌بر تحقیق‌وتفحص از عملکرد سهام عدالت به هیأت‌رئیسه مجلس تقدیم کردند. سرانجام مجلس با تصویب قانونی جلوی توزیع آن را گرفت. هنوز هم که هنوز است کارشناسان می‌گویند: «دولت وعده پرداخت سود سهام عدالت را داده اما سهام عدالتی وجود ندارد. این سهام در ١٠سالی که طرح شده، هیچ‌گاه ویژگی‌های یک ورقه سهام بهادار و با‌ارزش را نداشته است. نه قیمت آن مشخص بوده و نه مالکیت شرکت‌های مشمول آن دست بخش خصوصی است.

به نظر می‌رسد پس از ١٠ سال، بدهی سهام‌داران بابت بهای سهام تسویه شده و سود محقق‌شده سهام عدالت درحال‌حاضر قابل پرداخت به سهام‌داران است اما نکته این است که فعالیت بیشتر این شرکت‌ها سودآور نیست و شرکت‌ها اصولا زیان‌ده هستند. پس اگر قرار باشد دولت سودی بابت سهام عدالت به مردم بدهد، باید این پول را از محل منابع عمومی خود بپردازد؛ چراکه عملکرد و سود شرکت‌ها کفاف پرداخت این میزان پول را نمی‌دهد. سهام عدالتی که در دولت قبل پرداخت شد، به‌شکل دستوری و از محل نقدینگی شرکت‌های بزرگ بود نه سود شرکت‌ها».

مردادماه امسال سیدجعفر سبحانی، مشاور رئیس سازمان خصوصی‌سازی، با تأکید بر اینکه سودی که در دولت گذشته بابت سهام عدالت به عده‌ای از شهروندان پرداخت شده غیرقانونی بوده، گفته بود: به هیچ روی سودی بابت سهام عدالت به شهروندان پرداخت نخواهد شد؛ بلکه تنها در پایان سال ۱۳۹۵ بابت مقدار آزادسازی این سهام تعیین تکلیف می‌شود. اوایل آذر هم سازمان خصوصی‌سازی ایران اعلام کرد پس از ١٠ سال، تکلیف سهام عدالت در سال آینده روشن می‌شود و از پایان سال آینده سود سهام عدالت به دارندگان آن پرداخت خواهد شد. رئیس سازمان خصوصی‌سازی گفت: «از نظر ما طرح سهام عدالت به انتهای خود رسیده و منتظریم با پایان‌یافتن مجامع، شرکت‌های سرمایه‌پذیر حساب‌هایشان را ببندند. هنوز ابهام‌های مختصری درباره شناسایی مشمولان، سبد سهام و سازوکارهای ساماندهی آن برای آزادسازی سهام عدالت وجود دارد».

‌فساد؟ نه تأیید و نه تکذیب
در این میان، از مدتی پیش حرف‌وحدیث‌های فساد در این طرح «عادلانه» به‌ گوش رسید. نمونه‌اش هم محمدرضا پورابراهیمی، نایب‌رئیس کمیسیون ویژه اقتصادی مجلس که گفته بود: سهام عدالت در دست ۲۵۰ مافیا است و باید منتظر فساد بزرگ بود. او که رئیس کمیسیون اقتصادی است، جایی دیگر خبر می‌دهد: فساد مالی گسترده‌اي در بنگاه‌های اقتصادی مرتبط با سهام عدالت وجود دارد.

حالا رئیس سازمان خصوصی‌سازی در جمع رسانه‌ها حاضر شده و می‌گوید: درباره باندی که در سهام عدالت مطرح می‌شود، ما نه تأیید می‌کنیم و نه تکذیب و بنابراین باید از راه مراجع مربوطه رسیدگی شود. این موضوع را باید از افرادی که مطرح می‌کنند پرسید و نباید برخی موارد از جمله شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی و اقدام‌ها‌یشان را به پای سازمان خصوصی‌سازی نوشت. به‌علاوه اینکه اگر از سوی شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی نماینده‌ای در شرکت‌های سرمایه‌پذیر حضور داشته و تصمیم‌هایی گرفته‌اند، این موضوع هیچ ارتباطی با سازمان خصوصی‌سازی ندارد. میرعلی اشرف عبدالله‌پوری‌حسینی با تأکید بر اینکه اگر اختلاس یا هر موضوع دیگری در این‌گونه شرکت‌ها انجام شده و می‌شود، به سازمان خصوصی‌سازی ارتباطی ندارد، تصریح کرد: کسانی که این ادعا را دارند، باید آن را از مجاری قانونی پیگیر باشند و در این زمینه کاری از دست سازمان خصوصی‌سازی بر نمی‌آید.

