تبعات ترور "برهان‌الدین ربانی" برای افغانستان

فرارو- روز سه شنبه قاتلی که با بمب پنهان شده در عمامه خود وارد منزل رئیس شورای عالی صلح در افغانستان شده بود، وی را در آغوش گرفت و بمب را منفجر کرد تا برهان الدین ربانی ترور شود و ضربه ای ویرانگر به تمام تلاش هایی وارد شود که در جهت آشتی با طالبان و پایان دادن به این جنگ 10 ساله صورت گرفته بود.

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از نیویورک تایمز، ترور برهان الدین ربانی، رهبر شورای عالی صلح افغانستان و رئیس جمهور سابق این کشور، چندی پس از اجرای طرح دقیق حمله به سفارت آمریکا طی هفته گذشته، تاکیدی است بر مخالفت شدید کسانی که خواهان در هم پاشیدن ثبات شکننده این کشور و بی اثر کردن گام های آزمایشی آن برای دستیابی به صلح بودند.

این اقدام بار دیگر توانایی دشمنان دولت افغانستان در رساندن خود به امن ترین سنگرهای پایتخت را نمایش می دهد، چه از طریق خیانت، چه حملات مستقیم، و انجام ترورهای مشخص روز افزون؛ و ترور روز گذشته می تواند قابل ملاحظه ترین نمونه جنگ با این روش باشد.

بدون حضور ربانی 71 ساله می توان گفت پیشبرد روند صلح بسیار سخت خواهد شد. شخصیتی پیچیده که یکی از معدود افراد با توانایی متقاعد کردن دشمنان طالبان به آغاز مذاکرات آشتی جویانه محسوب می شد.

دیپلمات های غربی اعلام کردند که ربانی اخیراً مذاکراتی را با برخی اعضای القاعده که دارای قدرت شرکت در مذاکرات جدی بوده اند، داشته است. پیش از این نیز مذاکراتی صورت گرفته بود اما چندی بعد ثابت شد که افراد طرف مذاکره یا فریبکار بوده اند یا اختیارات چندانی نداشته اند.

در این حمله چهار تن دیگر نیز زخمی شدند؛ از جمله رئیس دبیرخانه شورای صلح که به گفته مقامات امنیتی افغان نقشی حیاتی در پیشبرد روند صلح داشت. یک دیپلمات غربی تصریح کرد: «هرکسی که این اقدام را صورت داده، خواستار متوقف کردن روند این مذاکرات بوده است.»

درست در ساعاتی که ربانی به قتل می رسید، رهبران اتحاد شمال که اکثرشان تاجیک ها و هزارهای قومی و برخی چهره های برجسته پشتون هستند، در برنامه ای تلویزیونی در حال محکوم کردن روند صلح و اعلام این نظر که نمی توان به طالبان اعتماد کرد، بودند. این در حالی است که طالبان عمدتاً پشتون های قومی هستند.

عبدالله عبدالله، کاندیدای سابق ریاست جمهوری و رهبر اتحاد شمال در پی ترور ربانی به نمایندگی از دیگر چهره های اتحاد شمال تصریح کرد: «این درسی است که به همه ما می آموزد نباید خود را گول بزنیم که این گروه که جنایت های بسیاری راعلیه مردم افغانستان مرتکب شده اند، خواستار صلح هستند.»

عبدالله در ادامه افزود: «باید در مورد آنچه با آن مخالف هستیم، واقع بین باشیم. ما مخالف کسانی هستیم که هیچ اعتقادی به حقوق نوع بشر ندارند. آنها مردم را در خیابان های کابل به قتل می رسانند، آنها مردمی را که در تلاش برای رسیدن به صلح هستند را می کشند.» مقامات طالبان بهار سال گذشته اعلام کرده بودند که اعضای شورای عالی صلح را خواهند کشت.

وی با اشاره به خواست حامد کرزای، رئیس جمهور افغانستان که شورشیان را «برادران عزیز» می خواند، افزود: « هیچ کس این تهدیدات را جدی نگرفت و حال زمان آن رسیده که کرزای از خواب بیدار شود. اینها همان افرادی هستند که وی آنها را «برادران عزیز» می نامید، آنها پشت پرده اتفاقاتی که افتاده، هستند.»

