یادداشت دریافتی- زهرا جمشیدیان*؛ مصلحت آن است تا یک ساعتی قوّتی گیرند و زور و راحتی
اوقات فراغت، در لغت به آسایش و آسوده شدن از کار روزانه معنا شده است. در اصل، اوقات فراغت، فرصت‌هایی است که انسانِ مسئولیت‌پذیر هیچگونه تکلیف یا کار موظفی را عهده‌دار نیست و زمان در اختیار اوست تا با میل و انگیزه شخصی به فعالیتی بپردازد.
اوقات فراغت به معنی بیکاری، وقت آزاد یا وقت مرده نیست، بلکه ضرورتی است که انسان، رها از برنامه‌ها و وظایف شغلی، تحصیلی و اجتماعی خویشتن با رضایت و اختیار کامل عهده‌دار چگونگی گذران عمر خویش می‌شود.
کارشناسان علوم اجتماعی، اوقات فراغت را معیار مناسبی برای تشخیص سلامت و استحکام ساختار تربیتی جامعه می‌دانند. از این رو، بهره‌برداری شایسته از زمان‌های فراغت، جامعه را به سوی سازندگی و شکوفایی هدایت می‌کند و در مقابل، استفاده نامناسب از این فرصت‌ها، ناهنجاری‌های اجتماعی را بیشتر خواهد کرد.
با توجه به اهمیت اوقات فراغت در زندگی انسان، بی‌توجهی به آن، آسیب‌ها و انحرافات فراوان به بار می‌آورد.
اگر برنامه‌های اوقات فراغت با جهت‌گیری سودمند و سالم انتخاب شود، بسیاری از نابسامانی‌های روحی و جسمی مردم درمان می‌یابد و خلاقیت‌های فردی و اجتماعی به بار خواهد آمد.
برنامه‌های اوقات فراغت باید هم شادی آفرین، سرگرم کننده و لذت بخش و هم ضامن رشد و کمال انسان باشد.
این برنامه‌ها باید سعادت فردی و سلامت اجتماعی را به همراه داشته باشد. از سوی دیگر باید در تقویت ارزش‌های اخلاقی، عقیدتی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، هنری و سیاسی زندگی انسان مؤثر باشد. سهم روزانه ايرانيان از اوقات فراغت، به طور متوسط 5/5 ساعت است كه اين رقم ضرورت برنامه‌ريزي و سياست‌گذاري جدي و دقيق نهادهاي درگير با اين موضوع را نشان مي‌دهد.
کیفیت فضاهای گذران اوقات فراغت یکی از مهمترین مباحث شهری است که به موازات دیگر موضوعات شهری همانند کار، سکونت و حمل و نقل، چگونگی برنامه‌ریزی شهر و کیفیت زندگی شهری را پی‌ریزی می‌کند؛ همچنین رشد و توسعه متعادل زير ساخت‌هاي اوقات فراغت به طور مستقيم و غيرمستقيم بر شـاخص‌هاي توسعه اجتماعي و اقتصادي شهري تأثيرگذاراسـت .
شهرها از فضاهای مختلفی تشکیل می‌شوند که هر کدام از آنها برای حمایت و تسهیل برخی از فعالیت‌های فردی و اجتماعی و ایجاد معانی که شهروندان به آنها نیاز دارند، شکل می‌گیرند.
با توجه به این که هر فعالیت به فضایی با ویژگی خاص نیاز دارد، در صورت عدم وجود فضای مناسب، کیفیت بروز نوع فعالیت‌ها دچار مشکل شده و در نهایت موجودیت شهر از جنبه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و هویتی با اختلال رو به رو خواهد شد.
بررسي ساختار و روند توسعه بسیاری از شهرهاي ايران حاكي از رشد نامتعادل و ناهماهنگ شهر به دلايل متعدد از جمله افزايش جمعيت، مهاجرت روستاييان به شهرها و عدم برنامه ريزي و طراحي مناسب شهري مي‌باشد كه اين امر منجر به ايجاد ساختاري ناهمگون در شهرها شده است.
این رشد نامتعادل و ناهماهنگ شهرها كه عدم توجه به جنبه‌ها و مسائل مختلف فردي و اجتماعي را در پي داشته موجب بروز مشكلات اجتماعي شده است كه از جمله اين مشكلات مي‌توان به كمبود كمي و كيفي مراكز اجتماعي و فضاهای باز شهری اشاره كرد؛ به طوري كه اين فضاها به لحاظ تعداد، موقعيت، عملكرد و كيفيت، پاسخگوي نيازهاي مردم نبوده و در اكثر موارد فاقد شرايط لازم جهت بروز رفتارهاي مناسب مي‌باشند.
