٧ سال بايد مي‌گذشت تا از آن واقعه به «جنايت» تعبير كند. ٧ سال بايد مي‌گذشت تا در كنار نام قربانيان كهريزك، واژه «شهيد» را به زبان بياورد و ٧ سال بايد مي‌گذشت تا انتظار غروبي را بكشد كه پايان‌بخش گناهان او باشد.
او در پايان همه اين هفت سال به هفتمين عرفه كه مي‌رسد دست‌هاي خود را به سوي خداوند بالا برده و دعا مي‌كند؛ دعاي بخشش براي آنچه بر سه شهيد كهريزك رفته و طلب عفو از خانواده‌هايي كه در تمام اين سال‌ها، كابوس از دست دادن پسران‌شان همنشين شب‌هاي‌شان و اشك خونين‌شان، همدم روزهاي‌شان بود. سعيد مرتضوي ادامه همان كسي است كه تغيير را مي‌شد در پس جلسات آخرين دادگاه او ديد؛ تغييري كه ديگر نمي‌توان اثري از صلابت يك دادستان را در او سراغ گرفت و نه او را آنچنان از حكم به نفع خود مطمئن يافت كه هر زمان خود را آماده دفاع ببيند.
مرتضوي در سومين جلسه دادگاه تجديدنظر خود و در دفاعياتي كه براي خلاص شدن از اتهامات وارده دارد، ترجيح را بر عذرخواهي و طلب بخشش مي‌بيند؛ ترجيحي كه آن را به يمن همزماني برگزاري جلسه دادگاه با روز عرفه لازم دانسته تا علنا و براي نخستين بار هم كه شده اقدامات انجام شده در بازداشتگاه كهريزك را به گردن بگيرد و اين‌بار به سراغ خانواده‌هاي شهيدان كهريزك برود. خانواده‌هاي داغداري كه اگرچه راه زيادي را براي به ثمر نشستن شكايات خود از متهم رديف اول پرونده كهريزك پيمودند، اما با صدور راي دادگاه بدوي، از ادامه مسير منصرف شدند. در اين ميان تنها يك خانواده بود كه هيچگاه راضي به پذيرش حكم پرونده كهريزك نشد.
پدر و مادر محسن روح‌الاميني يكي از سه شهيد بازداشتگاه كهريزك تا آخر اين مسير پرپيچ و خم استوار ايستادند تا در انتها به نتيجه‌اي كه مي‌خواستند دست يابند. اما درست در روزي كه به نظر مي‌رسيد آخرين جلسه رسيدگي به پرونده كهريزك در شعبه ٢٢ دادگاه تجديدنظر استان باشد، سعيد مرتضوي فرصت را غنيمت دانسته تا در دفاعيات نهايي خود مسائلي را مطرح كند كه شايد خيلي‌ها انتظار آن را نداشتند.
غروب عرفه؛ غروب گناهاندادستان سابق تهران دفاعيات خود را كه خطاب به رياست و هيات قضات شعبه ٢٢ دادگاه تجديدنظر استان تهران مي‌نويسد، اينگونه آغاز مي‌كند: با سلام بر محمد و آل طاهرينش و با درود و سلام به پيشگاه حضرت ولي عصر و امام راحل و رهبر فرزانه انقلاب اسلامي و شهداي گرانقدر. سعيد مرتضوي در نخستين جملات خود از علت نوشتن اين دفاعيات اينگونه ياد مي‌كند: «به استحضار مي‌ر‌ساند تقارن سومين جلسه دادگاه در اين پرونده و نوبت دفاعيات اينجانب با نهم ذي‌الحجه روز عرفه را به فال نيك مي‌گيرم. زيرا در اين تقارن ايام و مناسبت‌هاي ديني و الهي رمزو رازهايي است كه آن را اتفاقي و بي‌حكمت و بي‌حاصل ندانسته و به بركت و فضل اين ايام در گشايش قفل‌هاي بسته و مشكلات بيش از پيش اميدوارم».
دادستان سابق تهران در ادامه عنوان مي‌كند: «عرفه روزي است به زيبايي شب قدر و دريايي است به وسعت بخشش الهي؛ روز عرفه روزي است كه درهاي آسمان براي تضرع‌هاي عاشقانه بندگان گشوده مي‌شود. روزي كه عارفان حق، از خيمه وجود خويش بيرون مي‌آيند و با آتش شوق و اشتياق به دعا و نيايش متوسل مي‌شوند» و مي‌افزايد: «در اين روز عزيز كه سجاده‌اي به وسعت هستي گسترده است دست‌هاي خود را به سوي آن بي‌نياز بالا برده دعا مي‌نماييم كه خدايا غروب اين روز را با غروب گناهان و تقصيرات ما يكي گردان.»