‌سهام عدالت ۵۵۰ هزار تومان می‌ارزد
«اطلاع‌رسانی خواهیم کرد تا هر فرد سهم خود را بفهمد. تا به امروز ١٨ هزار میلیارد تومان پول به خزانه واریز کرده‌ایم؛ پس ٢٣‌هزار‌و ٢٠٠ میلیارد تومان پول به حساب مردم واریز می‌کنیم. برای ٤٧ میلیون نفر باید سهام عدالت توزیع شود که به هر فرد ٥٥٠ هزار تومان سهم خواهد رسید، ولی افرادی که قبلا پولی گرفته باشند، باید از عدد ٥٥٠ هزار تومان کم کنند؛ هرچند به کمیته‌امدادی‌ها، بهزیستی‌ها و روستاییان فاقد شغل، دوبرابر این رقم سهام تعلق می‌گیرد»؛ اينها را پوري‌حسيني مي‌گويد. به گفته او، بستری فراهم شده تا به‌موقع اطلاع‌رسانی و اعلام شود که افراد با دردست‌داشتن شناسنامه و امکانات اینترنتی اقدامات لازم را انجام دهند. قرار بر این است که تا پایان سال این اقدام انجام شود.

‌٦٠ شركت مشمول، هيچ سودی ندادند
پوری‌حسینی همچنین درباره پرتفوی مشمولان سهام عدالت گفت: پرتفوی شرکت‌های مشمول سهام عدالت کاملا مشخص است، ولی ۱۱ شرکت از ۶۰ شرکت هنوز قیمت‌گذاری نشده‌اند و از نظر ما هم نیازی نیست؛ این در حالی است که از ۶۰ شرکت مشمول سهام عدالت در ١٠ سال گذشته، هیچ سودی به ما نداده‌اند؛ پس هیچ حقی از هیچ مشمول سهام عدالتی ضایع نخواهد شد، بلکه ساماندهی می‌شوند. این مقام مسئول ادامه داد: شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی، مجمع عمومی و هیأت‌مدیره هستند که اقدام‌هاي آنها را نباید به نام سازمان خصوصی‌سازی نوشت؛ ما سمتی در شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی نداریم.

‌رد انتخاباتی‌بودن آزادسازی سهام عدالت
رئیس کل سازمان خصوصی‌سازی با اشاره به اینکه موضوعاتی مانند هم‌زمانی آزادسازی سهام عدالت با برگزاری انتخابات مطرح است، افزود: این اظهارات به‌هیچ‌وجه قابل قبول نیست؛ چراکه نخستين مصوبه درباره طرح سهام عدالت، سال ١٣٨٥ تولید و ابلاغ شده است که براساس آن سهام عدالت پس از ١٠ سال به مشمولان داده می‌شود و اقساط این سهام از محل آن پرداخت و با پایان این مهلت آزادسازی سهام عدالت انجام می‌شود.

او گفت: براساس قانون تجارت، پس از برگزاری مجامع شرکت‌ها و تقسیم سود، به بنگاه‌ها هشت ماه فرصت داده می‌شود تا سود تقسیمی خود را میان سهام‌داران تقسیم کنند که در عمل آزادسازی سهام عدالت تا پایان امسال امکان‌پذیر نخواهد بود. بنابراین سازمان باید تا پایان اسفند ١٣٩٥ صبر و تحمل کند تا میزان سود تقسیمی شرکت‌ها و واریز آن به حساب دولت روشن شود تا بر اساس آن اقدام به آزادسازی سهام عدالت کند.

‌از سال آينده سود نقدی می‌دهيم
پوري‌حسيني گفت: با توجه به اینکه ١٠ سال تقسیم سود و پرداخت اقساط سهام عدالت امسال پایان می‌یابد، از سال ١٣٩٦ درعمل نیازی به دریافت سود از شرکت‌ها و واریز آن بابت اقساط سهام عدالت به خزانه دولت نیست و از سال آینده سود سهام عدالت به حساب سهام‌داران واریز می‌شود. او از حفظ سهام عدالت تمامی ثبت‌نام‌شدگان قبلی و مشمول سهام عدالت خبر داد و گفت: سهام عدالت فوت‌شدگان نیز از بین نمی‌رود و به وراث آنها منتقل خواهد شد.

وی ادامه داد: البته تعیین‌تکلیف افراد زنده و آزادسازی سهام عدالت‌ آنها در اولویت قرار دارد و پس از آن، رسیدگی به مدارک وراث برای آزادسازی سهام عدالت فوت‌شدگان در دستور کار قرار خواهد گرفت.

او ادامه داد: در باب اجرای طرح سهام عدالت باید همه شرکت‌ها، بورسی و گروه دو مي‌بودند که این رعایت نشده است و وقتی شرکت غیربورسی وارد شود، تعیین قیمت آنها با مشکل مواجه می‌شود، ولی با شبیه‌سازی مثل شرکت‌های بورسی واگذار می‌کنیم و ارزش روز اکنونی شرکت‌های سهام عدالت ٦٧ هزار میلیارد تومان است.

‌بدهي‌هاي هزارمیلیاردي سود سهام عدالت
به گفته پوری‌حسینی، برخی شرکت‌ها بالای هزار میلیارد تومان بدهی سود سهام عدالت دارند، این در حالی است که درباره خریدوفروش سهام عدالت هم باید گفت هیچ سهمی به هیچ فردی به ‌شكل مستقیم منتقل نشده که فرد بداند مالک کدام سهام از کدام صندوق است و مردم متوجه شوند که مایملکشان چیست.