ازدواج با چه کسانی ممنوع است؟

فرارو- ازدواج یک اتحاد رسمی و قرارداد اجتماعی و حقوقی بین دو نفر است که زندگی خود را به لحاظ قانونی، اقتصادی و احساسی به هم متصل می‌کنند. به طور سنتی، ازدواج به عنوان نقش اصلی در حفظ اخلاق و تمدن مورد توجه قرار گرفته است.

 

در واقع ازدواج بنیان گذاری یک خانواده در جامعه است. همان طور که می‌دانید خانواده مهم‌ترین نهاد یک جامعه محسوب می‌گردد به همین علت است که در جوامع مختلف و با توجه به عوامل مختلفی همچون دین، فرهنگ، اعتقادات، تاریخ و برخی عوامل علمی و ژنتیکی، برای ازدواج قواعد خاصی وضع شده است.

 

در هر اجتماع و فرهنگی، مواردی تحت عنوان ممنوعیت‌های ازدواج وجود دارد که به موجب آن ازدواج با برخی افراد ممنوع و غیر قانونی اعلام شده است. برای اینکه بدانید ازدواج با چه کسانی ممنوع و غیر قانونی است در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

۱- ممنوعیت‌های ناشی از خویشاوندی
واحد اولیه اجتماع پس از فرد، خانواده می‌باشد که مجموعه‌ای متشکل از اشخاص حقیقی است. هر یک از افراد از طریق رابطه‌ای که اصطلاحاً قرابت یا خویشاوندی نامیده می‌شود با افراد دیگر اجتماع پیوند و نزدیکی دارد. قرابت از نسب (قرابت نسبی) یا نکاح (قرابت سببی) و یا رضاع (قرابت رضاعی) حاصل می‌شود.

در نظام حقوقی ایران زن و شوهر ارکان اصلی پیوند خانوادگی محسوب می‌شوند. قرابت نسبی خویشاوندی مربوط به خون است و رابطه است بین دو نفرکه یکی از نسل دیگری یا هر دو از نسل شخص ثالثی باشند. به دیگر سخن قرابت نسبی بین کسانی وجود دارد که دارای یک خون و نیاکان مشترک هستند. قرابت نسبی مانند رابطه پدر، فرزند و نوه که به نسبی مشترک می‌رسند یا مانند دو برادر که از یک پدر هستند و با هم خویشاوندی خونی دارند.

ازدواج با خویشاوندان نسبی زیر ممنوع است:
ازدواج با پدر، پدر بزرگ، جد و بالاتر و با مادر، مادر بزرگ و هر قدر که بالا برود.
ازدواج با فرزند، نوه، نتیجه و هر قدر که پایین برود.

ازدواج با برادر، خواهر و فرزندان آن‌ها تا هر قدر که پایین برود.

ازدواج با عمه، خاله، دایی و عموی خود و عمه‌ها، عموها، خاله‌ها، دایی‌های پدر و مادر و پدر بزرگ و مادر بزرگ و هر قدر که بالا رود.

خویشاوندی رضاعی (شیری) از نظر ممنوعیت ازدواج مانند خویشاوند نسبی است البته شرایطی دارد که به شرح ذیل است:

قرابت رضاعی نوعی از خویشاوندی است که میان زنی (به جز مادر) که به طفلی شیر داده است با فرد و خویشان و اقربای او حاصل می‌شود. بدین ترتیب که اگر زنی با شرایط ذیل به کودکی شیر دهد بین آن کودک و زن نسبت مادر و فرزندی رضاعی پیش می‌آید و فرزندان آن زن نیز با شیرخواره، خواهر و برادر رضاعی می‌شوند و شوهر آن زن هم، پدر رضاعی می‌شود و خلاصه برادر و خواهر آن زن هم دایی و خاله او به شمار می‌روند و همین طور الی آخر.

بر اساس ماده ۱۰۴۶ قانون مدنی، قرابت رضاعی از حیث حرمت نکاح در حکم قرابت نسبی است، مشروط بر آنکه شیر زن از حمل مشروع حاصل شده باشد. از این شرط بر می‌آید که اولا زن باید به صورت شرعی ازدواج کرده باشد و ثانیا، به واسطه حمل و زاییدن فرزند مشروع، دارای شیر شده باشد.

اگر نوزاد از طریقی غیرمستقیم و غیر از مکیدن شیر زن به طور مستقیم، مانند استفاده از شیشه، شیر خورده باشد، این حالت موجب ایجاد قرابت رضاعی نمی‌شود. همچنین طفل لااقل یک شبانه روز یا ۱۵ روز متوالی باید شیر کامل خورده باشد، بدون اینکه در این بین غذای دیگر یا شیر زن دیگری را بخورد. بر این اساس مطلق شیر خوردن موجب ایجاد قرابت رضاعی و در پی آن موجب حرمت نیست بلکه شیر خوردن باید به ترتیب فوق به مدت یک شبانه روز یا ۱۵ روز به صورت متوالی انجام شود. همچنین شیر خوردن نوزاد قبل از تمام شدن دو سال باشد.

