صبح دیروز اهالی خاش با بویی بد شروع شد، بویی شبیه گوگرد و ماهی گندیده که کم‌کم در تمام شهر پیچید. موضوع به همین سادگی نبود که بویی در شهر بپیچد و باد آن را با خودش ببرد: ٥٣نفر راهی بیمارستان شدند و ده‌ها شایعه دهان به دهان چرخید تا این‌که بعد از ١٥ساعت عامل بوی نامطبوع پیدا شد.
به گزارش شهروند، صبح دیروز بیمارستان‌های خاش شلوغ بودند، بالگردهای اورژانس تا کوه تفتان بالا رفتند و برای یافتن منشأ آلودگی، کمیته‌ای متشکل از ستاد بحران، هلال‌احمر، گروه زمین‌شناسی دانشگاه سیستان، محیط‌زیست، دانشگاه علوم پزشکی، تشکیل و به خاش اعزام شدند. مردمی که دیروز با بوی عجیب روزشان را شروع کردند، ساعت‌ها دنبال دلیل گشتند و البته خیلی‌هایشان گوش به شایعاتی مانند آتش‌سوزی شهرک صنعتی، فعالیت کوه آتشفشانی تفتان و... سپردند. موضوع اما هیچ‌کدام اینها نبود؛ خبر قطعی را بعد از ساعت‌ها انتظار، محمداکبر چاکرزهی، فرماندار شهرستان خاش داد؛ او با اعلام خبر شناسایی عامل اصلی انتشار بوی نامطبوع و غیرطبیعی در این شهر «با تلاش سربازان گمنام امام زمان(عج) و کارشناسان بهداشت و سایر دستگاه‌های دست اندرکار» گفت که یک واحد تولیدی قیر با انجام کارهای غیرقانونی سبب آلوده‌کردن محیط‌زیست و در نتیجه سلب آرامش از جامعه شهری خاش شده بود.
به گفته فرماندار خاش: «با انجام کارهای قانونی و تلاش‌های همکاران ما در حوزه‌های مختلف بهداشت و درمان، محیط‌زیست، امنیتی و انتظامی و غیره آرامش در منطقه حاکم است و خداوند را شاکریم قضیه بامداد دیروز در شهر خاش که سبب نگرانی مردم شده بود، ختم بخیر شد.»
مصدومانِ بوی نامطبوعنخستین خبر دراین‌باره را دیروز محمودرضا میری، رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان در حاشیه برگزاری کمیته بحران در این دانشگاه اعلام کرد؛ او گفت که حوالی ساعت ٣,٥ صبح براساس اعلام ستاد فوریت‌های دانشگاه خبر منتشر شده که استشمام بوی نامطبوع و غیرطبیعی در سطح شهر خاش موجب نگرانی مردم شده است. او در این کمیته آماری هم از مصدومان بوی نامطبوع داد: «٥٣نفر از شهروندان خاش بر اثر حساسیت به بوی نامطبوع شبیه به گوگرد به بیمارستان خاش مراجعه کردند که از این تعداد ١٩نفر به دلیل حساسیت تنفسی به صورت موقت بستری و تحت‌نظر پزشک قرار گرفته‌اند و مابقی به صورت سرپایی معالجه و مرخص شده‌اند.» رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان گفت: «شدت این آلودگی کاهش یافته ولی همچنان در دست بررسی است و از ساعت ٥ صبح مراجعه‌ای در اثر این آلودگی به بیمارستان نداشته‌ایم. درعین حال از سالمندان و کودکان می‌خواهیم تا اطلاع ثانوی برای کارهای غیرضروری از منازل خود خارج نشوند.»
