درباره انیمیشن "دلقکها"

گفت‌و‌گو با کامبیز درم‌بخش به مناسبت ساخت مجموعه انیمیشن‌ «دلقک‌ها».

روی‌آوردن اهل هنر به ساخت انیمیشن که در ایران عرصه‌ای نوظهور یا دست‌کم نو‌بروز است، جز طبع‌آزمایی انگیزه‌های دیگری نیز دارد که به فراخور رشته هنری هنرمند، متفاوت می‌شود. در این میان، کاریکاتوریست‌ها نقل دیگری دارند.

این هنرمندان عمری را صرف کشیدن کاریکاتورهایی کرده‌اند که در یک فریم، مفهومی داستانی را روایت می‌کند. حال فرض کنید این‌ها بخواهند انیمیشن بسازند .کسانی که با چند خط ساده مفهومی را به بیننده القا می‌کردند، در حوزه انیمیشن چه خواهند کرد؟ این سؤال‌ها باعث شد با کامبیز درمبخش درباره دلقک‌ها که کاراکتر محوری آن‌ها همان شخصیت دماغ‌گنده معروف کاریکاتورهای اوست گفت‌و‌گو کنیم، درم‌بخش این مجموعه چهار قسمتی را در مرکز مطالعات و تولیدات فیلم انیمیشن حوزه هنری ساخته است.

شما در رشته کاریکاتور، چهره‌ای شناخته شده هستید و به اصطلاح در این زمینه امتحان پس داده‌اید. چه شد که با این سابقه به فکر ساخت انیمیشن افتادید؟
اگر در سطح بین‌المللی نگاه کنیم می‌بینیم که کاریکاتوریست‌های بزرگ دنیا هرکدام فیلمی کوتاه از خود به یادگار گذاشته‌اند؛ رولان توپور، موردیلو، کینو و. . . کارهایی را با انیمیش عرضه کرده‌اند. شاید یکی از دلایل روی‌آوردن به ساخت فیلم، تیراژ پایین مطبوعات است که باعث می‌شود بسیاری موفق به دیدن اثر هنری نشوند. اما فستیوال‌های فیلم و تلویزیون کار را جهانی می‌کنند. من برای اینکه یادگاری از خود گذاشته باشم این کار را کردم، ضمن این‌که انیمیشن راهی جدید و مناسب برای رساندن پیام به مردم است. 

اما من دلیل دیگری هم برای ساخت انیمیشن داشتم؛ و آن پسرم رامین بود. او با نرم‌افزار 3D Max (نرم‌افزاری برای ساخت انیمیشن) کار می‌کند و در آلمان این تکنیک را آموخته است. رامین در دسترس‌ترین و نزدیک‌ترین کسی بود که می‌توانست تمایل من را عملی کند. ما دونفر بی‌آنکه از کسی کمک بگیریم، از دو سال پیش کار را شروع کردیم. در مرحله اول، هشت فیلم کوتاه ساختیم که به کانون سینمای تجربی ارائه شد. این فیلم‌ها در نمایشگاه‌های مختلف به نمایش درآمد و در برنامه امسال جشنواره پویانمایی نیز حضور دارد.

کاریکاتورهای شما ساده است؛ هم در اجرا و هم در بیان. این سادگی در انیمیشن‌هایتان هم دیده می‌شود. سادگی این انیمیشن‌ها آگاهانه بوده یا از سر عادت؟
آدمک‌هایی که من معمولاً با آنها کار می‌کنم هیکل‌هایی خلاصه شده از انسان هستند و هرکس می‌تواند خودش را در قالب آن هیکل بگذارد. این شخص می‌تواند در همه جا به عنوان یک انسان مطرح باشد و پیام‌های من را بدون کلام و بدون زبانی خاص، به مردم جهان منتقل کند. این شاید ویژگی کارهای من باشد که طرح‌هایم مثل فیلم‌های چاپلین، فقط با حرکات و نوعی پانتومیم اجرا می‌شود. دلقک که یکی از بازیکنان سری جدید کارهای من است، از نظر استاتیک، زیبایی و رنگ می‌توانست جلوه ویژه‌ای به این فیلم‌ها بدهد.

سادگی این کارها به قدری است که انگار ما نه یک داستان که یک مفهوم را تماشا می‌کنیم!
مفاهیم و مضامین خلاصه‌ای از داستان‌ها هستند. در دنیای امروز مردم وقت و حوصله ندارند، پس آنچه کوتاه و خلاصه طرح شود، زودتر درک می‌شود.

چرا به این کارها حجم دادید و از همان طرح‌های خطی و ساده خودتان استفاده نکردید؟
من خیلی مشغولیت دارم. دو سال گذشته پنج کتاب از من منتشر شد و در پنج سال گذشته 16 نمایشگاه انفرادی گذاشتم. نمی‌رسیدم فریم به فریم کارها را طرح بزنم. چون پسرم 3D انجام می‌داد، برای این که زودتر به نتیجه برسیم از این تکنیک استفاده کردیم. این البته باعث نمی‌شود که در آینده این کارها دو بعدی اجرا نشوند. برای کارهای دو بعدی، 3D و حتی عروسکی طرح‌ها و ایده‌های فراوانی دارم.

به کار بلند هم فکر کرده‌اید؟
بله؛ ایده دارم، اما نمی‌رسم، چون وقت زیادی می‌برد.

شما وضعیت حاکم بر انیمیشن را با این 12 کار که در این دو سال تولید کرده‌اید، از نزدیک لمس کرده‌اید. وضعیت آن را چطور توصیف می‌کنید؟
این هنر در ایران نوپا است. با اینکه 50 سال از ساخت اولین انیمیشن در ایران می‌گذرد، اما این حرکت متوقف شد و 10 سال است که دوباره مورد توجه قرار گرفته است. به نظرم باید روی انیمیشن بیشتر از این‌ها سرمایه‌گذاری شود چرا که ثمرات زیادی در عرصه بین‌المللی برای ما خواهد داشت. ایرانی‌ها، شاید از نظر تکنیک فقیر باشند، اما فکرهای ناب و سوژه‌های دست نخورده‌ای دارند. 95 درصد تولیدات انیمیشن جهان امروز بد است و تنها برای بازار و گیشه تهیه و تولید می‌شوند. 

در این میان، هر از گاهی فیلم‌هایی دیده می‌شوند که هم سرگرم‌کننده هستند و هم از زیبایی هنری بهره دارند. ما به واسطه این ایده‌های دست نخورده می‌توانیم مطرح شویم. نکته دیگر این است که فیلم‌هایی که در فستیوال‌ها به نمایش درمی‌آیند باید بیشتر به دست مردم برسند. گویا در تهران سینمایی مخصوص این کار راه افتاده که مردم از این طریق با فیلم‌های انیمیشن آشنا شوند و هنرمندان این رشته می‌توانند در این سینما از تجربه‌های هم بیشتر بهره ببرند.