خون‌بازي در خاورميانه

سال 1388 هجري شمسي در خاورميانه به پایان رسيد در حالي كه سرنوشت بسياري از مناقشه‌ها و راه‌حل‌هاي ارائه شده براي حل ‌و فصل آنها همچنان درهاله‌اي از ابهام باقي مانده است، گفت‌وگوهاي صلح خاورميانه، تطميع و تهديد رهبران يمن و حتي عربستان سعودي نسبت به شورشيان حوثي، درگيري‌هاي لفظي آنكارا‌ـ‌تل‌آويو، مبارزه با شبه‌نظاميان طالبان در افغانستان و پاكستان، غفلت بي‌پايان رهبران عرب نسبت به فلسطيني‌ها، برنامه هسته‌اي ايران و مسير پرمخاطره دموكراسي در عراق همگي خاورميانه نفت‌خيز را همچنان به پرمناقشه‌ترين منطقه روي زمين بدل كرده است؛ منطقه‌اي كه به‌دليل تمام پيچيدگي‌هاي سياسي، فرهنگي و ژئوپليتيكي آن همچنان به صورت معمايي لاينحل به نظر مي‌رسد.

مصر در آستانه شكست ديكتاوري 30 ساله
مصر در سال 1388 شاهد تحولات سياسي در عرصه داخلي بوده است و احزاب و گروه‌هاي مردمي در اين كشور در اين سال برای مقابله با دیکتاتوری چند دهه‌اي «حسني مبارک»، رئيس جمهوري مصر جسارت بيشتري پيدا كردند و براي تحقق دموكراسي متحدتر شدند.

اين گروه‌ها با ورود «محمد البرادعي»، مدير كل سابق آژانس بين‌المللي انرژي اتمي با شور و اشتیاق بيشتري برای شکستن حاکمیت ديكتاتور مصر در انتخابات پیش‌رو همراه شد. البرادعي كه در 29 بهمن سال 88 وارد قاهره شد با انتشار بيانيه‌اي بر لزوم اصلاحات در قانون اساسي كشور مصر، پايان حالت فوق‌العاده و لغو محدوديت‌هاي موجود براي نامزدهاي رياست‌جمهوري تاكيد كرد.

حالت فوق‌العاده و محدوديت‌هاي موجود براي نامزدهاي رياست‌جمهوري از سال 1981 ميلادي، توسط «حسني مبارك»، رئيس جمهوري مصر اعمال ‌شده است.

احزاب و گروه‌هاي سياسي مخالف در مصر از جمله گروه «اخوان‌المسلمين»، جنبش «كفايه» و حزب «الغد» معتقدند كه حسني مبارك در تلاش براي موروثي كردن قدرت و جايگزين كردن فرزندش «جمال مبارك » به جاي خودش است.

اين در حالي است كه نامزد شدن البرادعي براي انتخابات رياست‌جمهوري ممكن است با مشكلي قانوني رو به رو شود زيرا كليه نامزدهاي انتخابات بايد عضو يكي از احزاب رسمي باشند.

اما استقبال بی سابقه مردم مصر از البرادعی علی رغم تهدیدات جدی رژیم مبارک و فضای امنیتی حاکم بر مصر نشان می‌دهد كه مصر در سال 1389 شاهد روزهای پر تنشی خواهد بود و مردم مصر برای به زیر کشیدن ديكتاتوري مبارک و ایجاد تغییرات بنیادین مصمم هستند. زيرا نظام مبارک به هیچ وجه در انتخاباتی سالم ، قدرت رویارویی با خواست توده‌ها مردمی را ندارد و به طور قطع و یقین يا بايد شکست سختی را تحمل كند و يا سركوب و فشار را بر مردم افزايش دهد.


لبنان؛ پيروزي حريري، وحدت داخلي و تنش زدايي با سوريه
سال 1388 براي لبنان سالي همراه با تغییر و تحولات سياسي مهم بود. «سعد الحریری» كه در انتخابات تيرماه سال 1388 پيروز شده بود بالاخره پنج ماه پس از انتخابات کابینه وحدت ملی شامل 30 وزیر را تشكيل داد.

