یادداشت دریافتی- محسن دیناروند؛ به نظر می‌رسد برای پاسخ گفتن به این پرسش که آیا عید نوروز یک عید اسلامی هست یا نه؟ لازم است به جهت اهمیت آن بدون هرگونه مقدمه چینی به پاسخ آن پرداخت.
نخست باید مشخص شود چه چیزی اسلامی هست و چه چیزی نیست؟ لذا باید بیان شود که در مورد آداب و رسوم قبل از اسلام، آن آداب و رسومی که مورد تایید اسلام واقع شده‌اند و دین مبین اسلام اجازه به اجرای آن توسط مسلمین را صادر کرده، اسلامی است هر چند که ریشه باستانی داشته باشد.
اینک در مورد عید نوروز، باید نظر اسلام را در مورد جواز یا عدم جواز ادامه‌ی آن توسط مسلمین بررسی شود تا اسلامی بودن یا نبودن این عید مشخص گردد.
شیخ صدوق نقل مى کند: «وأتی علی علیه السلام بهدیة النیروز، فقال علیه السلام: ما هذا؟» خدمت حضرت امیر (ع) هدیه اى آوردند، حضرت فرمود این چه هدیه این است؟ پاسخ دادند: «یا أمیر المؤمنین الیوم النیروز» این هدیه روز نوروز است، حضرت هدیه را پذیرفت و فرمود «اصنعوا لنا کل یوم نیروزا». شما هر روز را براى ما نوروز قرار دهید. (هر روزتان نوروز باد). (من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۳۰۰، ح ۴۰۷۳).
در روایتی دیگر آمده است: معلی بن خنیس می‌گوید: روز نوروز بر امام صادق علیه السلام وارد شدم به من فرمودند: آیا این روز را می‌‌شناسی؟
گفتم این روزی است که ایرانیان آن را بزرگ می‌دارند و به یکدیگر هدیه می‌دهند. حضرت فرمودند: سوگند به آن خانه کهن که در مکه است، این روز یک ریشه کهن دارد که برایت بازگو می‌کنم تا آن را دریابی.ای معلی، روز نوروز روزی است که خداوند از بندگان خود پیمان گرفت که او را بپرستند و او را شریکی نگیرند و به پیامبران و راهنمایان او بگروند. همان روزی است که آفتاب در آن طلوع کرد و باد‌ها وزیدن گرفت و زمین در آن شکوفا و درخشان شد.
هیچ نوروزی نیست مگر اینکه ما در آن روز منتظر فرج هستیم، زیرا نوروز از روزهای ما و شیعیان ماست. ایرانیان آن را حفظ کردند و شما آن را از دست نهادید...» (میزان الحکمه، ج۹، ص ۴۲۰۲-۴۲۰۳)
در مفاتیح الجنان هم از قول امام صادق (ع) روایت شده است که: چون نوروز شد، غسل کن و پاکیزه ترین جامه‌های خود را خوشبو گردان و در آن روز، روزه بدار و چون از نماز پیشین فارغ شدی، چهار رکعت نماز بگذار و بعد از نماز، سجده شکر به جای آور... (مفاتیح الجنان، ص ۵۹۸-۵۹۹)
ابن فهد حلى در مهذب نقل کرده که امام صادق (ع) به معلى بن خنیس فرمود: «إن یوم النیروز هو الیوم الذی أخذ فیه النبی (صلى الله علیه وآله) لأمیر المؤمنین (علیه السلام) العهود بغدیر خم فأقروا له بالولایة، فطوبى لمن ثبت علی‌ها، والویل لمن نکث‌ها» روز نوروز همان روزى است که پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه وآله در غدیر خم، از مردم نسبت به امیر مؤمنان (ع) عهد و پیمان گرفت. و در این روز با ولایت على (ع) تجدید پیمان نمایید، خوشا به حال کسى که در ولایت على (ع) ثابت قدم بماند و واى به حال کسى که پیمان شکنى کند.
