چالش‌هاي تخليه جمعيت تهران

تهران جذاب است يا مزاياي انتقال از پايتخت؟ تصميم جديد دولت مبني ‌بر «انتقال 5 ميليون نفر از تهران» كه گفته مي‌شود با تاكيد شخص رييس‌جمهور در دستور كار كابينه قرار گرفته است، از نگاه مسوولان شهري پايتخت با چالش‌هايي در اجرا روبه‌رو است. 

به اعتقاد اين كارشناسان، تسهيلاتي كه براي مهاجرت معكوس پايتخت‌نشينان در نظر گرفته شده، از يك‌سو در مقايسه با جذابيت‌هاي فعلي تهران ناچيز است و از سوي ديگر مي‌تواند زمينه تشديد مهاجرت يكباره ساكنان شهرستان‌هاي اطراف پايتخت را درپي داشته باشد كه ممكن است براي استفاده از مزاياي در نظر گرفته‌شده به تهران بيايند و بلافاصله درخواست انتقال را مطرح ‌كنند. 

معاون شهردار تهران كه احتمال تشديد مهاجرت به پايتخت در صورت اجراي تصميم جديد دولت را عنوان كرده است، در اين زمينه به «دنياي‌اقتصاد» گفت: تجربه جهاني نشان مي‌دهد كه هيچ كشوري موفق نشده جمعيت ابرشهر خود را كاهش دهد و در بهترين حالت پايتخت سياسي و اقتصادي كشورها منتقل شده است. 

همچنين برخي ديگر از منتقدين طرح سبك‌سازي جمعيت تهران، توجه دولت را به تفاوت ناخواسته‌اي كه به لحاظ امكانات بين تهران و ساير شهرها به وجود آمده جلب كرده‌ و تصريح مي‌كنند حجم قابل توجهي از جمعيت تهران را دانشجويان دانشگاه‌هاي بزرگ و بيماران شهرستاني تشكيل مي‌دهند كه به ناچار مجبور هستند در پايتخت اقامت چند روزه داشته باشند. 

ابوالقاسم رحماني، سخنگوي كميسيون عمران مجلس در اين باره گفت: بهتر است دولت قبل از اقدام به خروج نيمي از جمعيت تهران، مطالعه‌اي درباره امكانات زندگي در ساير شهرها انجام دهد تا مشخص شود در خوش‌بينانه‌ترين حالت ممكن، چه تعداد از ساكنان فعلي پايتخت آمادگي خروج از شهرشان را دارند. 

كار ارزشمندي است؛ اما عملي نيست
هادی ایازی، سخنگو، مشاور ارشد و معاون شهردار تهران معتقد است خروج 5 میلیون جمعیت از تهران کار ارزشمندی است، ولی چندان عملی به نظر نمی‌رسد، ضمن اینکه ارائه تسهیلاتی چون افزایش حقوق کارمندان، انتقال زمین و ملک و ... باعث افزایش جمعیت تهران می‌شود و نتیجه معکوس خواهد داشت. 

وی در توضیح این مطلب به «دنیای‌اقتصاد» گفت: این تسهیلات باعث هجوم جمعیت به پایتخت می‌شود تا در صورت انتقال به شهرستان‌ها از این تسهیلات استفاده کنند. 

ایازی همچنین تاکید کرد: تجربه جهانی نشان داده که هیچ كشوري موفق به کاهش جمعیت كلان‌شهر خود نشده و تنها توانسته‌اند در بهترین حالت پایتخت سیاسی یا اقتصادی خود را به نقطه دیگری انتقال دهند. 

سخنگوی شهردار بر این باور است که دولت با اعتباراتی که در دست دارد و حمایت و پشتیبانی قوه مجریه می‌تواند این طرح را به اجرا درآورد. 

ایازی در ادامه یادآور شد: در صورت خروج 5 میلیون نفر از پایتخت مسلما حمل‌و‌نقل عمومی، تراکم ساخت‌و‌ساز و ... بهبود پیدا خواهد کرد. 

مشاور شهردار تصریح کرد: تا به امروز هیچ برنامه و طرحی در این رابطه از شهرداری و مدیریت شهری درخواست نشده است. 

طرح جامع تهران همين را مي‌گويد
به گزارش دنیای‌اقتصاد، طرح جامع شهر تهران همواره بر این نکته تاکید داشته و دارد که به دلیل رشد تصاعدی جمعیت پايتخت باید سالانه 250 هزار نفر از تهران خارج شوند تا جمعیت تهران در سال 1404 به 9 میلیون و 100 هزار نفر برسد؛ بنابراين جلوی رشد سرسام‌آور جمعيت از هم‌اکنون بايد گرفته شود. 

