چرا برخی کشورها ثروتمند و برخی فقیرند؟

فرارو- «چرا ملت‌ها شکست می‌خورند؟» عنوان کتابی است که «دارون عجم اوغلو»‌ و «جیمز ای. رابینسون» تالیف آن را بر عهده داشته‌‌اند. سوال محوری در این کتاب آن است که چرا برخی کشورها ثروتمند و برخی دیگر فقیرند؟ به عبارت دیگر چرا بعضی کشورها از نظر اقتصادی موفق‌تر هستند و بعضی دیگر به‌ رغم تلاشی که می‌کنند، نتیجه‌ای نمی‌گیر‌ند؟

نویسندگان در این اثر باورهای رایج درباره علت عقب ماندگی کشورها از جمله فرهنگ، آب و هوا، جغرافیا، نژاد، قومیت و ... را به نقد می‌کشند و در مقابل، نوع نهادهای سیاسی حاکم را به عنوان عامل محوری معرفی می‌کنند. در واقع آنها نشان می‌دهند که این نهادهای اقتصادی و سیاسی ساخته دست بشر هستند که شالوده موفقیت اقتصادی یا فقدان آن را می‌سازند.

کتاب «چرا ملت ها شکست می خورند» سعی دارد با زبانی ساده عنوان کند سرنوشت اقتصاد با سیاست پیوند خورده است و هرگاه کشوری به سوی حکومت گروه خاص یا همان الیگارشی حرکت کند، دیر یا زود در صحنه اقتصاد افول می‌کند. برای نشان‌ دادن این آموزه، نویسندگان، نمونه‌های متعددی از تاریخ سراسر جهان از امپراتوری روم و عثمانی گرفته تا کشورهای کنونی آفریقایی ارایه داده‌اند. نه ‌تنها داستان افول، بلکه فرآیندهای تاریخی‌ای که منجر به توسعه آمریکا، انگلستان و استرلیا شد نیز در این کتاب به تفصیل آمده است.

طی چهار سال اخیر تمجیدهای بسیاری نسبت به این کتاب از سوی مهم ترین اقتصاددانان دنیا صورت گرفت است. کنت. جی. ارو برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال 1972 درباره این کتاب گفته: «عجم اوغلو و رابینسون درباره اینکه چرا کشورهایی که به نظر مشابه می آیند، در زمینه توسعه اقتصادی و سیاسی تمایز فراوانی با هم دارند، کار مهمی انجام داده اند.» همچنین گری. اس. بکر برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال 1992 می گوید: «نویسندگان این کتاب به نحوی قانع کننده نشان می دهند که کشورها تنها زمانی از دام فقر می گریزند که دارای نهادهای اقتصادی مناسب به ویژه مالکیت خصوصی و رقابت باشند.»

میشل اسپنسر برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال 2001 نیز با تعریف و تمجید از نویسندگان بابت تالیف چینن کتابی می نویسد: «این تنها یک کتاب مسحور کننده و جالب نیست؛ کتاب مهمی نیز هست. کسانی که این کتاب را بدست می گیرند و آغاز به خواندن آن می کنند به سختی آن را بر زمین خواهند گذاشت.»

پیتر دیاموند برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال 2010 نیز درباره این کتاب چنین می نویسد: «این کتاب مهم و خردمندانه که آکنده از نمونه های تاریخی است، دفاعی جانانه از این اندیشه است که نهادهای فراگیر سیاسی که پشتیبان نهادهای اقتصادی فراگیر هستند، نقشی کلیدی در موفقیت اقتصادی پایدار ایفا می کنند. این کتاب به بررسی این واقعیت می پردازد که رژیم های خوب چگونه آغاز به کار می کنند و سپس در چرخه ای تکاملی قرار می گیرند در حالی که رژیم های بد در چرخه ای شوم باقی می مانند. این تحلیلی مهم است که نباید آن را از دست داد.»

تمجیدها از کتاب «چرا ملت ها شکست می خورند؟» به حوزه اقتصاددانان محدود نمانده چنانکه فرانسیس فوکویاما فیلسوف و متخصص اقتصاد سیاسی و واضع نظریه پایان تاریخ نیز با تعریف از نویسندگان کتاب می نویسد: «این کتاب بسیار قابل فهم است و به نحوی برابر برای هم متخصصان و هم برای خوانندگان عادی بصیرتی مناسب فراهم می آورد.»

کتاب «چرا ملت ها شکست می خورند؟» در سال 2012 توسط دارون عجم اوغلو و جیمز ای. رابینسون تالیف و در سال 1392 با ترجمه محسن میردامادی و محمدحسین نعیمی پور توسط انتشارات روزنه در ایران منتشر شده است. استقبال از این کتاب به حدی بوده که طی دو سال به چاپ چهارم رسیده است.