آیا اصلاح طلبان سبد تخم مرغ ندارند؟

فرارو- "اصلاح‌طلبان در میان خود چهره‌های شاخص زیادی دارند که از آنها استفاده کنند اما مشکلاتی وجود دارد و اجازه این کار به آنها داده نمی‌شود." یک کارشناس مسائل سیاسی بابیان این مطلب ائتلاف را بهترین و طبیعی‌ترین شیوه فعالیت سیاسی در این شرایط دانست.

جریان‌های سیاسی کشور در تکاپوی انتخابات هستند و بازار ائتلاف‌های سیاسی نیز بیش از هر وقت دیگری داغ است. جریان اصلاحات که موانع بیشتری نسبت به رقیب اصولگرای خود در راه دارد باید برای عبور از فیلتر دستگاه‌های نظارتی فکر اساسی کند لذا ارائه فهرست واحد و استفاده از چهره‌های شاخصی که احتمال رد صلاحیت کمتری داشته باشند اهمیت ویژه‌ای دارد.

از سوی دیگر تجربه موفقیت در انتخابات ریاست جمهوری دور یازدهم سبب شده است که بر استفاده از الگوی ائتلاف با میانه‌روها نیز تأکید شود. در این میان برخی از کارشناسان و فعالان سیاسی اعتقاددارند که گرایش اصلاح‌طلبان به این سمت به دلیل آن است که سبدی برای قرار دادن تخم‌مرغ‌های خود ندارند.

عباس عبدی در گفت‌وگویی با خبرگزاری فارس گفته است: «اگر اصلاح‌طلبان بی‌خاصیت نبودند، کسی تا این حد با هاشمی کاری نداشت. ... الآن تخم‌مرغ اصلاح‌طلبان سبد ندارد و باید آن را در سبد ایشان بگذارند. اگر اصلاح‌طلبان خود به شکل مستقل در عرصه سیاسی بودند، خیلی به ایشان کار نداشتند».

وی در تشریح چرایی این وضعیت نیز حمایت ملی مذهبی‌ها از اصلاح‌طلبان را مثال زده و گفته است: «ملی‌مذهبی‌ها چرا پشت اصلاح‌طلبان می‌آمدند؟ برای اینکه حضور مستقل دیگری نمی‌توانستند داشته باشند. این به معنای بدی اصلاح‌طلبان نبود. اصلاح‌طلبان خودشان را طوری تعریف کرده بودند که اگر کسی خواست بتواند تخم‌مرغ خود را در سبد آنها بگذارد. الآن این اتفاق دقیقاً درباره آقای هاشمی می‌افتد. یک نیروی سیاسی وقتی‌که خودش کانالی برای پیشبرد اهدافش ندارد، قاعدتاً نیروی خود را به فرد دیگری قرض می‌دهد و این را به کسی می‌دهد که نزدیک‌تر به اهدافش فکر می‌کند».

وقتی این تحلیل عبدی را در کنار تجربه انتخابات سال 92 قرار دهیم به نظر می‌رسد که اصلاح‌طلبان در آن انتخابات هم کسی را نداشتند و تخم‌مرغ‌هایشان را به یک چهره اعتدال‌گرا قرض دارند اما صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران تعبیر دیگری دارد و معتقد است که گرایش به روحانی در انتخابات 92 یک ائتلاف بوده است و این ائتلاف‌ها در عرصه فعالیت‌های سیاسی کاملاً طبیعی هستند.

زیباکلام در گفت و گو با فرارو می گوید: حضور چهر‌هایی همچون هاشمی رفسنجانی، ناطق نوری، سید حسن خمینی، حسن روحانی و حتی محمدرضا عارف که از اساس اصلاح‌طلب نبوده‌اند در میان این جریان نشانه سبد نداشتن اصلاح‌طلبان نیست بلکه نشانه ایجاد تغییراتی در جریان‌های سیاسی کشور است که اصلاحات دوم خردادی را به سمت یک جریان دموکراسی خواه برده است.

او ضمن تأکید بر اینکه مسئله اصلی اصلاح‌طلبان در شرایط کنونی چگونگی تعامل با هاشمی رفسنجانی و ... نیست و آنها دو چالش مهم پیش رودارند، گفت: چالش نخست؛ رد صلاحیت‌های احتمالی از طریق شورای نگهبان است و چالش دوم؛ ارائه فهرست واحد و انسجام درونی.

وی توضیح داد: به نظر می‌رسد که خیلی از نامزدهای اصلاح‌طلبان یا نامزدهای نزدیک به اصلاح‌طلبان و حتی نزدیک به دولت به اتهام فتنه رد صلاحیت شوند. به همین خاطر است که آتش فتنه را شعله‌ور نگاه داشته‌اند تا مستمسکی برای رد صلاحیت‌های گسترده داشته باشند.

این کارشناس مسائل سیاسی ادامه داد: اتحاد و انسجام درونی اصلاح‌طلبان نیز مسئله قابل‌توجه دیگر است. بدترین سناریو برای جریان اصلاحات این است که افراد نزدیک به عارف، نزدیکان به هاشمی، سید حسن خمینی و رییس دولت اصلاحات، شورای هماهنگی اصلاحات، ندای ایرانیان و جبهه متحد اصلاح‌طلبی هرکدام فهرست جداگانه‌ای ارائه کنند و این همان خودکشی سیاسی است که در تیر 84 هم تجربه شد.

