کاسبان تحریم چه کسانی بودند؟

فرارو- تجارت غیررسمی به شکل رسمی در شرایط تحریم سبب شد که برخی فرصت کاسبی و کسب سودهای کلان پیدا کنند لذا اکنون‌که با لغو تحریم‌های اقتصادی این فرصت را از دست خواهند داد، از توافق هسته‌ای ناخشنود و به قول رییس‌جمهور عصبانی هستند.

حسن روحانی رئیس دولت شب گذشته برای چندمین بار در مقابل دوربین‌های رسانه ملی نشست و در یک گفت‌وگوی زنده با مردم سخن گفت. او در این مصاحبه به بیان نظرات خود درباره مسائل سیاسی به‌ویژه توافق هسته‌ای و مسائل اقتصادی پرداخت.

روحانی در بخشی از این گفت‌وگو بابیان اینکه به دلیل تحریم‌ها، ما جنسی را که وارد کشور می‌کردیم گاهی 20 درصد، گاهی 25 درصد و حتی 30 تا 40 درصد نیز داشتیم که گران‌تر می‌خریدیم، گفت: اگر فرض 100 میلیارد جنس و کالاهای ضروری نیاز بود وارد این کشور شود، حداقل حدود 25 میلیاردش تلف می‌شد.

وی افزود: این از جیب مردم می‌رفت البته این کار برای کاسبان تحریم خیلی سود داشت و کاسبان تحریم در دبی، در اروپا، چین و در تهران بودند و همه‌جا این کاسبان تحریم بودند و آنها از این توافق عصبانی‌اند اما مردم ما هزینه پرداخت می‌کردند.

این اشاره رییس‌جمهور بهانه‌ای شد تا از کارشناسان مسائل اقتصادی بپرسیم که کاسبان تحریم چه کسانی بوده و با چه سازوکاری به کاسبی پرداختند؟

سودهایی که از دور زدن تحریم بردند
هادی حق‌شناس کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با فرارو در این خصوص گفت: همیشه در شرایطی که امکان انجام معاملات رسمی به هر دلیلی فراهم نباشد، معاملات به شکل غیررسمی انجام می‌شود و کسانی فرصت پیدا می‌کنند که روی قیمت‌ها اثرگذاری داشته باشند.

وی افزود: بخش عمده کاسبان تحریم یا کسانی که تحریم به نفع آنها تمام شد کسانی بودند که در امر تجارت و کانال واردات و صادرات فعال بوده و با اجازه مسئولان دولتی و به شکل رسمی فرصت یافتند که تجارت غیررسمی انجام دهند. این همان اصطلاح دور زدن تحریم‌ها است که از آن استفاده می‌کردیم.

به گفته نماینده پیشین مجلس، دور زدن تحریم‌ها توسط افرادی انجام شد که در بخش تجارت فعال بودند و به خاطر مشکلات دوران تحریم مانند بسته بودن مسیر مبادله ارزی سویس و ... از تجارت سودهای کلانی بردند. نمونه مشهور این کاسبان بابک زنجانی است که هنوز میزان اموال او مشخص نشده است.

حق‌شناس ادامه داد: این به معنی آن نیست که همه‌کسانی که به خاطر منافع ملی کشور در شرایط تحریم برای رفع نیازهای کشور تلاش کردند را متهم کنیم زیرا در آن شرایط چاره‌ای غیر از دور زدن تحریم نبوده است. به‌عنوان مثلاً وزارت نفت درزمانی که مشکل فروش نفت داشتیم برای نقل‌وانتقال ارزی ناگزیر بود که از این شیوه استفاده کند لذا اکنون نباید گفت که همه افرادی که در این امر مشارکت داشتند کاسبان تحریم بودند اما طبیعی است که بخشی از آن‌هم به خطا رفته و بابک زنجانی‌هایی را ایجاد کرده است.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا از میان رفتن تحریم‌ها منجر به حذف رانت‌های اقتصادی و کاسبی‌های حاصل از آن خواهد شد، گفت: همیشه و در همه بخش‌های اقتصاد رانت وجود دارد اما برخی شرایط زمینه بهتری برای استفاده از رانت استفاده می‌کند. به‌عنوان‌مثال وقتی می‌گوییم که 20 درصد فرار مالیاتی داریم یعنی رانت در بخش مالیات. این در حالی است که اگر نظام مالیاتی ما کارآمد باشد زمینه این رانت از بین می‌رود.