معرفی کابینه لبنان پس از آن صورت گرفت که رهبران گروه های مخالف موسوم به ‏‏۸ مارس شامل «سیدحسن نصر الله»، دبیر کل حزب االله ، «نبیه بری»، رئیس پارلمان، «میشل ‏عون»، رئیس جریان ملی آزاد و «سلیمان فرنجیه»، رئیس جریان المرده در نشست ۱۵ آبان ماه موافقت خود را با شرکت در کابینه پیشنهادی اعلام کردند.‏

بر اساس توافقي كه شد براي نخستين بار در لبنان پنج وزیر کابینه توسط «ميشل سلیمان»، رئيس‌جمهوري و 15 وزیر نیز توسط ائتلاف «سعد الحریری»، نخست‌وزیر لبنان تعیین شده‌اند؛ 10 وزیر باقی‌مانده متعلق به گروه‌های مخالف هستند که هفته گذشته با ائتلاف حاکم به توافق رسیدند و از جمله شامل دو تن از حزب‌الله می‌شوند.

در واقع سال 1388 سال آشتی میان گروه‌های مختلف سیاسی لبنان بود. اگر چه انتخابات پارلماني با تنش هايي رو به رور بود و تشكيل دولت حدود 6 ماه به طول انجاميد اما بسیاری انتخابات این كشور را موفقیت‌آمیز تلقی كردند. وحدت ملي زماني به اوج خود رسيد كه دولت «سعد حریری» در ماه آذر از حق حزب الله در نگه داشتن تسلیحات خود پشتیبانی کرد. در بیانیه دولت تاكيد شد كه حزب‌الله لبنان حق نگه داشتن تسلیحات خود را دارد.

تحول مهم ديگر براي لبنان در سال 88 اين بود كه اين كشور پس از طی كردن دهه‌های از بحران‌های امنیتی و سیاسی، توانست بار دیگر روابط خود را با دمشق از سرگیرد. سفر رئیس‌جمهوری لبنان و نخست‌وزير اين كشور در اواخر ماه آذر به دمشق و ديدار با «بشار اسد» نشان از تمايل دو كشور براي بهبود روابط بود.

از سرگیری روابط بین سوریه و لبنان یکی از تحولات مهم در سطح خاورمیانه بود. اين روابط پس از انتخاب «میشل سلیمان» به عنوان رئیس‌جمهوري لبنان در سال گذشته و آشتی میان دمشق و ریاض و سپس تشکیل دولت وحدت ملی به ریاست سعد الحریری بهبود یافت.

حريري پس از سال‌ها روابط پرتنش با سوريه بر سر ترور پدرش، در پارلمان لبنان براي پيشبرد مناسبات برادرانه با دمشق ابراز تمايل کرد.وي پيش از راي اعتماد پارلمان به کابينه پيشنهادي خود تاکيد کرد كه دولت لبنان خواهان برقراري مناسبات برادرانه ميان لبنان و سوريه در راستاي روابط تاريخي دو طرف با در نظر گرفتن منافع دوجانبه است.

جامعه بين‌الملل، سوريه را مسئول ترور رفيق حريري دانسته است که در آوريل سال 2005 ميلادي نيروهايش را تحت فشارهاي علني پس از 29 سال حضور نظامي و نفوذ سياسي از لبنان خارج کرد.

اما روابط دوجانبه بين دو كشور تا جايي پيش رفت كه رئيس‌جمهوري سوريه در گفت‌و‌گو با رئيس مجلس ملي لبنان گفت: «دمشق عليه هرگونه حمله احتمالي اسرائيل با دولت و مردم لبنان مي‌ماند.»


يمن؛ از جنگ داخلي تا نفوذ القاعده
دولت «علي عبدالله صالح» درسال 1388، سال دشواري را پشت سر گذاشت زيرا اين كشور در اين سال شاهد درگيرهاي زيادي در جنوب و نفوذ عوامل القاعده بود. با وجود آتش بس نسبی در برخي ماه‌هاي سال 88 در يمن اما جنوب و شمال این کشور در اين سال ملتهب و آتش‌بس شکننده و ضعیف بود.

