عقب‌نشینی واشنگتن از اشتباه تکراری

یونسکو، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد اعلام کرده است که ایالات‌متحده قصد دارد ضمن عضویت مجدد در این سازمان، تمامی بدهی‌های پیشین خود را بپردازد و به مناقشه‌ای که بیش از یک دهه بر سر پذیرش عضویت فلسطین در یونسکو به وجود آمده بود پایان دهد.

به گزارش اعتماد، به گفته مقام‌های امریکایی انگیزه دولت ایالات‌متحده برای اتخاذ این تصمیم، نگرانی از افزایش روزافزون نفوذ چین و استفاده پکن از فضای خالی به وجود آمده ناشی از نبود امریکا عنوان شده است. مقام‌های امریکایی می‌گویند این نفوذ می‌تواند تاثیر زیادی روی سیاست‌گذاری‌های یونسکو به ویژه در حوزه‌های حساسی نظیر فناوری و هوش مصنوعی داشته باشد.

روزنامه گاردین گزارش داده است که ریچارد ورما، معاون وزیر امور خارجه ایالات‌متحده در امور مدیریت و منابع هفته گذشته در نامه‌ای به اودری آزوله، مدیرکل یونسکو اعلام کرده است که امریکا خواهان بازگشت به این سازمان فرهنگی است. براساس این گزارش، تصمیم امریکا برای بازگشت که احتمالا به معنای افزایش قابل توجه بودجه مالی یونسکو خواهد بود با استقبال سایر اعضا روبه‌رو شده و دولت امریکا پیش‌بینی می‌کند که ماه آینده در رای‌گیری برای بازگشت ایالات‌متحده به یونسکو ۱۹۳ رای موافق به دست آورد.

پکن با وجود اختلاف‌هایش با واشنگتن اعلام کرد که با بازگشت امریکا به یونسکو مخالفت نخواهد کرد. به گفته سفیر چین در یونسکو، کشورش آماده همکاری با همه کشور‌های عضو این سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ازجمله امریکا خواهد بود. روسیه و ایران، دیگر اعضای یونسکو که واشنگتن با آن‌ها روابط پرتنشی دارد تاکنون درخصوص بازگشت امریکا به این سازمان موضعی نگرفته‌اند.

در نامه ورما آمده که دولت امریکا حق عضویت سال ۲۰۲۳ خود را به اضافه ۱۰ میلیون دلار پاداش برای آموزش در زمینه هولوکاست، حفظ میراث فرهنگی در اوکراین، ایمنی خبرنگاران و آموزش علم و فناوری در آفریقا پرداخت خواهد کرد و پرداخت تدریجی به یونسکو را نیز تا تسویه کامل بدهی ۶۱۹ میلیون دلاری خود در بودجه‌بندی سالانه‌اش لحاظ خواهد کرد.

تحلیلگران معتقدند با بازگشت ایالات‌متحده به یونسکو و پرداخت بدهی ۶۰۰ میلیون دلاری از سوی این کشور، توان مالی یونسکو برای پیشبرد پروژه‌هایی نظیر برنامه میراث جهانی، مقابله با تغییرات اقلیمی و آموزش خواندن و نوشتن به دختران و زنان به طور چشمگیری افزایش خواهد یافت. امریکا تا پیش از سال ۲۰۱۱ به تنهایی حدود ۲۲درصد از بودجه یونسکو را تامین می‌کرد. در حال حاضر بودجه سالانه یونسکو ۵۳۴ میلیون دلار است.

ایالات‌متحده و اسراییل در سال ۲۰۱۱، زمانی که اعضای یونسکو رای به پذیرش عضویت فلسطین در این نهاد سازمان ملل متحد دادند پرداخت پول به یونسکو را متوقف کردند. دو سال بعد، در سال ۲۰۱۳ واشنگتن و تل‌آویو حق رای خود را در یونسکو از دست دادند. بحران میان دولت ایالات‌متحده و یونسکو در سال‌های بعد شدیدتر شد. دولت ایالات‌متحده به ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در اکتبر ۲۰۱۷ (مهر ۹۶) اعلان خروج از یونسکو را ثبت کرد و متعاقب آن، اسراییل هم همین مسیر را دنبال کرد.