مقدار شیری که نوزاد خورده است از یک زن و از یک شوهر باشد بنابراین اگر نوزاد در شبانه روز مقداری از شیر یک زن و مقداری از شیر زن دیگر بخورد موجب ممنوعیت نمی‌شود اگرچه شوهر آن دو زن یکی باشد و همچنین اگر یک زن، یک دختر و یک پسر رضاعی داشته باشد که هر یک را از شیر متعلق به شوهر دیگر شیر داده باشد آن پسر و آن دختر برادر و خواهر رضاعی نبوده و ازدواج بین آن‌ها از این جهت ممنوع نمی‌باشد. لازم به ذکر است که قرابت رضاعی تنها از نظر ایجاد حرمت در نکاح، در حکم قرابت نسبی است لذا دیگر قوانین مربوط به خویشاوندی مانند توارث و الزام به دادن نفقه در آن راه ندارد و تنها اثر آن، ممنوع ساختن ازدواج است.

ازدواج با اشخاص ذیل با توجه خویشاوندی سببی (خویشاوندی که به سبب ازدواج باشد) ممنوع است:
بین مرد و مادر زن و مادر بزرگ زن زن چه نسبی و چه رضاعی.
بین مرد و زنی که سابقاً زن پدر و یا زن یکی از پدر بزرگ‌ها یا زن پسر یا زن یکی از نوه‌های او بوده است.
بین مرد با دختر زن حتی اگر رضاعی باشد مشروط بر این که بین زن و شوهر زناشویی واقع شده باشد.

هیچ کس نمی‌تواند دختر برادر زن و یا دختر خواهر زن خود را بگیرد مگر با اجازه زن خود.

به موجب ماده ۱۰۴۸ قانون مدنی هیچ مردی نمی‌تواند با خواهر زن خود ازدواج کند مگر بعد از انحلال ازدواج با همسرش بنابراین ازدواج با دو خواهر به صورت همزمان ممنوع است. (چه ازدواج دائم چه موقت)

---

بیشتر بخوانید

• چالش‌های ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی
• دختران در چه شرایطی برای ازدواج نیاز به اجازه دادگاه دارند؟
• منظور از مهریه حال یا موجل چیست و کدام یک به نفع زن است؟

  ---

۲- ممنوعیت‌های ابدی ازدواج
ماده ۱۰۵۰ قانون مدنی هر کس زن شوهر‌دار را با علم به وجود رابطه زوجیت و حرمت نکاح برای خود عقد کند، عقد باطل و آن زن مطلقا بر آن شخص حرام ابد می‌شود. یعنی دیگر هیچ‌گاه، حتی پس از انحلال نکاح، آن مرد نمی‌تواند با این زن ازدواج کند.

اگر کسی با پسری لواط کند نمی‌تواند با مادر یا خواهر یا دختر او ازدواج کند. (لواط به معنای داخل کردن آلت تناسلی مرد به مقدار ختنه گاه و یا بیشتر در مقعد مردی دیگر است. در واقع به آمیزش و نزدیکی مرد با مرد جهت رفع غریزه جنسی لواط گفته می‌شود که نام آن از قوم لوط گرفته شده است.)

عقد در حال احرام باطل است و با علم به حرمت موجب حرمت ابدی است.

زنا با زن شوهردار موجب حرمت ابدی است.

زنی که سه مرتبه متوالی زوجه یک نفر بوده و مطلقه شده بر آن مرد حرام می‌شود.

۳- ممنوعیت‌های دینی و ملیتی و سیاسی برای ازدواج
به موجب ماده ۱۰۵۹ قانون مدنی ازدواج زن مسلمان با غیر مسلمان جایز نیست در این خصوص مقتضی است مرد غیر مسلمان قبل از ازدواج به دین مبین اسلام مشرف گردد. در خصوص ازدواج مرد مسلمان با زن غیر مسلمان قانون مدنی ساکت است و ظاهر این است که قانونگذار با توجه به فقه اسلامی نخواسته این ازدواج را منع کند.

به موجب ماده ۱۰۶۰ قانون مدنی ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی موکول به اجازه مخصوص دولت است این اجازه در اصطلاح تحت عنوان پروانه زناشویی شناخته می‌شود؛ بنابراین ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی از سوی قانون گذار منع نگردیده است، ولی قانون گذار محدودیت‌ها و تشریفاتی را در این خصوص مقرر کرده است.

دولت می‌تواند ازدواج بعضی از مستخدمین و مأمورین رسمی و محصلین دولتی را با زنی که تبعه خارجه باشد موکول به اجازه مخصوص کند.