پرندگان مهاجر و امنيتي كه نيست!

شینا انصاری در اعتماد نوشت: روز جهانی پرندگان مهاجر را پشت‌سر گذاشتیم. از سال ۲۰۰۶ میلادی با ابتکار سازمان‌های بین‌المللی روزی به پرندگان مهاجر اختصاص یافت. چرا که مشخص شده هیچ کشوری نمی‌تواند پرندگانی را که از مرز بسیاری کشور‌ها گذر می‌کنند، به تنهایی حفظ کند و بدون حفاظت از کل مسیر مهاجرت این پرندگان نمی‌توان به حفاظت واقعی از آن‌ها امیدوار بود.

پرندگان به عنوان نماد ارتباط اکولوژیک زیستگاه‌ها، به ما نشان می‌دهند که اکوسیستم جهان یک ساختار در هم تنیده و مرتبط است و نمی‌توان این پیوستگی و درهم‌تنیدگی را نادیده گرفت. دیدگاهی که گرچه برای پرندگان مهاجر کاملا مصداق دارد، اما قابل تعمیم به سایر شاخصه‌های محیط زیستی است که بر نگاهی یکپارچه به طبیعت که آن را ورای مرز‌های سیاسی و جغرافیایی می‌بیند، تاکید دارد.

در روز جهانی پرندگان مهاجر همه علاقه‌مندان به پرندگان، از پرنده‌نگر تا متخصصین حفاظت و فعالان حیات وحش در جهان از اقدامات برای زیستِ امن این موجودات زیبا و شگفت‌انگیز می‌گویند. در روز‌هایی که نزدیک به این روز باشد می‌توان هر فعالیت آگاهی رسانی که در مورد حفاظت از پرندگان مهاجر باشد، انجام داد و هم‌صدا با سایر نقاط جهان شعار این روز را ترویج نمود. از فعالیت دانش‌آموزی و پروژه‌های دانشگاهی گرفته تا برگزاری مراسم‌ها، کارگاه‌ها و سخنرانی‌ها، همه و همه می‌توانند بخشی از این گرامیداشت محسوب شوند و در نهایت اینکه می‌توان این فعالیت‌ها را در سایت جهانی ثبت کرد.

خوشبختانه چند سالی است که گروه‌ها، افراد و موسسات مختلف دوستدار طبیعت در ایران نیز این روز را گرامی می‌دارند و اقدامات خود را در سایت جهانی منعکس می‌کنند. شعار امسال روز جهانی پرندگان مهاجر «از حشرات حفاظت کنیم، از پرندگان حفاظت کنیم» بر اهمیت حشرات و دغدغه‌های کاهش جمعیت آن‌ها تمرکز داشته است. چرا که از بین رفتن حشرات در مسیر‌های مهاجرت پرندگان تهدیدی جدی برای امنیت و بقای آنهاست. گسترش اراضی کشاورزی، توسعه شهری و ساخت و ساز‌ها و مصرف بی‌رویه سموم شیمیایی موجب نابودی حشراتی می‌شود که پرندگان برای تغذیه خود به آن‌ها متکی هستند.

متاسفانه بسیاری از آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌های مورد استفاده به دلیل طیف گسترده اثر، علاوه بر آفات کشاورزی و علف‌های هرز باعث مرگ بسیاری از حشرات مفید نیز می‌شوند. در حقیقت کاهش جمعیت حشرات می‌تواند مهاجرت و زیست طبیعی پرندگان مهاجر را مختل کرده و منجر به بیماری، کاهش باروری و افزایش نرخ مرگ و میر در پرندگان بالغ و فرزندان آن‌ها شود. امنیت غذایی پرندگان مهاجر در طول مسیر‌های مهاجرت و در هنگام توقف در مزارع، جنگل‌ها، تالاب‌ها و... کاملا به حضور و فراوانی حشرات وابسته است. از این حیث، نبود امنیت غذا و امنـــیت زیستــگاه دو تهدید اصلی پیش روی پرندگان مهاجر هست.

ناامنی در زیستگاه‌های طبیعی پرندگان مهاجر در کشور ما به پاشنه آشیلی برای زیست و بقای آن‌ها تبدیل شده است. علاوه بر محدودیت منابع آب تالاب‌های داخلی، صید غیرمجاز این پرندگان به خصوص در آبگیر‌های استان‌های شمالی یکی از چالش‌های مهم در زیستگاه‌های این پرندگان بوده است. با وجود همه مشکلات و تهدیدها، کشور ما سالانه میزبان دو میلیون پرنده مهاجر است. پرندگان زیبایی که به رغم بی‌مهری‌ها و خطرات بسیار همچنان تالاب‌ها، حاشیه سواحل جنوبی و شمالی، آب‌بندان‌ها، سد‌ها و حتی دریاچه‌های انسان ساخت شهر‌ها و مزارع غرقابی را برای زندگی موقت خود بر می‌گزینند و در این اقامت ناگزیر شمار زیادی از آن‌ها از بین می‌روند.