به گفته وی مهم‌ترین مسئله برای اصلاح‌طلبان در شرایط فعلی این است که بتوانند با اتخاذ رویکرد مناسب پیروزی به‌دست‌آمده در انتخابات 24 خرداد 92 را تکرار کنند. رمز موفقیت در آن انتخابات هم ائتلاف اصلاح‌طلبان و جریانات میانه‌رو حول محور روحانی بود لذا اگر در اسفندماه امسال نیز همین وحدت حفظ شود و اصلاح‌طلبان یک فهرست واحد ارائه کنند احتمال پیروزی آنها در انتخابات مجلس زیاد خواهد بود.

زیباکلام افزود: در مورد رد صلاحیت‌ها هم تنها کاری که می‌توان کرد این است که در سخنرانی‌ها، روزنامه‌ها و سایت‌ها از شورای نگهبان بخواهیم که فرایند تائید صلاحیت کاندیداها در چارچوب قانون انجام شود با لفاظی و به‌کارگیری عباراتی مثل رد صلاحیت و احراز صلاحیت از این چارچوب خارج نشود.

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سؤال که ضرورت وحدت و ائتلاف که در انتخابات پیشین هم صورت گرفت به معنی وضعیتی که عباس عبدی آن را بی سبدی اصلاح‌طلبان می‌داند، نیست؟ نیز گفت: من با این تعبیر موافق نیستم. شما اگر در سال 92 از رأی‌دهندگان به روحانی نظرسنجی می‌کردید او را اصلاح‌طلب نمی‌دانستند. اکنون هم در اردوگاه اصلاح‌طلبی روحانی را اصلاح‌طلب نمی‌دانند.

زیباکلام هم همچون عبدی به حمایت ملی مذهبی‌ها از اصلاح‌طلبان اشاره کرد اما نام آن را ائتلاف سیاسی گذاشت و گفت: ذات فعالیت سیاسی همین ائتلاف‌ها است.

وی افزود: برعکس آقای عبدی معتقد هستم که اصلاح‌طلبان در میان خود چهره‌های شاخص زیادی دارند که تخم‌مرغ‌هایشان را در سبد آنها گذارند اما مشکلاتی وجود دارد که به آنها اجازه این کار را نمی‌دهند. اکنون‌که سه تشکل مهم اصلاح‌طلبان – دفتر تحکیم وحدت که بازوی اصلی اصلاحات در دانشگاه بود، حزب مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب – غیرقانونی اعلام‌شده است عملاً تنها روحانیون مبارز فرصت فعالیت دارند.

این کارشناس مسائل سیاسی ادامه داد: در این شرایط با علم به اینکه آقای هاشمی رفسنجانی، ناطق نوری، سید حسن خمینی و حتی محمدرضا عارف به معنی اصلی اصلاح‌طلبی- دوم خردادی - اصلاح‌طلب نیستند باید به شیوه جبهه‌ای فعالیت کرد. اکنون جبهه‌ای ایجادشده است که بیش از اصلاح‌طلب بودن، دموکراسی خواه است.

زیباکلام در پاسخ به اینکه آیا معنی فعالیت جبهه‌ای و فعالیت سیاسی تحت لوای دموکراسی خواهی به‌جای اصلاح‌طلبی ایجاد تغییرات اساسی در مرزبندی جریانات سیاسی کشور است، گفت: بله به‌مرورزمان جریان اصلاح‌طلبی تغییریافته و تکامل پیداکرده است لذا امروز به‌تدریج جنبش دموکراسی خواهی شکل‌گرفته است زیرا مهم‌ترین مسئله داخل کشور تلاش در جهت گسترش فضای دموکراسی در کشور است.

وی در توضیح این مطلب گفت: وقتی ندای ایرانیان اعلام موجودیت کرد حرف‌وحدیث‌های زیادی بود. عده‌ای می‌گفتند که باید آن را اصلاح‌طلب بدانیم یا ندانیم، برخی می‌گفتند که مورد تائید رهبری اصلاح‌طلبان هست یا نیست و ... . در آن زمان هم گفتم که نباید وارد این مسائل پیچیده شد زیرا آنها باید در مقاطعی نسبت به جریان‌های مربوط به دموکراسی موضع‌گیری کنند و این جامعه است که آنها در این جریان تعریف می‌کند یا نمی‌کند. در مورد چهره‌های سیاسی نیز همین‌طور است. آقای هاشمی یا سید حسن خمینی هیچ جا فرمی پر نکرده‌اند که خود را اصلاح‌طلب معرفی کنند اما مواضع آنها در سالها اخیر سبب شده است که جامعه آنها را در جایگاه رهبری اصلاحات به معنی جنبش دموکراسی خواه تعریف کند.

به این ترتیب تغییر در مرزبندی جریان‌های سیاسی کشور و موضع‌گیری‌های بسیاری از چهره‌های شاخص سیاسی همان چیزی است که فعالان و تحلیلگران مسایل سیاسی در خصوص آن اتفاق نظر دارند اما هنوز در مورد نام‌گذاری آن وحدتی حاصل نشده است.