یادداشت دریافتی- محمدرضا قاضی زاهدی؛ این روز‌ها حال و هوای شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی با انتقادهایی همراه است؛ انتقادهایی که هرچند از سرِ دلسوزی‌اند اما‌گاه بر راهی دیگرگونه می‌روند.
دکتر سعید جلیلی، دبیر سابق شورای امنیت ملی و سرپرست تیم مذاکره‌کننده برنامه هسته‌ای کشورمان به همراه تنی چند از نمایندگان ملت، درباره سند توافق ژنو مباحثه و نظرات و انتقادات خود را مطرح می‌کنند.
فارغ از هر نوع جبهه‌گیری، ذکر چند نکته خالی از لطف نیست. انتقادات و نگرش افرادی نظیر دکتر جلیلی از جایی نشأت می‌گیرد که می‌توان آن را نگاه ایدئولوژیکی دانست. هرچند این نوع نگره‌ها به مقولاتی چون سیاست الزاماً بد نیستند اما در عمل می‌توان گزینه‌های دیگر را هم ارجح دانست.
دکتر جلیلی در زمان مذاکرات قزاقستان هم به نظر نمی‌رسید در پی دستیابی به نتیجه ملموس باشند که حاصلش قطعنامه ۱۹۲۹ شد.
در حُسن نظر تیم مذاکره‌کننده وقت که سرپرستی‌اش با دکتر جلیلی بود شکی نیست اما شاید اگر آن زمان، مشورت با کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی بیشتر می‌بود، می‌شد با تدابیری جلوی تصویب آن قطعنامه را گرفت.
از سوی دیگر همفکران دکتر جلیلی معتقدند که به هر قیمتی باید بر سر مواضع خودشان بایستند و حتی هنوز سخنان دکتر روحانی را -در مناظرات انتخاباتیشان، قبل از ریاست‌جمهوری- ملاک عمل قرار می‌دهند و از مذاکره با «کدخدا» سخن می‌گویند!
نتیجه چنین نگاهی است که‌گاه باعث نگرانی از وقوع جنگ می‌شود. نکته دیگر اینکه ساده‌انگارانه است اگر فکر کنیم تحریم‌ها تنها به ممنوعیت خرید و فروش چند کالا یا مبادلات اقتصادی منجر می‌شوند. اساسا تحریم، تأثیرات دامنه‌داری بر اقتصاد، حیثیت و دیگر ساحت‌های اجتماعی یک کشور دارد که بار‌ها از کار‌شناسان شنیده‌ایم.
دکتر جلیلی بهتر است این را هم مد نظر قرار دهند که در دیپلماسی امروز، حرفی از «آرمان» نیست بلکه مناسبات بین کشور‌ها را «منافع»شان تعیین می‌کنند به این ترتیب چون سند ژنو با «منافع» ملی و بین‌المللی ما سازگار‌تر است، بهتر می‌بود درجهت تقویت و تبیین هرچه بهتر آن می‌کوشیدیم و دکتر جلیلی هم پیش از جلسات نفسگیر توافق، نظرات کار‌شناسانه خود را به سمع و نظر کار‌شناسان فعلی می‌رساندند (همان‌گونه که دلواپسان، طومار نگرانی خود را به وزارت خارجه تحویل دادند و اعلام وصول شد) و حالا که این توافق انجام شده، از ارائه نظرات تضعیف‌کننده بپرهیزند. هرچند منکر نیستیم که دستیابی به تولید انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای را تا مدتی به تعویق خواهد انداخت.
جامعه‌ای موفق است که در تمامی شئون به صورت یکسان و همتراز رشد کند و قاعدتاً نمی‌توان دروازه‌های کشور را بست و تنها به داشتن انرژی هسته‌ای دل خوش کرد.
هرچند نباید از آرمان‌های کسانی که در این زمینه زحمت کشیدند و حتی جان دادند، نظیر شهدای هسته‌ای چشم پوشید و کشور را در همه زمینه‌ها - من‌جمله انرژی صلح آمیز هسته‌ای- بهره‌مند ساخت.
نکته دیگر اینکه اگرچه اولین قطعنامه سازمان امنیت علیه جمهوری اسلامی در زمان تصدی دکتر ظریف بر کرسی نمایندگی جمهوری اسلامی در سازمان ملل صادر شد اما نمی‌توان صدور آن قطعنامه را مبتنی بر مسئولیت دکتر ظریف دانست.
چنین مثالی مانند این است که بگوییم توافق ژنو در زمان تصدی آقای غلامعلی خوشرو به وقوع پیوسته و ایشان را مسئول بدانیم در حالی که نمایندگی دائم یک کشور در سازمان ملل، منصبی حقوقی و فاقد اختیارِ تصمیم‌گیری است در نتیجه چنین قیاسی بلاوجه خواهد بود.
بهتر است منتقدان برجام، افکار عمومی (هم داخلی و هم خارجی) را هم مد نظر قرار دهند. وقتی اجماع افکار عمومی بر رضایت از برجام است -که طبعا در استمزاج از نمایندگان ملت و مجلس شورای اسلامی هم قابل رویت است- چرا بر جانِ برجام بیفتیم؟ آقای دکتر جلیلی! لطفا کمی نگران نباشید.
