فرارو- یک استاد دانشگاه درباره تصمیم پوتین برای خارج کردن نیروهای روسیه از سوریه گفت: «شاید تحلیل روسیه این بوده که قبل از اینکه بحران سوریه برای دولت روسیه پرهزینه شود تصمیمی بگیرد که افکار عمومی و منافع این کشور را لحاظ کرده باشد.»
خبرگزاری دولتی روسیه گزارش داده است که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، فرمان عقب‌نشینی نیروهای این کشور از سوریه را صادر کرده است. بر اساس این دستور غیرمنتظره، خروج نیروهای روسی از سه‌شنبه ۲۵ اسفند آغاز شده است. خبر تصمیم ولادیمیر پوتین برای خروج نیروهای اصلی این کشور از سوریه سخنگویان کاخ سفید را به شدت شوکه کرد به نحوی که از هرگونه اظهارنظر درباره این مساله خودداری کردند. این تصمیم در حالی گرفته شده که طی چند روز اخیر اخباری مبنی بر طرح روسیه برای فدرالیسم سوریه منتشر شده است. همچنین روز گذشته آلکسی بوروداوکین، نماینده روسیه در سازمان ملل متحد، از تشکیل یک گروه تازه مخالف دولت سوریه خبر داده است. این گروه شامل شخصیت هایی در داخل سوریه هستند که در ساختار سیاسی کنونی کشور نقشی ندارند.
دکتر جهانگیر کرمی استاد دانشگاه تهران و کارشناس مسائل بین الملل
در گفتگو با فرارو گفت: «تصمیم اخیر پوتین برای خروج نیروهای روس از سوریه را باید در شرایط زمانی کنونی دنبال کرد چرا که بعد از برقراری آتش بس در سوریه نیروی هوایی روسیه کار زیادی برای انجام در سوریه نداشتند.»
وی ادامه داد: «در چنین شرایطی به نظر می رسد دولت روسیه به دنبال این است که در وضعیتی از سوریه خارج شود که بحران کاهش پیدا کرده، آتش بس برقرار شده و مذاکرات در جریان است و به لحاظ تبلیغی در فضای رسانه ای مقامات روسیه می توانند بگویند به تمامی اهداف خود رسیده اند.»
این استاد دانشگاه گفت: «لذا برای درک بهتر این تصمیم باید سراغ این رفت که چرا روسیه تصمیم به حضور نظامی در سوریه گرفت. در این باره روسیه سه هدف مهم داشت: اول آنکه دولت روسیه به دنبال نمایش قدرت در سطح منطقه ای و بین المللی بود. دوم آنکه روسیه قصد داشت بتواند برای پایگاه نظامی خود در سوریه عمق دفاعی مناسب فراهم کند و سوم آنکه با کمک به نیروهای دولت سوریه معارضین را پای میز مذاکره بیاورد.»
وی ادامه داد: «از این منظر باید گفت دولت روسیه توانسته در هر سه هدف موفقیت های خوبی بدست آورد. لذا خروج نیروهای روسی در چنین شرایطی یک نمایش قدرت مجدد تلقی می شود. در این نمایش قدرت مجدد اولا شرایط آتش بس برقرار است و دیگر نیازی به نیروهای روس نیست. دوم اینکه بخش اعظمی از نیروهای روس و نه همه آنها از سوریه خارج می شوند و سوم اینکه روس ها گفته اند حضور خود در سوریه را با هماهنگی با آمریکا علیه داعش ادامه می دهند.»
وی افزود: «بنابراین مجموع این شرایط و دلایل باعث شده وزیر دفاع روسیه بگوید ماموریت نیروهای روس در سوریه تمام شده و به اهداف از پیش تعیین شده دست یافته اند.»
کرمی در پاسخ به این سوال که آیا این تصمیم پوتین به دلیل افزایش هزینه های ناشی از حضور در سوریه در شرایط بد اقتصادی این کشور نیست؟، گفت: «حضور نیروهای روسیه در سوریه دو نوع هزینه ایجاد کرده بود. یکی هزینه مستقیم بود که زیاد نبود چون زرادخانه های روسیه حجمی انبوه از تسلیحات و مهمات از گذشته داشتند و در بمباران گروههای تروریستی از این انباشت تسلیحاتی استفاده می کردند و هزینه های روزانه آنها هم خیلی زیاد نبود.»
وی ادامه داد: «اما هزینه های غیرمستقیم روسیه زیاد بود که به نوعی در تداوم تحریم های اروپا و غرب علیه روسیه تاثیر گذاشته بود و چشم انداز لغو تحریم ها علیه این کشور را تیره و تار کرده بود. لذا می توان گفت مقامات روس بیشتر نگران این نوع هزینه بودند و خروج نیروهای روس تا حدودی برای جلوگیری از تداوم هزینه های تحریم مرتبط با بحران اوکراین تلقی می شود نه هزینه های مستقم.»