در همان ساعات اولیه بحران دو تیم متشکل از متخصصان حوزه بهداشت درمان و تیم بحران دانشگاه علوم پزشکی برای بررسی بیشتر موضوع به خاش اعزام شدند و موضوع و علت آن را به‌طور دقیق بررسی کردند. مسئولان دانشگاه علوم پزشکی زاهدان اعلام کردند؛ برای تأمین سلامت مردم آمادگی مقابله با هر بحرانی را دارند و از دیگر نهادها و سازمان‌ها خواستند تا عوامل تهدید‌کننده سلامت مدیریت شود و البته از شهروندان هم درخواست کردند، به شایعات توجهی نکنند. باقر کرد، معاون عمرانی استانداری سیستان‌وبلوچستان هم در این جلسه گفت: «هر چند از ساعت ٥ صبح از میزان بوی منتشرشده در شهر خاش کاسته شده ولی این بحران نیاز به یک بررسی جامع دارد.» به دنبال دستور او در این جلسه کمیته‌ای متشکل از ستاد بحران، هلال‌احمر، گروه زمین‌شناسی دانشگاه سیستان، محیط‌زیست، دانشگاه علوم پزشکی، تشکیل و فورا به خاش اعزام شدند تا موضوع را از نزدیک کارشناسی و منشأ و علت دقیق این آلودگی را اعلام کنند. اینطور که پیرحسین کولیوند، سرپرست سازمان اورژانس کشور اعلام کرد؛ از ٥٣نفر مصدوم استشمام بوی نامطبوع در خاش ١٩نفر به صورت سرپایی درمان شدند و تعداد ٣٤نفر بستری که شامل ١١ زن و ٢٣نفر مرد با حال عمومی خوب بودند. همچنین از مجموع ٣٤نفر بستری اعلام شده، ٣٠نفر ترخیص و ٤نفر بستری هستند که ٣نفر در بخش و یک نفر در سی‌سی‌یو بستری هستند. تا ظهر دیروز ٢٠ دستگاه آمبولانس، یک دستگاه اتوبوس آمبولانس و یک فروند بالگرد همچنان درمنطقه حضور داشتند.
اعزام تیم زمین‌شناسی به تفتانتا ظهر دیروز با این‌که بوی نامطبوع از سطح شهر بار بسته بود اما دانشگاه زاهدان تیم زمین‌شناسی با بالگرد اورژانس به ارتفاعات کوه تفتان فرستاد. کوهی که یکی از آتشفشان‌های نیمه‌فعال ایران است و از ساعات اول انتشار بو در شهر، نامش در حرف‌ها شنیده می‌شد. مسئولان استانی در کنار این‌که احتمال می‌دادند این بو از شهرک صنعتی راه افتاده، از احتمال فعالیت کوه آتشفشانی تفتان صحبت می‌کردند. با وجود شدت عجیب بوی نامطبوع، انداختن تقصیر بر گردن تفتان دور از انتظار نبود.
در لحظه نگارش این گزارش (ساعاتی پیش از مشخص‌شدن دلیل حادثه) بهرام عکاشه، متخصص برجسته زلزله‌شناسی و زمین‌شناسی در گفت‌وگو با «شهروند»، درباره احتمال فعالیت این کوه چنین گفت: «هر سرزمینی که زمین ساخت فعالی دارد فعال‌شدن آتشفشان در آن محال نیست. ایران هم با داشتن ٥ قله آتشفشانی در نقاط مختلف این ظرفیت را دارد. جنوب شرق ایران، تفتان را در خود دارد، یکی از پتانسیل‌های آتشفشانی منطقه. این‌جا زلزله‌های عمیقی را هم تجربه کرده است. تفتان جزو منطقه‌ای آتشفشانی است که تا پاکستان ادامه دارد و برای همین است در این نقاط زلزله‌های عمیق اتفاق می‌افتد.»
او درباره بوی نامطبوع منتشرشده در خاش و ارتباط آن با فعالیت کوه تفتان هم گفت: «درباره نتیجه این‌که بوی نامطبوع خاش ناشی از چیست نمی‌توان مطمئن بود اما من امیدوار هستم باور کنیم که وقوع پدیده‌های طبیعی نظیر آتشفشان و زلزله در جایی که زمین ساخت فعالی دارد، دور از ذهن نیست. به علاوه باید دانست که این پدیده‌ها با مسائل آسمانی در ارتباط نیستند، باید جرأت داشته باشیم درباره آنها حرف بزنیم و جدی‌شان بگیریم تا درنهایت بتوانیم برای زمان واقعه آماده باشیم.»
همه از بوی بد حرف میزدنددر ساعاتی که هنوز نیروهای اورژانس، ارتش، هلال‌احمر و کارشناسان و نیروهای دانشگاه علوم پزشکی برای پیدا کردن منشأ بوی نامطبوع در تکاپو هستند، «مسلم عبدی» یکی از شهروندان خاش ماجرای رخ داده در بامداد دیروز را برای «شهروند» شرح می‌دهد: «مردم مشغول خوردن سحری بودند که بوی بدی در یکی دو نقطه شهر پیچید. اولش گفتند خیابان جمهوری و ابتدای خیابان امام‌خمینی به این وضع گرفتار شده اما کم‌کم مناطق دیگر هم درگیر شدند و بوی نامطبوع تمام شهر را فرا گرفت.»