کرزای که در زمان وقوع این حادثه برای شرکت در نشست سازمان ملل در آمریکا به سر می برد، سفر خود را نیمه کاره رها کرده و سه شنبه شب پس از مذاکره با باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا به سمت افغانستان حرکت کرد.

کرزای ضمن اینکه ربانی را «یک افغانی میهن پرست که خود را قربانی کرد» خواند، خواستار ادامه روند صلح برای پایان دادن به درگیری ها شد. وی تصریح کرد: «این حادثه ما را از ادامه مسیری که آغاز شده، باز نخواهد داشت.»

کشورهای غربی از جمله آمریکا تماس هایی را با طالبان و برخی نمایندگان سابق طالبان داشته اند تا به روند صلح کمک کنند. با این حال اعلام کرده اند که بدون حضور فعال افغان ها چنین تلاش هایی چندان اثربخش نخواهد بود چراکه این افغان ها هستند که باید در مورد چگونگی تقسیم قدرت در دراز مدت به توافق برسند و به یکدیگر اعتماد کنند. چنین امکانی روز سه شنبه بیش از هر زمان دیگری دور از دسترس به نظر می رسید.

این حمله در محلی که کمتر از نیم مایل با سفارت آمریکا فاصله داشت، در منزل ربانی صورت گرفت، مسئله ای که نشان می دهد وی با تکیه بر آن از امنیت نشست اطمینان داشته است. عبدالله و دیگر اعضای شورای عالی صلح اعلام کردند که بمبگذار که عصمت الله نام داشته، در مهمان خانه ای در کابل سکونت داشته و طی پنج ماه اخیر با این شورا در ارتباط بوده است.

وی از طریق رحمت الله وحیدیار، یکی از اعضای شورای صلح که معاون وزیر طالبان در امور پناهندگان در زمان حکومت این گروه بر کشور محسوب می شود، با این شورا در ارتباط بوده است. وحیدیار که چندین سال است در کابل زندگی می کند طی تابستان سال جاری از فهرست افرادی که از سوی سازمان ملل تحریم بودند، خارج شد. به گفته دیپلمات ها وی به عنوان رئیس کمیته آزادی زندانیان که در جهت آزادسازی زندانیان فعالیت دارد، خدمت می کرده است.

روز سه شنبه، عصمت الله با وحیدیار تماس می گیرد و می گوید که پیام مهم و مثبتی از سوی رهبر طالبان دارد که باید به ربانی تسلیم کند. ربانی که تازه از سفر به ایران بازگشته بود در دیدار با وحیدیار و مقامات شورای صلح بود که عصمت الله از راه رسید و لحظاتی بعد ربانی کشته شده بود. افرادی که در این جلسه حضور داشتند از جمله خود حیدریار زخمی شدند. صبح امروز چهارشنبه، آژانس اطلاعاتی افغانستان وی را مورد بازجویی قرار دادند اما گفته می شود احتمال اینکه حیدریار از نقشه قبلی آگاه بوده، بسیار کم است.

ربانی که بیش از 40 سال فعالیت سیاسی داشت در دهه نود علیه شوروی سابق جنگید و بنیان گذار جمعیت اسلامی بود. پس از آن طی سال های 1992 تا 1996 به عنوان رئیس جمهوری نه چندان قوی فعالیت کرد؛ زمانی که نتوانست از بروز جنگ داخلی ویران کننده ای که کشور را تکه تکه کرد و راه را برای فعالیت های طالبان گشود، جلوگیری کند. در سال 2001 که طالبان بیرون رانده شدند، وی بار دیگر در صحنه سیاسی درخشید.

مرگ ربانی نه تنها شمالی ها را که وی را می شناختند و در کنارش با روس ها جنگیده بودند بلکه پشتون های جنوب را هم متاثر کرد. با وجود آنکه پشتون ها همواره درمورد اینکه آیا می توانند به ربانی اعتماد کنند، تردید داشتند، تحت تاثیر خلوص و صداقت وی در زمان فعالیت طی سال های گذشته قرار می گرفتند.