بخشي از مراكز اجتماعي، تجمعي و فضاهاي باز شهري شامل پارك‌ها، مجموعه‌هاي تفريحي، رفاهي و... مي‌باشند كه در اوقات فراغت توسط گروه‌هاي سني مختلف به خصوص جوانان مورد استفاده قرار مي‌گيرند و بنابراين نقش مهمي در سلامت جامعه خواهند داشت، به طوری که عدم توجه و کارآیی این فضاها معضل جدی برای شهر خواهد بود و می‌تواند جوان را از فردی سالم به فردی آسیب‌زا تبدیل کند.
تحليل فضايي ظرفيت‌ها و امكانات اوقات فراغت درسطح منـاطق شـهر بـه منظـور كنترل پيامدهاي اجتماعي و كيفيت محيط شهري از ضرورتهاي برنامـه ريـزي شـهري است.
بررسي فضاهاي باز شهري به منظور استفاده در اوقات فراغت در شهرهاي ایران نشان می‌دهد كه اكثر شهرها در تأمين اين فضاها به لحاظ كمي و كيفي در سطح مناسب نيستند. به این معنا كه فضاها در بيشتر موارد مطابق با نيازها، علائق و ويژگي‌هاي استفاده كنندگان نیستند.
همين امر موجب عدم هماهنگي و تعلق بين فرد و محيط و عدم استفاده صحيح و مناسب از سوي مردم به خصوص جوانان شده است.
در مجموع مشكلات اصلي فضاهاي باز شهري را مي‌توان در دو محور اصلی عنوان كرد. مشکلات کمی فضاهاي باز شهري که شامل کمبود یا عدم وجود فضاهاي باز شهري مناسب و برنامه‌ریزی نشده بودن آنها در اکثر شهرها می‌باشد از اصلی‌ترین مشکلات فضاهای شهری ایران است.
عدم هماهنگي فضاهاي باز شهري موجود با شرایط فعلي يا تغيير كاربري فضاهای باز به كاربري‌هاي ديگر باعث کمرنگ شدن نقش این فضاها شده است.
در مواردی نیز نبود دسترسي مناسب به فضاهاي باز موجود به لحاظ موقعيت، پراكندگي و فاصله آنها از مراكز شهري باعث عدم استقبال شهروندان از این فضاهاست.
در واقع همه این مشکلات ناشی از عدم تناسب برنامه‌ریزی شهر با نیازهای کنونی شهر است.
مشکلات کیفی فضاهای باز شهری نیز شامل عملكرد نامناسب فضاهاي باز شهري موجود و عدم توانایی فضاهاي باز در ايجاد ارتباط و سازگاري با كاربران به علت بی‌توجهی به ويژگي‌ها و نيازهاي جسمي، رواني و اجتماعي گروه‌هاي استفاده كننده و زمان استفاده از این فضاها می‌باشد.
همچنین عدم توجه به شرایط جغرافيايي، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي شهر و ناسازگاري برخي از فضاهاي باز شهري با شرایط اقليمی مانند سرما، باد و آفتاب و نیز عدم توجه به مسائل فرهنگي و اجتماعي که موجب بی‌هویتی فضا و عدم دلبستگی مردم به آن فضاها می‌شود.
با توجه به مشکلات موجود درباره فضاهای باز شهری پیشنهاد‌هاي زیر برای بهبود و ارتقاي کیفیت آنها برای گذران اوقات فراغت ارائه می‌گردد:
برنامه‌ریزی، طراحی و ایجاد فضاهای باز شهری متناسب از لحاظ تعداد، مساحت و موقعیت مطابق با جمعیت در مناطق مختلف شهرها.
اجتناب از اختصاص فضاهای پسماند به فضاهای شهری.
حفظ و بهبود وضعیت فضاهای باز سنتی به منظور حفظ هویت شهری و هماهنگ‌سازی آنها با نیازهای امروزی.
ارتقاي کیفی فضاهای باز شهری بر اساس ضوابط طراحی و نیازهای جسمی و روانی افراد به خصوص جوانان.
طراحی فضاهای باز شهری بر اساس ویژگی‌های اقلیمی شهرها و ایجاد آسایش اقلیمی در این فضاها برای کاربران.
توجه به شرایط فرهنگی، اجتماعی شهر در ایجاد فضاهای باز شهری جهت ایجاد تعلق و به وجود آمدن امنیت روانی به خصوص برای بانوان و کودکان.
* دانشجوی کارشناسی شهرسازی
از کشتن افراد عینکی به جرم روشنفکر بودن تا حذف پول و مذهب از مناسبات اجتماعی / فاجعهبارترین حرکت قرن بیستم برای ساخت اتوپیای روستایی
شباهتهای قائد بغداد و پیشوای برلین؛ از میل به ویرانگری تا قهرمان پرستی
طرز تهیه کباب لاهماجون، خوشمزهترین کباب ترکی
سالاد فیله مرغ سوخاری با سس رنچ، جذابترین سالادی که تابهحال خوردهاید