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه وقت ایران پس از خروج ایالات‌متحده و اسراییل از یونسکو در توییتر نوشته بود: «بعد از برجام، نفتا (توافق تجارت آزاد امریکای شمالی)، پیمان مشارکت فراآتلانتیک (اروپا-امریکا) و معاهده آب و هوایی پاریس و...، رژیم ترامپ به همراه رژیم اسراییل امروز رسما از یونسکو خارج شدند. آیا چیز دیگری باقی مانده است که دولت ترامپ و رژیم نوچه او از آن خارج شوند؟! شاید هر دو با هم از سیاره زمین؟»

یونسکو به دلیل موضع گرفتن در مورد وضعیت فلسطینی‌های شرق اورشلیم، نامگذاری اماکن یهودی به عنوان میراث فرهنگی فلسطینی‌ها و همچنین دادن اجازه عضویت کامل به فلسطین در سال ۲۰۱۱ به عنوان کشوری مستقل، مورد انتقاد حامیان اسراییل قرار داشت.

ریچارد ورما در نامه خود «تلاش‌های یونسکو برای اعمال اصلاحات مدیریتی و کاستن از میزان تمرکز روی بحث‌های سیاسی به ویژه پیرامون خاورمیانه» را یکی از دلایل تصمیم ایالات‌متحده برای بازگشت به یونسکو اعلام کرده است. این درحالی است که به نظر می‌رسد بیش از آنکه یونسکو از مواضع خود عقب‌نشینی کرده باشد این امریکا بوده که از تلاش برای تحمیل برخی خواسته‌ها به این نهاد دست برداشته است. به گزارش آسوشیتدپرس، هفته گذشته یک هیات از واشنگتن عازم پاریس شده بودند تا نسخه اصلی این نامه را به مقام‌های ارشد یونسکو تحویل دهند.

به نوشته این خبرگزاری، اودری آزوله که در انتخابات سال ۲۰۱۷ از سوی اعضای یونسکو به عنوان دبیرکل انتخاب شده بود طی سال‌های اخیر جلسات متعددی را برای رسیدگی به موضوع خروج امریکا از یونسکو برگزار کرد و تلاش زیادی انجام داد تا امکان بازگشتن ایالات‌متحده به این سازمان فراهم آید. آزوله شهروند فرانسه است و تباری یهودی و مراکشی دارد. او پیش از این، وزیر فرهنگ فرانسه بود.

دبیرکل یونسکو روز دوشنبه نیز در واکنش به تصمیم امریکا برای بازگشت به یونسکو اعلام کرد: «این نتیجه ۵ سال تلاش، تنش‌زدایی و ارتقای توان ساختاری یونسکو در مواجهه به چالش‌ها بود.»

رسانه‌های امریکایی می‌گویند اودری آزوله در ماه‌های اخیر دیدار‌هایی با تعدادی از دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان ارشد در واشنگتن داشته تا اطمینان حاصل کند بازگشت ایالات‌متحده به یونسکو یک بازگشت موقت نیست و با تغییر دولت یا پیروزی جمهوری‌خواهان در انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده بار دیگر برای خروج از یونسکو اقدام نخواهد کرد.

ایالات‌متحده پیش‌تر یک‌بار در سال ۱۹۸۴ در دوره ریاست‌جمهوری رونالد ریگان از یونسکو خارج شده بود. در آن زمان دلیل اعلامی دولت ریگان برای خروج از یونسکو «سوءمدیریت»، «فساد» و «اولویت دادن به منافع اتحاد جماهیر شوروی» عنوان شد. نزدیک به دو دهه بعد، در سال ۲۰۰۳ میلادی درحالی که جرج دبلیو بوش ریاست‌جمهوری امریکا را برعهده داشت ایالات‌متحده به یونسکو بازگشت.

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا در ماه مارس گفته بود که در غیاب کشورش در یونسکو، چین امکان فعالیت و اثرگذاری بیشتری روی موضوع‌های مختلف ازجمله هوش مصنوعی پیدا خواهد کرد. او در ادامه گفته بود: «من واقعا معتقدم که باید به یونسکو برگردیم، نه برای هدیه دادن به این سازمان، بلکه به این دلیل که اتفاقاتی که در یونسکو می‌افتد، اهمیت دارند.»

جان باس دستیار وزیر امور خارجه امریکا در امور مدیریت هم در همان ماه گفته بود که غیبت ایالات‌متحده در یونسکو موقعیت چین را تقویت کرده است و از آنجا که نقش یونسکو در تنظیم و شکل‌دهی استاندارد‌ها برای آموزش فناوری و علم در سراسر جهان کلیدی است، «اگر واقعا در مورد رقابت با چین در عصر دیجیتال جدی هستیم، دیگر نمی‌توانیم غیبت کنیم.»