هیربد معصومی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران با تاکید بر این مطلب و بیان نحوه اجرای طرح خروج جمعیت از پایتخت به «دنیای‌اقتصاد» گفت: به نظر می‌رسد سیاست‌های دولت بر این اساس پایه‌ریزی و اجرا خواهد شد و برنامه‌های مهاجرت معکوس جمعیت نیز در اولویت قرار گرفته است. 

وی در توضیح میزان نیاز تهران به خروج جمعیت ساكن گفت: تهران واقعی و ایده‌آل معمولا در تعطیلات نوروز توسط شهروندان مشاهده می‌شود، همان شهری که برای تردد و حمل‌و‌نقل و خدمات‌رسانی در آن هیچ مشکلی وجود نخواهد داشت؛ ولی در حال حاضر و با در نظر گرفتن جمعیت موجود اداره شهر کار دشواری است. 

معصومی با اشاره به بحث‌های کارشناسی در این رابطه تاکید کرد: این مقوله کاملا یک تصمیم مدیریتی است که زمینه اجرای طرح جامع را نیز به وجود می‌آورد و در حال حاضر این طرح توسط استانداری در دست بررسی و مقدمات اجرای آن نیز تا حدودی فراهم شده است؛ ولی نمی‌توان در زمینه میزان موفقیت آن در محدوده زمانی کوتاه و خروج 5 میلیون نفر جمعیت از هم‌اکنون اظهار نظر کرد.
جذابیت‌های تهران بررسی شود 

به گزارش دنیای‌اقتصاد، اگرچه جنبه‌های مثبت مصوبه دولت با نگاهی گذرا خودنمایی می‌کند و بازه زمانی کوتاه مدت و حجم بالای جابه جایی جمعیت تهران برای برخی از مسوولین سوال‌برانگیز است، اما حمزه شکیب، رییس کمیسیون عمران شورای شهر تهران بر این باور است که رسیدگی به معضل بحران جمعیت پایتخت نیاز به کار کارشناسی و برنامه‌ریزی بلند مدت دارد و نمی‌توان تنها با ارائه تسهیلات یک طرفه به مهاجرین از آن حمایت کرد، بلکه باید به این نکته پرداخت که چرا مردم از تمامی نقاط کشور به تهران می‌آیند و آن جذابیت‌ها را از پایتخت خارج و در تمامی نقاط کشور پراکنده کرد. 

وی همچنین با اشاره به لزوم انجام مطالعات همه جانبه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در این زمینه به «دنیای‌اقتصاد» گفت: باید اقشار مختلف جامعه در سطوح مختلف دسته‌بندی و مشخص شوند و سپس بر اساس نیاز آنها برنامه‌های مدونی در نظر گرفته شود. 

شکیب در ادامه با تاکید بر اشباع ظرفیت جمعيت‌پذيري پایتخت گفت: با توجه به محدودیت ظرفیت افقی تهران و تراکم فشرده‌ای که در حال حاضر در این شهر وجود دارد، باید به اصلاح زیر ساخت‌ها توجه ویژه‌ای نشان داد و این تنها در برنامه‌های بلند مدت امکان‌پذیر خواهد بود.

رییس کمیسیون عمران شورا با اشاره به مبحث زلزله و ارتباط آن با نگرانی‌های موجود و طرح خروج جمعیت از پایتخت تصریح کرد: مسلما هر چه جمعیت کمتر باشد، مدیریت بحران ساده‌تر خواهد بود و خسارت و تلفات کمتری نیز در صورت وقوع این حادثه طبیعی رخ خواهد داد؛ ولی نباید این مساله را به عنوان بهانه و دلیل خروج جمعیت از تهران عنوان کرد. برای آنکه بتوان 5 میلیون نفر را از تهران خارج کرد، باید جذابیت تهران را در شهرهای دیگر نیز به وجود آورد. 

جمعيت زياد تهران به خاطر امكانات ويژه
به دنبال این اظهارنظر، سخنگو و نماینده کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی نیز معتقد است که اجرای یک تصمیم ناگهانی بدون انجام کار تحقیقاتی و برنامه‌ریزی جامع امکان‌پذیر نخواهد بود. 

ابولقاسم رحمانی در توضیح این مطلب به «دنیای‌اقتصاد» گفت: ابتدا باید دید چند درصد بیماران بیمارستان‌هاي تهران را مراجعین شهرستانی در بر می‌گیرند و چند درصد دانشجویان دانشگاه‌ها نیز از شهرهای اطراف به تهران می‌آیند و سپس بر اساس این آمار برنامه‌های لازم را ارائه کرد. 

به گفته وی، تا زمانی که امکانات تهران در شهرستان‌ها فراهم نشود، مردم ناگزیر به مهاجرت به پایتخت هستند تا علاوه بر رفع ملزومات زندگی به فضای کار، درمان، آموزش و خدمات مطلوب تری دسترسی داشته باشند و افزایش جمعیت کنونی تنها به دلیل امکانات موجود در تهران است. 