این کارشناس مسائل اقتصادی همچنین گفت: در شرایط تحریم زمینه ایجاد فساد اقتصادی بیش از هر وقت دیگری فراهم بود. به‌عنوان مثل همین‌که امروز بخشی از پول ما در چین است و ما به تجار می‌گوییم که برای بازگرداندن این پول کالای چینی وارد کنید و در این وسط برخی برای بخش‌های دولتی از فاینانس چینی استفاده می‌کنند و دولت هم نمی‌تواند به مسئله ورود کند، ناشی از فراهم بودن زمینه فساد در دوران تحریم است. به همین خاطر از میان رفتن شرایط تحریمی اگرچه رانت و فساد را از اقتصاد کشور حذف نمی‌کند اما می‌تواند در کاهش آن نقش قابل‌توجهی داشته باشد.

صید منافع شخصی از آب گل‌آلود
علی قنبری کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با فرارو در این خصوص گفت: به اعتقاد من موضوع خیلی روشن است. کاسبان موردنظر رییس‌جمهور کسانی هستند که از فضای مبهم و آب گل‌آلود تحریم‌ها بیشترین استفاده را کردند تا منافع شخصی خود را تأمین کنند.

مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی افزود: این کاسبان در ایران، چین، اروپا، آمریکا و ... هستند. افرادی که به دنبال شرایطی می‌گردند که منافع شخصی خود را در اولویت قرارداد و به عبارتی از آب گل‌آلود ماهی بگیرد؛ اما وظیفه دولت‌ها این است که در جهت منافع مردم و مصالح کشور حرکت کرده و با در نظر داشتن خیر و صلاح مردم فرصت منفعت‌طلبی را از کاسبان بگیرند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا اشاره رییس‌جمهور به چین به خاطر قراردادی است که در دوران تحریم با این کشور بسته شد تا به‌موجب آن 18 میلیارد دارایی ایران از طریق کالا دریافت شود؟ گفت: بله تا حدودی این مسئله بوده است. توجه داشته باشید که هرکدام این مسائل یک قصه مفصل دارد اما به‌طورکلی می‌توان گفت که کشورهایی مثل چین و روسیه همیشه به دنبال منافع خود بوده‌اند و از فرصت تحریم‌ها برای تأمین این منافع استفاده کردند.

این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: اگر چین یا روسیه از ته دل به فکر ما بودند یا نگاهی به منافع ما داشتند در خصوص ایجاد تحریم‌های علیه ایران رأی مخالف می‌دادند یا وتو می‌کردند اما شاهد بودیم که برخلاف این عمل کردند. ما در طول تاریخ از این‌ها لطمه خورده‌ایم و همیشه به دنبال پر کردن جیب خود بوده‌اند.

تفاوت کاسب‌کاری با معامله از سر ناچاری
مهدی تقوی اقتصاد داد و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با فرارو در این خصوص گفت: در مورد کاسبان داخلی باید گفت که منظور کسانی است که از شرایط تحریم سوءاستفاده کردند. کسانی که در امر واردات فعال بوده و با استفاده از فضای تحریم و نیازهای کشور کالاهای موردنیاز را باقیمت‌های بیشتر به دست مردم رساندند. البته برای شناختن آنها باید صورت‌های مالی را بررسی کرد و نمی‌توان ‌همه به این سوءاستفاده کردن‌ها متهم کرد.

وی افزود: در مورد کاسبان تحریم در چین و ... نیز باید به این نکته توجه داشت که وقتی ما تحریم بوده و غرب به ما کالا نمی‌داد چاره‌ای نداشتیم جز اینکه با کشورهای شرقی مانند چین تجارت کنیم. الآن را نمی‌دانم اما وقتی‌که من جوان بودم کسی کالای چینی نمی‌خرید و کالاهایشان قابل‌مقایسه با نمونه اروپایی نبود. بااین‌حال نمی‌توان گفت که چون از آنها کالا گرفته‌ایم کاسب تحریم هستند زیرا ما بر اساس عرضه و تقاضا دست به معامله زده‌ایم مگر اینکه به خاطر شرایط تحریمی و نیاز ما باقیمت‌های بالاتری با ما معامله کرده باشند.