جنگ ‏داخلی در یمن که بین مبارزان الحوثی و ارتش این کشور از دهه ۹۰ آغاز شد تا به ‏حال هزاران کشته و مجروح و آواره بر جای گذاشته است، بعد از وحدت ‏دو یمن شمالی و جنوبی آن چه بیش از همه حائز توجه ناظران و جناح های سیاسی ‏بود تقسیم منابع یمن بین آحاد مردم بود، از همان ابتدا این تقسیم منابع بین ‏شمالی و جنوبی به گونه ای انجام شد که حتی مردم این دو منطقه با هم دچار اختلاف ‏شدند و این کشور چندین بار در مرحله تجدید دوپارگی پیش رفت.

گسترش موج تظاهرات مردمی در جنوب و به وجود آمدن مئسله القاعده در يمن هیئت حاکمه يمن در سال 88 در بحراني بي سابقه قرار داد.

درگیری شبه‌نظامیان الحوثی و نیروهای صنعا در شمال در مرداد سال 88 با آغاز عملیات گسترده ارتش یمن برای سرکوب جنگجویان در استان «صعده» در شمال این کشور شدت یافت. ریاض نیز در ماه آذر به عملیات گسترده یمن علیه جنگجویان الحوثی پیوست و تاکید کرد كه به حملات خود در این منطقه ادامه خواهد داد.

اگر چه «عبدالملك الحوثي»، رهبر شيعيان يمن در اواسط ماه بهمن شروط صنعا براي پايان جنگ داخلي را پذيرفت اما اوضاع سياسي و امنيتي در اين كشور همچنان تا پايان سال 88 ملتهب بود.

اين در حالي است كه يمن در سال 88 با حضور تروريست‌هاي القاعده در كشور نيز مبارزه مي‌كند.

از طرف ديگر توانایی ویژه‌ سازمان تروريستي القاعده براي تحرك در درون سیستم ملوک‌الطوایفی يمن خطر ايجاد پایگاه آموزشی تروريستي در اين كشور را دو چندان كرد. وجود بستري گسترده‌اي براي رشد بنيادگرايي در يمن موجب نگراني جامعه بين‌الملل را دو چندان كرد. همچنين به خاطر ئجود جنگ داخلي با جنبش «الحوثي» این نگرانی وجود دارد که دولت صنعا نیروی اصلی خود را به سرکوب شیعیان اختصاص دهد و خطر القاعده را دستکم گیرد.

همچنين بازداشت «عمر فاروق عبدالمطلب»، تبعه نيجريه كه در يمن سوار بر هواپيماي آمريكايي شد و قصد داشت در روز كريسمس هوايپماي مسافربري آمريكا را منفجر كند، توجه بين المللي را بيش از پيش به نفوذ القاعده در يمن جلب كرد.

در نتیجه این تحولات، ایالات متحده آمریکا تصمیم گرفت تا سفارتخانه خود در یمن را هر چند برای مدتی کوتاه تعطیل نماید. بسته شدن سفارت ایالات متحده آمریکا در صنعا پایتخت یمن که دو سال پیش به فاصله شش ماه دوبار مورد حمله قرار گرفته بود سبب پیدایش این اندیشه می گردد که آیا بر میزان حوادث خشونت بار در یمن افزوده خواهد شد؟


عراق؛ از چالش‌هاي امنيتي تا انتخابات پارلماني
عراق در سال 1388 ميلادي دو تحول مهم را پشت سر گذاشت؛ چالش برقراري امنيت در شهرها پس از خروج آمريكايي‌ها و انتخابات پارلماني.

براساس توافقنامه امنیتی واشنگتن- بغداد، نظامیان آمریکا از روز 9 دي ماه خروج از شهرها و روستاهای عراق و استقرار در پایگاه های نظامی بیرون از شهرها را آغاز کرد. مردم عراق این روز را «روز استقلال» نامیدند و به جشن و پایکوبی پرداختند.