از مقام شهيدان مظلوم پوزش ميطلبمسعيد مرتضوي در ادامه و با بيان اينكه «اينجانب به عنوان دادستان عمومي و انقلاب تهران در زمان فتنه بزرگ سال ١٣٨٨ مطالبي را به عنوان دفاع در پرونده منعكس نموده‌ام ولكن در اين جلسه كه نوبت به دفاع نهايي است با عنايت به اينكه انتظار بحق رهبر معظم و عزيزتر از جان‌مان اين بود كه مهار اغتشاش و خنثي نمودن فتنه حتي در آن شرايط اضطراري بدون ايراد خسارت و هرگونه لطمه‌اي به شهروندان عزير انجام شود» مطالبي را در تكميل دفاعيات به عمل آمده اظهار مي‌كند. نخستين بند از دفاعيات دادستان سابق تهران، به خانواده قربانيان كهريزك اختصاص يافت.
جايي كه سعيد مرتضوي برخورد بسيار شايسته از طرف خانواده‌هاي آسيب‌ديده را قابل تقدير و سپاس دانست و گفت: «لذا در همين رابطه رهبر معظم انقلاب اسلامي نيز به خاطر اين متانت و بردباري و پيگيري از درون نظام و دست رد زدن به مداخله بيگانگان آنان را مورد تفقد قرار دادند؛ بنابراين مجددا مراتب ادب و احترام و تجليل خود را از مقام شامخ اين خانواده‌هاي بزرگوار اعلام مي‌نمايم». اما در بند دوم اين دفاعيات، سعيد مرتضوي از واژه شهيدان مظلوم در كنار نامهاي جوادي‌فر، روح‌الاميني و كامراني استفاده كرده و اظهار داشت: «در رابطه با واقعه خونبار تيرماه ٨٨ كه متعاقب فتنه بزرگ و توطئه پس از انتخابات رياست‌جمهوري به وقوع پيوست رهبري معظم انقلاب به خاطر عمق فاجعه از آن به جنايت تعبير فرمودند. به عنوان دادستان وقت عميقا ابراز تاسف و اعتذار مي‌نمايم و از مقام شهيدان مظلوم اين حادثه جوادي‌فر، روح‌الاميني و كامراني طلب پوزش نموده و علو درجات آنها را از خداوند بزرگ مسئلت مي‌نمايم.»
هيچ عمدي نداشتم و پوزش ميطلبمدادستان سابق تهران در سومين بند از اين دفاعيه، عنوان كرد: «در اين وقايع خونبار امام شهيدان روح‌شان آزرده و قلب رهبر معظم انقلاب و ملت شهيدپرور ايران عموما و خانواده‌هاي داغدار خصوصا مكدر و جريحه‌دار گرديد كه به راحتي قابل التيام نيست. ضمن اينكه با چارچوب‌هاي عدالت‌محور نظام مقدس جمهوري اسلامي و آرمان‌هاي امام (ره) و شهيدان و رهبري معظم انقلاب اسلامي سازگاري ندارد. لذا اينجانب به سهم خود از محضر مقدس امام زمان، كه صاحب اصلي انقلاب هستند، روح بلند و ملكوتي امام راحل و شهيدان، رهبر عظيم‌الشأن انقلاب اسلامي و ملت بزرگوار و خانواده‌هاي اين عزيزان صميمانه پوزش طلبيده و ابراز تاسف و تاثر و اعتذار دارم و اميدوارم اين اعتذار و دلجويي بتواند مرهمي بر اين زخم و التيامي بر اين داغ باشد». سعيد مرتضوي در بند چهارم اين نامه از عدم نقش خود در فاجعه كهريزك ياد و تاكيد كرد: «اينجانب به عنوان دادستان وقت تهران در پيشگاه خداوند و وجدان خود از وقوع اين حادثه هولناك اگرچه خداوند باريتعالي عالم است، در شكل‌گيري آن هيچ عمدي نبوده، ابراز شرمندگي مي‌كنم». اما پايان‌بخش نامه دادستان سابق تهران، با توصيه‌اي به مسوولان نظام همراه شد؛ جايي كه سعيد مرتضوي ابراز اميدواري مي‌كند كه «تلخي اين حادثه و هزينه‌هاي عظيم اين خسارت معنوي همچنان در حافظه مسوولان مربوطه باقي مانده و من بعد شاهد تكرار اينگونه وقايع تلخ در كشور عزيزمان ايران اسلامي نباشيم.»
چرا پس از ٧ سال؟اما چرا دادستان سابق تهران پس از هفت سال لب به اعتراف مي‌گشايد؟ او كه در تمام جلسات دادگاه رسيدگي به پرونده كهريزك، خود و ساير قضات را بي‌گناه دانسته و حتي در يكي از اين جلسات عنوان مي‌كند در تيرماه ٨٨ براي كار روي رساله دكتري خود در مرخصي به سر مي‌برد، چگونه در آخرين مراحل رسيدگي به فكر عذرخواهي افتاده و حتي فراتر از آن قربانيان كهريزك را با نام شهيد مورد خطاب قرار مي‌دهد؟ سعيد مرتضوي در تمام سال‌هايي كه پرونده كهريزك در دادگاه كيفري استان در حال بررسي بود، هيچگاه از مواضع اوليه خود مبني بر بي‌تقصيري در حادثه كهريزك كنار نكشيد.