او ادامه می‌هد: «با هر کس که تماس می‌گرفتیم از این بوی بد حرف می‌زد. شبیه بوی گوگرد و آمونیاک بود. آنهایی که در خانه‌شان بودند چندان اذیت نشدند. کسانی بیشتر دچار مشکل شدند که در فضای آزاد، حیاط یا خیابان بودند، مثلا آنهایی که آن وقت صبح رفته بودند مسجد نماز بخوانند. از بین اینها هم اغلب مسموم‌شدگان کسانی بودند که آسم و زمینه بیماری‌های تنفسی دیگر داشتند.»
اینطور که عبدی می‌گوید کارشناسان دانشگاه علوم پزشکی از ظهر در شهر بوده‌اند و تا عصر که دلیل معلوم شود، از ١١ نقطه بازدید کرده‌اند. این اتفاق در خاش و تفتان سابقه داشته؟ او می‌گوید: «سه چهار سال قبل مردم حاشیه تفتان بویی را احساس کرده بودند، آن زمان هم بچه‌های هلال‌احمر و دانشگاه علوم پزشکی بین مردم ماسک پخش کرده بودند و در بخش سلامت خدمات داده بودند. در اتفاق دیروز هم یک‌سری توزیع ماسک از سوی هلال‌احمر انجام شد. بچه‌های اورژانس هم بودند و ارتشی‌ها هم با دستگاه‌های مخصوص آمده بودند.» کوهبان شهروند دیگری است که در منطقه تفتان زندگی می‌کند، او با قطعیت می‌گوید که این مشکل اصلا ارتباطی با کوه تفتان ندارد: «در منطقه تفتان اوضاع عادی است. نیروهای ارتش و هلال‌احمر و دانشگاهی به همراه ارتش آمده‌اند اما این‌جا وضع عادی است و این بو به کوه آتشفشانی مربوط نیست.»
بازار داغ شایعهدرست از لحظاتی که بوی بد در خاش پیچید، شایعه هم دهان به دهان چرخید. همه به دنبال یافتن دلیل بودند و این شایعه که شاید پای تروریست‌ها در میان باشد، هراس زیادی به پا کرده بود. احمد کریمی یکی از ساکنان خاش است که روایت خودش را از صبح دیروز دارد: «داشتیم سحری می‌خوردیم که یکی از اقوام زنگ زد و گفت بوی شدید گوگرد در شهر راه افتاده است. خانه ما در خیابان آزادی است. من هم از خانه بیرون رفتم و بو کشیدم، شبیه بوی ماهی گندیده بود. آن‌قدر بد بود که پس از یک دقیقه‌ای که بیرون بودم، سردرد، حالت تهوع و سوزش سر دل گرفتم.»
از همان وقت بازار شایعات داغ شد: یکی گفت شاید جایی آتش گرفته. همه خیلی نگران بودیم. از یک طرف صحبت این شد که فعالیت تفتان بیشتر شده است. بعضی حتی گفتند شهرک صنعتی که در ٥ کیلومتری خاش است آتش گرفته. از یک طرف گفتند بو از سمت ارتش صفر هشت می‌آید. شایعات کم نبود.»
او که کارمند اورژانس هم هست، می‌گوید: «اورژانس خیلی شلوغ بود و خیلی تماس داشتند. این شایعه‌ها به مردم استرس زیادی وارد کرد و باعث دلهره بسیاری شد. در کسانی که مشکل تنفسی دارند، دلهره تنفس را سخت‌تر می‌کند. صبحدم بیمارستان‌ها هم شلوغ بود. اما عصر فرماندار اعلام کرد که بو ناشی از سوختن قیر بوده و تمام این شایعات بی‌اساس است. با این حال هنوز خیلی‌ها خبر اصلی را هم باور نکرده‌اند.»
از کشتن افراد عینکی به جرم روشنفکر بودن تا حذف پول و مذهب از مناسبات اجتماعی / فاجعهبارترین حرکت قرن بیستم برای ساخت اتوپیای روستایی
شباهتهای قائد بغداد و پیشوای برلین؛ از میل به ویرانگری تا قهرمان پرستی
طرز تهیه کباب لاهماجون، خوشمزهترین کباب ترکی
سالاد فیله مرغ سوخاری با سس رنچ، جذابترین سالادی که تابهحال خوردهاید