پس از خروج آمريكايي‌ها از شهرهاي عراق، اين کشور وارد مرحله جديدي شد، مسئوليت‌هاي امنيتي و حاکميت کامل عراق به خودشان واگذار شد. برعهده گرفتن مسئوليت امنيتي، پس از وقوع انفجارهاي پي در پي در بغداد که درنتيجه آن صدها تن کشته و يا زخمي شدند، دولت عراق را در برابر آزمايشي واقعي قرار داد.

با اين وجود، پارلمان عراق قانون انتخابات این کشور را در ماه بهمن پس از مدتی تنش میان گروه‌ها و احزاب سیاسی در اوایل تصویب کرد. نحوه برگزاری انتخابات در شهر «کرکوک» در شمال عراق از جمله موضوعاتی بود که مانع تصویب این قانون شده بود. کرکوک که یکی از شهرهای مهم نفت خیز عراق است. این اهمیت باعث شده که ترکمن ها، سنی ها و کردهای این منطقه هر کدام ادعای اداره این شهر را داشته باشند. لذا این موضوع باعث تأخیر در تصویب قانون انتخاب در پارلمان شده بود.

براساس قانون انتخابات عراق، انتخابات براساس فهرست باز و نظام چند دایره ای برگزار شد. در صورتی که طارق هاشمی سنی مذهب با کردها که اکنون با هم متحد شده اند خواستار انتخابات با فهرست بسته شدند تا چهره های سنی مذهب بتوانند تحت لوای احزاب اسلامی یا ملی به مجلس راه یابند. در رابطه با کردهای عراق هم وضعیت به همین صورت بود. آنها خواستار برگزاری انتخابات بر مبنای فهرست بسته بودند. اهل سنت عراق می‌دانند که برگزاری انتخابات با فهرست باز، باعث می‌شود که شیعیان عراق بیشترین کرسی‌ها را در پارلمان به دست آورند. از طرف دیگر طارق الهاشمی معتقد بود كه انتخابات به صورت فهرست باز باعث می‌شود که شخصیت نزدیک به حزب بعث که وی خواهان ورود آنها به پارلمان است، نمی توانند وارد مجلس نمایندگان بشوند. به همین دلیل قانون انتخابات را وتو کرد. این قانون برای بار دوم به مجلس فرستاده شد اما در دیداری که طارق الهاشمی با «کریستوفر هیل»، سفیر آمریکا در عراق داشته وی از وتوی مجدد قانون انتخابات صرف نظر کرده است. بدین ترتیب احتمالا انتخابات عراق در ماه مارس برگزار می‌شود.

انتخابات در 16 اسفند برگزار شد و 14 ائتلاف سیاسی در آن شرکت کردند. «ائتلاف عراق ملی» وابسته به عمار حکیم و «ائتلاف دولت قانون» وابسته به «نوری المالکی»، نخست‌وزیر که متشکل از چهل تشکل سیاسی و ده‌ها تن از شخصیت‌های علمی که اکثرا دیدگاه‌های لائیک دارند، مهم‌ترین احزاب شرکت در این انتخابات بودند. هدف مالکی از ایجاد ائتلاف دولت قانون، ایجاد عراق یکپارچه با حفظ خصوصیت اسلامی و تشکیل یک دولت قانونمند که بعد از خروج نیروهای آمریکایی حاکمیت خود را به دست آورده اعلام شده است.

برخی نیروها و كشورهایی كه به انتخابات پارلمانی به مثابه محملی برای كسب موقعیت انحصاری در ساختار سیاسی عراق چشم دوخته بودند اكنون واقعیت شكل گرفته در عرصه سیاسی این كشور را مغایر با اهداف و آرزوهای خود یافته اند . این نیروها كه بیش از پیش مورد حمایت آمریكا و برخی دولت های عربی منطقه قرار دارند با طرح مسایل حاشیه‌ای همچون تقلب در انتخابات تلاش دارند تا به زعم خود قاعده بازی در عرصه سیاسی عراق را برهم بزنند و از تحقق واقعیت رای مردم عراق در صحنه سیاسی این كشور جلوگیری كنند.