او كه در پايان هر دادگاه -كه البته غيرعلني بودن آن همه را از بيان جزييات معذور مي‌دانست- با صلابت از بي‌گناهي خود و حكمي كه به تبرئه خواهد رسيد، حرف مي‌زد، چطور در آستانه رسيدن به راي نهايي در نامهاي طلب بخشش از خانواده‌هاي قربانيان مي‌كند؟ «معاونت در قتل» كه عنوان اتهامي سعيد مرتضوي در اين پرونده است را شايد بتوان تنها عامل تاثيرگذار در اين تصميم بزرگ او مطرح كرد. اينكه دادستان سابق تهران چقدر از تاييد اين عنوان اتهامي كه يك‌بار از آن تبرئه شده است، نگران بوده كه موجب نگارش چنين نامهاي شده را بايد در تاثيرگذاري اين حركت جست‌وجو كرد.
اگر فرض را بر اين بدانيم كه سعيد مرتضوي با نگارش اين نامه مي‌تواند دل خانواده روح‌الاميني را به دست آورده و رضايت آنان را جلب كند، با جنبه عمومي جرم چه خواهد كرد؟ آيا دادگاه تجديدنظر كه هنوز مشخص نيست جلسه روز يكشنبه را به عنوان ختم جلسات انتخاب كند، تاثيري از اين عذرخواهي خواهد گرفت يا نه؟ براي بحث جنبه عمومي جرم بايد منتظر راي نهايي دادگاه تجديدنظر نشست اما در جنبه خصوصي جرم، هيچ چيز قابل پيش‌بيني نيست. اينكه خانواده روح‌الاميني چقدر تحت تاثير اين نامه قرار خواهد گرفت را اصلا نمي‌توان پيش‌بيني كرد. آن هم براي خانواده‌اي كه سال‌ها در پي رسيدن به درخواست خود كه همانا محاكمه سعيد مرتضوي به دليل آنچه در بازداشتگاه كهريزك روي داده است، بود. با همه اين اتفاقات، بد نيست نگاهي به يازده جلسه برگزاري دادگاه رسيدگي به پرونده كهريزك داشته باشيم. جايي كه از يك سو متهمان اين حادثه و در راس آنها، سعيد مرتضوي بر بي‌گناهي خود تاكيد دارند و از سويي ديگر خانواده قربانيان با وجود همه تلاش‌هاي خود در به ثمر رسيدن اين پرونده از اين امر گله داشتند كه چرا هيچ عذرخواهي از سوي متهمان حادثه صورت نمي‌گيرد.
واكنش‌ها به نامه دادستان سابق تهرانانتشار نامه عذرخواهي سعيد مرتضوي از آنچه در بازداشتگاه كهريزك روي داده، با واكنش‌هاي برخي چهره‌هاي سياسي همراه بوده است. ماشاءالله شمس‌الواعظين، روزنامه‌نگار و فعال سياسي اصلاح‌طلب در نخستين واكنش به اين اظهارات گفت: «آنچه امروز مي‌توانم به شما توصيه كنم اين است كه از جريان كهريزك عبرت بگيريد و به سال‌هايي بازگرديد كه بر جايگاه قضاوت نشسته بوديد و روزنامه‌نگاران كشور را به محاكمه مي‌كشيديد.
اگر در آن ايام و آن سال‌ها فراستي و فطانتي به كار مي‌رفت و اگر خود جنابعالي به احكام صادره از سوي نهاد مافوق احترام مي‌گذاشتيد و از مسند قضاوت كنار مي‌رفتيد چه بسا وقايع بعدي در دوره صدارت قضايي شما به وقوع نمي‌پيوست و امروزه ناگزير از عذرخواهي و طلب عفو از خانواده قربانيان فاجعه كهريزك نمي‌شديد.»
آذر منصوري، فعال سياسي اصلاح‌طلب نيز طي يادداشتي عنوان كرد: «به نظرم يك اقدام مثبت و اگر نگوييم بي‌سابقه، كم سابقه است و اين عذر خواهي و طلب بخشش و توصيه به همكيشان خود، براي اجتناب از تكرار چنين اشتباهات بزرگي، مي‌تواند خود يك تجربه و درسي بزرگ براي همه كساني باشد كه به ازاي مسووليتي كه به آنان واگذار شده است، به تكليف انساني، ديني و اخلاقي خود عمل كنند و بپذيرند كه عالم محضر خداست و او از هر چه بگذرد از حق مردم نمي‌گذرد».
تمام وجودت عمد است