آیا انرژی هسته ای می تواند بخشی از راه حل باشد؟

فرارو- مجموع هزینه تولید انرژی هسته ای باید بار دیگر از طریق راه های عملی تر مورد ارزیابی قرار گیرد. همانطور که از فاجعه هسته ای ژاپن بر می آید، هزینه پاکسازی پس از نشت رادیواکتیو را دولت های ملی و مالیات پردازان متقبل می شوند نه خود این صنعت.

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از الجزیره، تامین هزینه پاکسازی تنها یکی از هزینه های پنهانی انرژی هسته ای است که قضاوت در مورد ارزش واقعی انرژی هسته ای را دشوار می کند. بسیاری کشورها از جمله آمریکا در تلاش هستند نسل جدیدی از نیروگاه های انرژی هسته ای را احداث کنند تا سطح انتشار کربن را کاهش دهند.

با این حال فاجعه ای مانند آنچه در ژاپن واقع شد، تاکیدی است بر نیاز به بررسی هزینه کامل انرژی هسته ای (و دیگر منابع انرژی). تمام گونه های انرژی هزینه ای دارند (از تاثیرات جوی و خطر وقوع حادثه تا دفع بی خطر پسماندها) بنابراین با بررسی ارزش واقعی منابع انرژی برای جامعه می توان تصمیمات مناسب تری اتخاذ کرد.

به عنوان یک کل می توان گفت امنیت انرژی هسته ای نسبتاً مناسب است. به علاوه، طرح نیروگاه های جدید موسوم به راکتورهای نسل سوم نسبت به طرح نسل دوم این راکتورها در دهه هفتاد میلادی مانند راکتورهای تاسیسات هسته ای فوکوشیما دایچی در ژاپن، از ویژگی های امنیتی بیشتری برخوردار است. حتی راکتورهای فوکوشیما نیز پس از وقوع زلزله 9 ریشتری و ضربه مستقیم سونامی سهمگین ناشی از آن، به طور کامل ذوب نشد. در سطح جهانی، تعداد افرادی که به دلیل وقایع ناشی از سیستم های انرژی هسته ای کشته یا زخمی شده اند بسیار کمتر از تعدادی است که برای مثال بر اثر انرژی تولید شده از زغال سنگ یا حتی مولد برق کشته و زخمی شده اند. فرانسه 75 درصد از برق خود را از انرژی هسته ای تامین می کند و نیروگاه های هسته ای خود را بدون هیچ حادثه مهمی اداره کرده است.

در سویی دیگر، فاجعه نیروگاه فوکوشیما دایچی نشان می دهد که با وجود تمام اقدامات احتیاطی و تلاش های افراطی برای جلوگیری از بروز فاجعه، مشکلات بزرگ و غیرقابل پیش بینی می توانند واقع شوند و پیامدهای اقتصادی و زیست محیطی هنگفت و دراز مدتی داشته باشند. برای مثال، نیروگاه هسته ای چرنوبیل در قفس سنگی بزرگی جای گرفته که باید صدها سال دیگر در این شرایط بماند تا از احتمال نشت رادیواکتیو جلوگیری شود و محدوده 2 هزار و 800 کیلومتر مربعی اطراف این نیروگاه برای مدت مشابهی باید خارج از دسترس بماند. موانع اقتصادی و اجتماعی ساخت نیروگاه های جدید باعث شده دولت ها مجوز بهره برداری از نیروگاه های هسته ای موجود را بیش از طول عمر واقعی آنها صادر کنند که این امر خطر و آسیب پذیری را افزایش می دهد. همچنین از آنجایی که بر تعداد راکتورهای هسته ای افزوده می شود- در حال حاضر 60 راکتور در 15 کشور- و نیروگاه های ساخته شده در دهه نود میلادی نیز به پایان عمرشان نزدیک می شوند، احتمال بروز فاجعه افزایش می یابد.

سم یک میلیون ساله
علاوه بر این مشکلات دراز مدت دفع پسماندها هنوز حل نشده باقی مانده و هزینه از بین بردن این پسماندها هنوز مشخص نیست. در آمریکا پس از چند دهه تلاش، هنوز برنامه ای دراز مدت برای انبار کردن این پسماندها وجود ندارد. طرح تاسیس انبار در کوه یوکا در نوادا اخیراً از سوی باراک اوباما رد شد، یکی از دلایل رد طرح ارائه شده این بود که این طرح تنها می توانست تضمین کند که مواد رادیواکتیو تا 10 هزار سال پس از انبار، نشت نکنند و این در حالی است که حداقل سطح امنیت لازم که از سوی آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا ارائه شده، یک میلیون سال است. رئیس جمهور آمریکا تیمی را مامور بررسی این مسائل کرده و همین امر نشان می دهد هیچ کس هنوز نتوانسته راهی مطمئن و امن برای انبار پسماندهای رادیواکتیو برای مدت زمان طولانی مورد نظر، بیابد. حتی اگر تاسیسات کوه یوکا به تصویب می رسید، طرح فعلی ظرفیت جای دادن تمام پسماندهای رادیواکتیو موجود در این کشور را نداشت، چه برسد به پسماندهای ناشی از نسل جدید نیروگاه های هسته ای.