افغانستان؛ انتخابات ترديد‌آميز‏، صلح با طالبان و فساد
مهمترين رويدادهاي كه افغانستان در سال 1388 پشت سر گذاشت دومين دوره انتخابات رياست‌جمهوري و طرح افزايش نيروهاي خارجي در اين كشور بود.

بر اساس نتايج اعلام شده انتخابات از مجموع پنج ميليون و 662 هزار و 758 راي معتبر، «حامد کرزي»، رئيس‌جمهوري كنوني افغانستان با کسب سه ميليون و 93 هزار و 256 راي مقام نخست و «عبدالله عبدالله»، رقيب اصلي وي با به‌دست آوردن يک ميليون و 571 هزار و 581 راي در مقام دوم جاي گرفته است. كميسيون انتخابات «حامد كرزي» را با كسب 7/49 درصد از آرا پيروز اعلام كرد اما به علت اين كه وي نتوانست بيش از 50 درصد آرا را كسب كند دور دوم انتخابات قرار بود در 7 نوامبر برگزار شود ولي با كناره‌گيري «عبدالله عبدالله» از دور دوم انتخابات به نشانه اعتراض، كميسيون انتخابات با لغو انتخابات رسما حامد كرزي را رئيس‌جمهور جديد اعلام كرد و به اين نتيجه رسيد كه حامد كرزي در دور دوم انتخابات رقيب نداشته و كرزي روز 12 نوامبر رسما براي دوره دوم رياست‌جمهوري خود سوگند ياد كرد.

ديگر نامزدهاي انتخابات رياست‌جمهوري افغانستان نيز حدود يک ميليون راي کسب کردند.

اين درحالي كه شكايت‌هاي زيادي در مورد تقلب در انتخابات به كمسيون شكايات ارسال شده است و قرا است بعد از بررسي آنها نتيجه نهايي اعلام شود.

عبدالله كه وزيرخارجه سابق افغانستان بود براي تضمين اعتبار دور دوم انتخابات و جلوگيري از احتمال تقلب در اين دور پيش‌شرط‌هايي را مطرح کرده بود، اما گفت‌وگوهاي وي با حامد كرزي در اوايل ماه نوامبر نتيجه‌اي نداشت.

يکي از پيش‌شرط‌هاي عبدالله بركناري «عزيز الله لودين»، رئيس کميسيون مستقل انتخابات افغانستان بود که توسط کرزي به اين سمت منصوب شده است. تعلیق وظایف سه عضو کابینه و رئیس اداره ارگان‌های محلی و نظارت بر کار سه وزارتخانه دیگر و همچنین شماری از والی‌ها، از دیگر شرايط عبدالله است.

عبدالله گفته بود که این مقام‌ها در دور نخست انتخابات در کار انتخابات به نفع کرزی مداخله کرده‌اند و مداخلات آنها در دور دوم هم ادامه خواهد یافت. وي تاکید کرده که این شرایط را برای شفافیت انتخابات مطرح کرده است؛ با اين وجود كرزي براي دومين بار و در انتخاباتي ترديدآميز رئيس جمهوري افغانستان شد.

تحول مهم ديگر كه در سال 88 در افغانستان رخ داد و بر سرنوشت بر سرنوشت اين كشور موثر است، افزايش نيروهاي خارجي در اين كشور بود. رئيس‌جمهوري آمريكا در اويل ماه آذر از افزايش 30 هزار نيروي ديگر در افغانستان خبر داد.

رئيس‌جمهوري آمريكا در سخنراني خود خطاب به دانشجویان دانشکده افسری وست پوینت گفت: «به این نتیجه رسیده‌ام که اعزام 30 هزار سرباز دیگر آمریکایی به افغانستان براي تامین منافع حیاتی ملی ما است.»

اوباما گفت: «این تصمیم را می‌گیرم چون قانع شده‌ام که امنیت ما در افغانستان و پاکستان در مخاطره است.»