حضرت در ادامه فرمود: «وما من یوم نیروز إلا ونحن نتوقع فیه الفرج، لأنه من أیامنا حفظه الفرس وضیعتموه». ما در روز نوروز انتظار فرج داریم، زیرا آن روز از روزهاى ویژه ما اهل بیت است که شما آن را ضایع کردید ولى فارس‌ها آن را حفظ کردند. (المهذب: ۱۹۴، وسائل الشیعة (آل البیت)، ج ۸، ص ۱۷۳، ح ۱۰۳۳۹، والبحار ۵۹: ۱۱۹.)
دکتر صالح وردانى از علماى مصر مى نویسد: وکان الفاطمیون بالإضافة إلى ذلک یحتفلون بعید النیروز ویوزعون فیه أصناف الحلوى. در زمان حکومت فاطمیون، عید نوروز را جشن مى گیرفتند و انواع شیرینى جات در این روز توزیع مى کردند. (الشیعة فی مصر ص ۳۴)
لذا با توجه به آنچه که در روایات ما آمده است، عید نوروز که ریشه ایرانی دارد مورد تایید معصومین (ع) واقع شده و نه تنها به تایید آن پرداخته‌اند که برای این عید اعمالی هم ذکر نموده اندو آن را گرامی داشته‌اند.
دلیل دیگر اینکه افعالی که در جشن نوروز انجام میشود از جمله صله ارحام، رعایت پاکیزگی، تفکر در آفرینش و... همه افعالی هستند که مورد تایید اسلام هستند.
وقتی اسلام به ایران آمد و ایرانیان نیز اسلام و به ویژه تشیع را از سر اختیار خود برگزیدند و لذا تمام اعمال و اعیاد اسلامی را گرامی می‌داشتند و اگر اسلام به طور عام و تشیع به طور خاص با عید نوروز مشکلی داشت و آن را نمی‌پذیرفت قطعا ایرانیان مسلمان اقدام به برپایی این عید نمی کردند و این مساله خود نشان می‌دهد که انجام عید نوروز مورد تایید شیعه و معصومین (ع) بوده وگرنه نقل می‌کردند و جلوی آن را می گرفتند.
به لحاظ اینکه به موضوع نگاه قرآنی هم داشته باشیم این است که مگر نه اینکه قرآن بار‌ها و بار‌ها انسان را به تدبر در آفرینش دعوت کرده است؟ خداوند در آیه ۴ سوره سجده می‌فرمایند: «اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ مَا لَکُم مِّن دُونِهِ مِن وَلِیٍّ وَلَا شَفِیعٍ أَفَلَا تَتَذَکَّرُونَ».
«خداوند کسى است که آسمان‌ها و زمین و آنچه را میان این دو است در شش روز [= شش دوران] آفرید، سپس بر عرش (قدرت) قرار گرفت؛ هیچ سرپرست و شفاعت کنندهاى براى شما جز او نیست؛ آیا متذکّر نمیشوید؟»
حال که نوروز جشنی است برای گرامیداشت این خلقت بزرگ و سپاس ویژه به درگاه باری تعالی که ناشی از تدبر در خلقت جهان توسط خداوند عزیز است چه زیباست که نماد تحول زمین که نوروز است عید گرفته میشود.
لذا اسلام نه تنها مخالفتی با این عید ندارد که به نوسازی آن دست می‌‌نهد و در این مورد دکتر علی شریعتی می‌گوید: اسلام، نوروز را جلای بیشتری داد، شیرازه بست و آن را با پشتوانه ای استوار از خطر زوال در دوران مسلمانی ایرانیان مصون داشت... نوروز که با جان ملیت زنده بود، روح مذهب نیز گرفت. جالب اینکه ایرانیان نیز زمانی که با زیبایی‌های اسلام آشنا شدند با جان و دل آن را پذیرفتند و خدمات ارزشمندی را به اسلام انجام دادند.