سوبسیدهای دولتی باعث شده انرژی هسته ای به گزینه ای نسبتاً ارزان تر تبدیل شود. سوبسیدهای جاری هزینه اورانیوم، بیمه و بدهی، امنیت نیروگاه، دفع پسماندها و از بین بردن نیروگاه ها را جبران می کند. مجموعه سوبسیدهای جدید طی یک دهه اخیر، حمایت دولت از راکتورهای جدید و تاسیسات چرخه سوخت های بالادستی را گسترش داده است. تاثیر این سوبسیدهای جدید به راحتی قابل بررسی است: این سوبسیدها هزینه ساخت راکتورهای هسته ای را خارجی می کند و هزینه برق تولیدی از انرژی هسته ای را منحرف می کند. برای مثال دولت آمریکا یک تاسیسات هسته ای را تنها تا سقف 12 میلیارد و 600 میلیون دلار بیمه می کند. با وجود اینکه این رقم بالا به نظر می رسد، با نگاهی به هزنیه نشت نفت خلیج مکزیک در سال 2010 که به 34 تا 670 میلیارد دلار می رسد، و دولت آمریکا بودجه اولیه 20 میلیارد دلاری را به بازسازی خرابی ها اختصاص داده، این رقم چندان هم بالا نیست. هزینه پاکسازی فاجعه فوکوشیما نیز به مراتب بالاتر از این رقم است.

گام های جدید
در مواجهه با چنین مسائل بزرگی، زمان تغییر رویکرد ارزیابی انرژی هسته ای رسیده است. زمان آن رسیده که از هزینه و مزایای کامل آن اطمینان حاصل شود و اطلاعات کافی برای جامعه در زمان تصمیم گیری وجود داشته باشد. در این زمینه چند گام مستقیم برای اجرا وجود دارد:

1. سوبسیدهای مربوط به انرژی هسته ای حذف شود، به خصوص آنهایی که مربوط به خطرات دراز مدت می شوند. سوبسیدهای دولتی هزینه های خصوصی سرمایه برای راکتورهای هسته ای جدید را به طور مستقیم کاهش می دهند و خطرات دراز مدت و اغلب چند نسلی چرخه سوخت هسته ای را از سرمایه گذاران متوجه عموم مردم می کنند.

2. صاحبان نیروگاه های هسته ای ملزم به خرید بیمه پوششی کامل در برابر حوادث شوند. اگر طرح نیروگاه های هسته ای جدید به تایید پشتیبان های آنها ذاتاً امن باشند، حق بیمه باید کمتر باشد. اگر شرکت های بیمه تمایل یا توانایی بیمه این نیروگاه ها را نداشته باشند، مسئولان نیروگاه باید ملزم به تهیه اوراق بیمه ای باشند که مناسب با پوشش بدترین نوع حوادث باشند. در چنین شرایطی می توان اطمینان حاصل کرد، در زمان وقوع یک فاجعه، این مسئولان نیروگاه هستند که باید هزینه را بپردازند نه مردم.

3. صاحبان نیروگاه ها ملزم به کسب اوراق بیمه مناسب برای پوشش هزینه دفع پسماندها و انهدام نیروگاه در زمان لازم باشند.

اجرای چنین اقداماتی می تواند بسیاری از هزینه های مربوط به انرژی هسته ای را داخلی کند و سیستمی را شکل دهد که در آن هزینه برق تولیدی از انرژی هسته ای، عیناً بر هزینه ها و مزایای فناوری جامعه تاثیر گذارد. این که چنین طرحی تا چه میزان بر هزینه برق تولیدی از نیروگاه هسته ای می افزاید، به طرح نیروگاه، محل احداث آن، چگونگی عملکرد آن، طول عمر آن و دیگر عوامل بستگی دارد. این امر به جامعه امکان می دهد که دید بهتری در مورد هزینه های دقیق انرژی هسته ای و مقایسه آن با دیگر منابع انرژی داشته باشند.