طالبان چند روز بعد از تصميم اوباما با انتشار بيانيه‌اي اعلام کرد كه 30 هزار نظامي آمريکايي ديگر که باراک اوباما اعزام آن را به افغانستان وعده داده است فقط موجب تقويت مقاومت مخالفان مسلح در اين کشور خواهد شد.

در اين بيانيه تاكيد شد كه هر چه دشمن سربازان بيشتري به افغانستان اعزام كند، مجاهدين افغان به افزايش تعداد و تقويت مقاومت خود متعهدتر مي‌شوند.

افزايش نيروها در حالي مطرح شد كه همزمان با آن طرح صلح با طالبان توسط حامد كرزي در نشست بين‌المللي لندن ارائه شد.

نشست یک روزه لندن كه در هشتم اسفند برگزار شد، با صدور بیانیه‌ای از طرح دولت افغانستان برای مذاکره با طالبان حمایت کرد. در نشست لندن قرار شد نشستی در کابل، پایتخت افغانستان برای بحث و تبادل نظر در باره مکانیسم این مذاکرات احتمالی برقرار شود.

رئیس‌جمهوری افغانستان در اين نشست تعهد کرد تا با فساد در کشور مبارزه جدی کند. موضوع فساد یکی از مهم‌ترین محورهای انتقادکنندگان به عملکرد دولت کرزی در سال 88 بود.

با اين حال چند روز بعد سخنگوي طالبان افغانستان با رد مجدد پيشنهاد رئيس‌جمهوري اين كشور براي سازش و صلح، اعلام كرد كه كرزي دست‌نشانده‌ است و ملت و حكومتي را نمايندگي نمي‌كند.

«قاري محمد يوسف»، سخنگوي طالبان افغانستان گفت كه حامد كرزي در فساد سردرگم شده است و جنگ‌سالاراني وي را احاطه كردن كه در حال ثروتمند كردن خودشان هستند.

مشكل مهم ديگر افغانستان در سال 88 مئله فساد در اين كشور بود. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد كه در اواخر دي‌ ماه منتشر شد، مردم افغانستان از دي ماه سال 78 تا 88 براى انجام كارهاى خود بيش از ۲.۵ ميليارد دلار رشوه پرداخت كرده‌اند كه تقريبا معادل يك سوم توليد ناخالص داخلى اين كشور است.

اين گزارش كه با عنوان «فساد در افغانستان» منتشر شده است، تائيد كرد كه ۵۹ درصد جمعيت افغانستان احساس مى‌كنند كه نارضايتى عمومى در مقايسه با ناامنى (۵۴ درصد) و بيكارى (۵۲ درصد) بزرگ‌ترين نگرانى به‌شمار مي‌رود.

گزارش سازمان ملل اضافه ‌كرد كه ۵۴ درصد مردم افغانستان بر اين باورند كه سازمان‌هاى بين‌المللى و سازمان‌هاى غير دولتى فاسد هستند و تنها به اين دليل اينجا فعاليت مى‌كنند تا به ثروت برسند.

با توجه به اين تحولات، افغانستان سال 88 را در حالي اغاز مي‌كند كه طالبان، برقراري امنيت و فساد را به عنوان مهمترين‌ چالش‌ها در دستور كار دارد.


ترکیه؛ از ميانجي‌گري منطقه‌اي تا تضاد با سكولارهاي ارتش
اوضاع ترکیه در سال 1388 دستخوش نوسانات زیادی بود از سالها پیش که گروه‌های اسلامی با رای مردم بر سر کار آمدند تا کنون ارتش لائیک ترکیه در آشکار و پنهان مخالفت و دشمنی خود را با آن نشان داده است.

خنثی شدن چند مرحله توطئه کودتا که آخرین آنها در ماه‌هاي بهمن و اسنفد با دستگیری دهها تن از مقامات بلندپایه ارتش روی داد ، نشان داد که ترکیه يكي از سال‌هاي پرتنش را در عرصه سياست داخلي تجربه كرده است. به گمان برخي از كارشناسان، هر لحظه در این کشور ممکن است کودتایی توسط نظامیان لائیک که حکومت اسلام‌گرایان را برنمی‌تابند رخ دهد و البته اسلام‌گرایان نیز با اقتدار هرچه تمامتر به دقت مسائل را زیر نظر دارند.