نماینده کمیسیون عمران مجلس نیز با بیان این مطلب که تنها نمی‌توان بر اساس فرضیه وقوع زلزله، 5 میلیون جمعیت را جابه‌جا کرد، گفت: باید به روند ساخت‌و‌ساز و مخصوصا مقاوم‌سازی توجه داشت و بر این مقوله بیش از گذشته تاکید کرد. 

تبعيض بين تهراني‌ها و شهرستاني‌ها؟
رحمانی در ادامه تاکید کرد: نمی‌توان با ارائه تسهیلات به افرادی که در حال حاضر در تهران اقامت دارند، آنها را به مهاجرت تشویق کرد؛ چراکه این مساله باعث تبعیض بین افرادی که درحال حاضر در شهرستان‌ها هستند می‌شود و اين خود مشکلاتی را در پی دارد. 

سخنگوی کمیسیون عمران همچنین با اشاره به زحمات و پیشنهادات مثبت احمدی‌نژاد در رابطه با طرح خروج جمعیت از پایتخت گفت: اگر این طرح برای جلوگیری از تبعات منفی زلزله در جامعه پیشنهاد شده است، باید قبل از اجرای آن به مباحث مقاوم‌سازی و اصلاح زیر ساخت‌های شهری توجه کرد؛ ضمن اینکه این برنامه در کوتاه مدت امکان‌پذیر نخواهد بود. 

وی با بیان این مطلب که جمعیت پایتخت از زمان انقلاب تاکنون، یعنی ظرف 23 سال،2 برابر شده تاکید کرد: تصمیمات ناگهانی فعلی شاید بر اساس جو موجود و نبود واحدهای مناسب براي مقابله با حوادث طبیعی اتخاذ شده و باید به این نکته نیز توجه داشت، اما قبل از هر اقدامی زمینه‌های اجرای این برنامه بايد در شهرستان‌ها به وجود بیاید. رحمانی همچنین عنوان کرد که تا به امروز هیچ طرح یا لایحه‌ای در این زمینه به مجلس ارائه نشده است. 

تسهیلات ویژه برای پیشاهنگ‌ها
مجید پاکساز، مدیر طرح‌های شهری شهرداری تهران در گفت‌وگو با دنياي اقتصاد تاکید کرد: اگرچه فرمول مورد محاسبه برای خروج 5 میلیون نفر از جمعیت شهر تهران و سبک‌سازی پایتخت مشخص نیست، ولی اگر کاهش جمعیت به هر طریقی صورت بگیرد و عملی شود، موثر خواهد بود.
 
وی همچنین با اشاره به اهمیت تبعات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در این رابطه به «دنیای‌اقتصاد» گفت: ایجاد تسهیلات ویژه برای گروهی از مردم به عنوان پیشاهنگ برای سایر افراد نیز تولید انگیزه می‌کند، به شرطی که در انجام این مقوله به اثرات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نیز توجه شود.
 
پاکساز در ادامه خاطرنشان کرد: دولت بدون شک برنامه ویژه‌ای برای اجرای این طرح بزرگ در نظر گرفته است و در زمینه ارتباط این موضوع با مبحث زلزله یا چگونگی محاسبات انجام شده هیچ اظهارنظری نمی‌توان کرد. 

از انتقال وزارتخانه‌ها شروع شود
در این میان، برخی از کارشناسان شهری معتقدند که خروج 5 میلیون نفر از جمعیت 12 تا 14 میلیونی در حال تردد روزانه در تهران امکان‌پذیر نخواهد بود؛ چراکه تسهیلات ارائه شده فعلی تنها 5 درصد کل احتیاجات مردم را در خارج از پایتخت برطرف مي‌كند. 

دلاور سیامی، کارشناس شهری با تایید این مطلب به «دنیای‌اقتصاد» گفت: باید تسهیلاتی را در ارتباط با اجرای این طرح به وجود آورد که مردم بدون اجبار و طبق خواسته خود تهران را ترک کرده و از تردد 14 میلیونی آنها کاسته شود. 

وی معتقد است که در حال حاضر و با در نظر گرفتن تراکم جمعیت و بافت‌های فرسوده پایتخت یک زلزله 3 ریشتری نیز جان مردم را تهدید می‌کند و به نظر می‌رسد بیش از هر چیز نیازمند توجه و نگاه کارشناسی به مقوله معماری و شهرسازی هستیم. 

سیامی در ادامه تاکید کرد: اگر طرح خروج 5 میلیون نفر از جمعیت تهران مانند بحث یارانه‌ها توجیه نداشته باشد، بازتاب معکوسی خواهد داشت. این کارشناس شهری بر این باور است که تا زمانی که برخی نهاد‌ها و وزارتخانه‌ها از پایتخت خارج نشوند، مهاجرت به بهانه مراجعه به این‌سازمان‌ها و مراکز ادامه خواهد داشت و انتقال جمعیت امکان‌پذیر نخواهد بود.