کرمی در پاسخ به این سوال که خروج روسیه چه تاثیری بر شرایط دولت سوریه دارد؟، گفت: «به هر حال چنین خروجی با این شرایط و در این برهه زمانی می تواند نیروهای مخالف دولت سوریه را تشویق کند که شرایط خود را برای تفاهم با دولت سوریه سخت تر کنند چراکه دیگر ترسی از بمباران مجدد توسط روسیه در صورت عدم توافق ندارند و از این منظر می توان گفت این تصمیم روسیه به ضرر بشار اسد تمام می شود.»
وی ادامه داد: «طبیعی است که در این موضوع باید دید چه توافقی میان آمریکا و روسیه و حتی روسیه و عربستان صورت گرفته است. مسلما خروج نیروهای روس بعد از مذاکره با طرف امریکایی و عربستانی صورت گرفته و طبیعتا بر مذاکرات صلح سوریه تاثیر خواهد گذاشت.»
کرمی درباره موضع ایران در برابر این تصمیم روسیه گفت: «ایران اعلام کرده از این موضوع و روند استقرار آتش بس و توافق استقبال می کند اما من فکر می کنم این نگرانی در نزد مقامات ایرانی وجود دارد که در چنین شرایطی اعلام خروج نیروهای روسیه از سوریه بیشتر ملاحظات دولت روسیه لحاظ شده تا متحدین آن.»
کرمی در پاسخ به این سوال که آیا این تصمیم روسیه با طرح فدرالیسم سوریه و یا ایجاد گروه مخالف جدید در سوریه که دیروز مقامات روسی خبر آن را دادند ارتباط دارد؟، گفت: «به نظر می رسد به طور مستقیم ارتباط نداشته باشد. موضوع فدرالیسم شدن سوریه که از سوی روسیه به عنوان یک راه حل بینابینی مطرح شده است در واقع می تواند به عنوان ابزاری برای فشار بر ترکیه هم تلقی شود. چون فدرالیسم در سوریه با توجه به شرایط فدرالیسم در عراق موضوعی است که برای ترکیه پیامد جدی خواهد داشت.»
کرمی در پاسخ به این سوال که آیا می توان گفت این اقدام روسیه در واقع زمینه را برای کنار گذاشتن اسد فراهم می کند؟، گفت: «خیر؛ به خاطر داشته باشید که اقدام نظامی روسیه وضعیت بشار اسد را در شرایط مناسبی قرار داد و این شرایط مناسب نسبت به شش ماه گذشته چشمگیر است؛ اما نباید فراموش کرد که سیاست روسیه درباره سوریه در زمینه ای از سیاست کلان روسیه نسبت به سوریه، خاورمیانه و نظام بین الملل شکل می گیرد.»
وی ادامه داد: «در این سیاست خارجی کلان، روابط روسیه با خاورمیانه بدون لحاظ مسلمانان اهل سنت روسیه که بیش از 20 میلیون نفر هستند شکل نمی گیرد. از سوی دیگر روسیه در خاورمیانه، فقط یک بازیگر محسوب می شود و بازیگران دیگری هم هستند و روابط روسیه در درجه اول و مهمتر از مسائل دوجانبه و منطقه ای روابط با غرب است. روسیه در یک ساختار بین المللی به گونه ای رفتار می کند که می داند بازیگران موثر و مهم اروپا و امریکا هستند و لذا رفتارهای روسیه در سوریه را باید در این سه سطح بررسی کرد.»
وی افزود: «اینکه این تصمیم روسیه به ضرر بشار اسد است به این معنا نیست که روسیه می خواهد به اسد لطمه بزند چون نفس حضور نظامی روسیه در سوریه به نفع اسد بود، اما مسلما این شکل از خروج در این وضعیت این تصور را ایجاد می کند که روسیه یک موازنه منافع در سوریه، منطقه و نظام بین الملل در نظر گرفته که در تحلیل نهایی باید به این سه مسئله توجه کرد.»
کرمی اظهار کرد: «اساسا ورود نظامی روسیه به بحران سوریه از ابتدا به این معنا نبود که روسیه به طرف اصلی در بحران خاورمیانه تبدیل شود. روسیه به دنبال یک رقابت فشرده بین المللی نبوده، نیست و نخواهد بود. لذا چنانکه گفته شد روسیه از یک شرایطی برای رسیدن به یکسری از اهداف استفاده کرد و به نظر می رسد که هر تحلیلی از شرایط منطقه داشته باشیم، روسیه به آن اهداف رسیده است.»
وی ادامه داد: «اما اینکه آینده چه می شود باید گفت در دست روسیه یا یک بازیگر به تنهایی نیست چون خیلی موضوع پیچیده است. چنانکه باید گفت حتی آمریکا نمی تواند به تنهایی نقش موثری همچون قبلا که در بوسنی داشت در سوریه اجرا کند.»
وی افزود: «شاید تحلیل روسیه این بوده که قبل از اینکه بحران سوریه برای دولت روسیه پرهزینه شود تصمیمی بگیرد که افکار عمومی و منافع این کشور را لحاظ کرده باشد.»
بااینکه آمریکاهم مانند روسیه سیاست استکباری دارد ولی نسبت به متحدانش شرافتمندانه تر برخورد میکند