دولت اردوغان که طي هفت سال گذشته توانسته است با جلب اعتماد ميليوني، کنترل دو قوه اجرائيه و مقننه را در دست بگيرد، در سال 1388 با مقاومت جبهه لائيک در قوه قضايي رو به رو شد و محافلي در اين قوه مانع از اجراي سياست‌هاي دولت براي تحقق آرمان هاي حزب حاکم عدالت و توسعه شده‌اند.

احکام دادگاه قانون اساسي در حمايت از شکايات ارتش و حزب مخالف جمهوريخواه خلق و رد چندين مصوبه دولت در مورد آموزش عالي و دادگاه هاي نظامي نشانگر تضاد جدي بين دولت و نيروي قضايي در ترکيه است.

تحولات سال 88 در ترکيه نشان داد كه اين كشورآبستن يک تنش تند بين دولت و محافل سكولار است و به عقيده كارشناسان دولت اردوغان براي رفع اين مشکل روزهاي آتي تلاش خواهد کرد که با تغيير برخي مفاد قانون اساسي قدرت خود را در مقابل محافل سكولار افزايش دهد و اين امر به علت اين که موضوع مرگ و زندگي براي سكولارها خواهد بود، ترکيه را در آستانه يک بحران سياسي ديگر قرار خواهد داد.

از طرف ديگر يكي از مسائل مهم در مورد تركيه در سال 88 ‏، تلاش اين كشور براي افزايش نقش منطقه‌اي خود بود كه تاثيراتي بر روابط منطقه‌اي خاورميانه داشت.

«رجب طيب اردوغان» بارها در اين سال اعلام كرد كه كشورش ماده است تا ايفاي نقش ميانجي خود را در مذاكرات صلح دمشق-تل‌آويو از سر بگيرد.

پس از برگزاري 3 دور مذاكره غيرمستقيم سوريه با رژيم صهيونيستي با ميانجيگري تركيه دور چهارم اين مذاكرات بر اثر هجوم اين رژيم به نوارغزه در جنگ 22 روزه قطع شد.

اردوغان در سفر اواخر بهمن به شهر «حلب» سوريه براي ديدار با «بشار اسد»، رئيس‌جمهوري سوريه بر آمادگي كشورش براي ميانجي‌گري بين دمشق و تل‌آويو تاكيد كرد.

گزارش‌هايي كه در مورد ميانجي‌گري تركيه بين ايران و غرب مطرح شد و سفر رئيس‌جمهوري آمريکا به ترکيه هم نشان از تلاش آنكارا براي افزايش نقش ميانجي‌گري خود در منطقه در سال 88 داشت. سفر «باراک اوباما»، رئيس جمهوري آمريکا به آنكار در فروردين و سفر اردوغان به آمريكا در آذر ماه سال 88 نشانه‌هاي ديگري از تلاش تركيه براي افزايش نقش منطقه‌اي و در پاره‌اي اوقات جهاني داشت.

نمونه ديگر تلاش آنکارا براي ايفاي نقش ميانجي‌گر در خاورمیانه در مناقشه سوریه و عراق مطرح شد. پس از آن كه «نوری المالکی»، نخست‌وزیر عراق دمشق را به عدم همکاری در تحقیقات بمب‌گذاری‌هاي زمستان 88 در بغداد متهم كرد، با این‌که «احمد داود اوغلو»، وزیر خارجه ترکیه اعلام كرد كه آنكارا نقش میانجی‌گری در حل مناقشه سوریه و عراق ندارد، اما از روزهای نخست این مناقشه، وزیر خارجه ترکیه در دمشق با «بشار اسد»، رئيس‌جمهوري سوريه و سپس در بغداد با المالکی دیدار و مذاکراتی انجام داد و اين راه تا آنجا پيش رفت كه کشورهای عربی در نشست اتحادیه کشورهای عربی در قاهره موفقیت ترکیه را در میانجی‌گری ميان سوریه و عراق مثبت ارزیابی کردند.


فلسطين؛ سكوت اعراب و طرح شكست خورده صلح
جنگ 22 روزه اگر چه قبل از آغاز سال 88 به پايان رسيد اما پيامدهاي و ويراني‌هاي آن را مردم فلسطین در سال 88 به دوش كشديدند. جنگی كه منجر به شهادت بیش از يك‌هزار و 400 فلسطینی و ویران شدن هزاران منزل و خسارتی چندین میلیاردی برای فلسطینیان شد. متاسفانه در برابر حملات هولناك و ددمنشانه اسراییل علیه فلسطینان رهبران عرب سكوت اختیار كردند و هیچ موضع‌گیری در قبال این رژیم برای حمایت از فلسطینی‌ها اتخاذ نكردند. به همین دلیل عمق این فاجعه تلخ نه تنها در خاطر فلسطینیان بلكه در خاطر تمامی ملت‌های آزاده عرب و مسلمان به ثبت رسید.

به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران، جنگ غزه با هدف تضعیف جنبش حماس، ایجاد شكاف میان گروه‌های فلسطینی و تضعیف یا به عبارتی از میان بردن مقاومت اسلامی انجام گرفت، اما بر اساس ارزیابی‌های انجام شده، این جنگ گرچه توانست نتایج ویرانگری را در سطح اقتصادی و معیشتی مردم این منطقه به جای گذارد، اما بر عكس خواسته‌ها و مطالبات رژیم صهیونیستی، آمریكا و حتی برخی از كشورهای عربی، این جنگ منجر به تضعیف قدرت مقاومت نشد بلكه بر عكس ایستادگی مردم و همراهی آنها با مقاومت اسلامی در جنگ غزه، جایگاه مردمی آن را محكم‌تر از سابق كرد و ثابت كرد كه مقاومت بازیگر اساسی و مهمی در تمامی تصمیمات سیاسی اتخاذ شده است.

از دیگر تحولات سال 2008 در فلسطین، می‌توان از گفت‌وگوهای گروه‌های فلسطینی و تلاش مصر برای میانجیگری میان این گروه‌ها یاد كرد. این گفت‌وگوها تا به امروز با گذراندن فراز و نشیب‌های بسیاری نتوانسته است به ساحل برسد و اختلافات میان گروه‌های فلسطینی تا به این لحظه هم چنان ادامه دارد. بسیاری معتقدند كه دخالت‌هاي كشورهاي خارجي عامل اصلی این شكاف و اختلافات است .

اگر چه «جورج ميچل»، فرستاده ويژه آمريكا به خاورميانه در هفدهم اسنفد با انتشار بيانيه‌اي با بيان اين‌كه مقام‌هاي اسرائيل و فلسطين به از سرگيري مذاكرات غيرمستقيم با ميانجي‌گري آمريكا توافق كرده‌اند، گفت كه اميدوار است مذاكرات غيرمستقيم صلح به‌زودي به مذاكرات مستقيم منجر شود، اما ادامه ساخت شهرك سازي‌ها اين ابراز اميدواري را در ابهام قرار داد.

زماني كه «باراك اوباما»، رئيس‌جمهوري آمريكا و «هيلاري كلينتون»، وزير خارجه آمريكا تصميم نتانياهو مبني بر ساخت يك‌هزار و 600 واحد مسكوني جديد در كرانه‌باختري را محكوم كردند، اميدها براي برقراري صلح خاموش شد. ساخت‌ واحدهاي جديد كه همزمان با سفر «جو بايدن»، معاون اول اوباما به فلسطين اشغالي اعلام شد از طرف ديگر باعث شد كه روابط ميان تل‌آويو‌ـ‌واشنگتن به تنش بگراييد.

اوباما در هفته آخر اسنفد سال 88 به نتانياهو هشدار داد و خواستار اين شد كه نخست‌وزير اسرائيل تعهد جدي خود را به روابط تل‌آويو‌ـ‌واشنگتن و گفت‌وگوهاي صلح نشان دهد.