حواشی مراسم نکوداشت محمدعلی کشاورز

مراسم نکوداشت شش دهه فعالیت هنری و فرهنگی محمد علی کشاورز که به عنوان «پدر سالار سینمای ایران» از او یاد می‌شود، شامگاه گذشته برگزار شد؛ هنرمندی که از سوی دوست‌دارانش اینگونه توصیف شد، «دانه‌های دلش پیداست».
 
پدرسالار سینما و تلویزیون ایران در مراسم تجلیلش گفت: امشب یکی از شب‌های خاطره‌انگیز من است؛ برای اینکه در میان مردم مملکت خودم هستم.
 
در شب تجلیل از محمد علی کشاورز بسیاری از هنرمندان دوستدارش در کنارش بودند و اگر هم نبودند‌، از دور به او تبریک گفتند.
 
هنرمندانی همچون عزت‌الله انتظامی - آقای بازیگر سینمای ایران - از طریق پیامک اینگونه به محمدعلی کشاورز تبریک گفت: «بزرگداشت شما را تبریک می‌گویم؛ اگرچه دیر شد باز جای شکرش باقی است. کوچکتر شما عزت ...»
 
پری صابری - کارگردان تئاتر - هم که در این مراسم دعوت شده بود‌، با ارسال پیامکی به محمد علی کشاورز پیام داد: به علت سفر نتوانستم به این مراسم بیایم اما مشتاق بودم که بیایم.

مراسم نکوداشت محمد علی کشاورز شامگاه 27 دی ماه با حضور هنرمندان و کارگردانان مطرح سینما و تلویزیون و دوستدارانش در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.
 
ایرج راد‌، اکبر عالمی‌، اردشیر منظمی‌، جمشید هاشم‌پور، اکبرزنجان‌پور‌، حسین محجوب، مسعود فروتن‌، محمد متوسلانی‌، کمند امیرسلیمانی‌، سعید امیرسلیمانی‌، آناهیتا همتی‌، فریبا کوثری‌، آرام جعفری‌، فردوس کاویانی‌، سعید سلطانی‌، اسماعیل عفیفه‌، فرهاد بشارتی‌، اکرم محمدی‌، فرحناز منافی ظاهر‌، فریما فرجامی‌، داریوش اسدزاده‌، بهروز بقایی‌، احمد مسجد جامعی‌، محمود پاک نیت‌، دکتر سعید آبادی (دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران)،‌ بیژن محتشم‌، خسرو خورشید،‌ محمود کلاری‌، محمود بصیری‌ و ... از جمله هنرمندان و چهره‌هایی بودند که به پاس شش دهه فعالیت هنری محمدعلی کشاورز در این مراسم حاضر شدند.
 
چشمم به جمال آقای کشاورز روشن شد
در ابتدای این مراسم که اجرای آن بر عهده‌ی اصغر همت بود‌، این بازیگر تئاتر و تلویزیون گفت: محمد علی کشاورز عزیز، یکی از قافله‌سالاران تئاتر این مملکت است. هنوز هم وقتی که شما کارنامه او را بررسی می‌کنید، علیرغم اینکه سه دهه گذشته است ما به آن شکلی که باید و شاید از وجود او و خیلی از این عزیزان محروم بودیم. اینها بودند که از تئاتر آمدند و به سینما آبرو و حیثیت دادند.
 
وی در ادامه گفت: سال 48 وقتی که ما هنوز دانش‌آموز بودیم و در شیراز تئاتر کار می‌کردیم، اولین بار چشمم به جمال آقای کشاورز روشن شد. اسمش را زیاد شنیده بودیم. در کنار آقای انتظامی و آقای نصیریان به تئاتر شیراز آمدند. ما خیلی کوچک بودیم و اینها را نگاه می‌کردیم و آینده خودمان را در سیمای آنها می‌دیدیم و یک وجدی در ما به وجود می‌آمد آن موقع آقای کشاورز 37 ساله بود اما الان 60-70 ساله‌های تئاتر در گوشه و کنار این مملکت بدون اینکه استفاده‌ای از آنها بشود عمرشان را می‌گذرانند.
 
اصغر همت سپس گفت: نمی‌خواهم درد دل کنم؛ به دلیل اینکه جشنی گرفته شده است و درد دل هم زیاد است. اما اینجایی که تنش به شهرداری برمی‌گردد (فرهنگسرای ارسباران)، چند سالی است علاوه بر آن چیزهای سنتی که ما از آنها می‌دانیم در جهت فرهنگ و هنر هم اهتمام به خرج می‌دهد. هر چند خیلی از جاها کم کاری می‌کنند اما حداقل دلمان خوش است که یک گوشه‌ی چشمی به عالم فرهنگ و هنر هم هست. از طرفی وقتی آن طرف را هم نگاه می‌کنی، می‌بینی که همه اینها اعمال سلیقه است که به استثنا، یکی دو درصد هم به نفع ماست.
 
محمد علی کشاورز در اشعار فردوسی و مولانا
در بخشی از این مراسم دکتر سعیدآبادی - دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو - به سخنرانی پرداخت.
 
وی درباره محمد علی کشاورز گفت: نمی‌دانم از کدام بُعد از زندگی ایشان سخن بگویم و از من ساخته نیست در نتیجه از دو شعر بزرگانی همچون مولانا و فردوسی قرض می‌گیرم.
 
سعید آبادی در ادامه به خواندن این شعر پرداخت که «جانیست چون شعله ولی دودش ز نورش بیشتر، چون دود از حد بگذرد در خانه ننماید ضیاء، گر دود را کمتر کنی از نور شعله برخوری از نور تو روشن شود هم این سرا هم آن سرا» و افزود: مصداق این شعر همان محمدعلی کشاورز است که مثل یک شعله شمع نورش بیشتر از دودش است که هم سینما را روشن کرده و هم تئاتر را.
 
همچنین شعر دیگری است از فردوسی که می‌گوید بکوشید و نیکی به بار آورید چو دیدید سرما بهار آورید، به پاداش نیکی بیابی بهشت، بزرگ آنکه جز تخم نیکی نکشت.
 
در این بیت نیز کشاورز مصداق این است که جز نیکی و خوبی و مهربانی در کشتزار فرهنگ این مملکت بذر دیگری نکاشت.
 
وقتی خیابان‌های تهران بخاطر کشاورز خلوت می‌شد
مدیر عامل خانه تئاتر با بیان این مطلب که امشب شب فوق‌العاده‌ ای است، گفت: این همه شور و عشق، همه به خاطر محمد علی کشاورز که از برجسته‌ترین هنرمندان این مملکت است، جمع شده‌؛ خوشحالم و می‌دانم که همه با عشق و علاقه‌،‌ رغبت و با میل و رضا به این مراسم آمده‌اید و کسی شما را مجبور نکرده است و این خیلی ارزشمند است.
 
راد گفت: محمد علی کشاورز یکی از هنرمندان بزرگی است که نه تنها در عرصه هنر به عنوان انسانی بزرگ از او یاد می‌شود، بلکه انسانیتش زبان زد عام و خاص است.
 
وی در ادامه سخنانش گفت: سال‌ها پیش که کوچک بودم و دوران دبیرستان را می‌گذراندم، تلویزیون برای اولین بار به ایران آمده بود و کانال دو آن که اکنون نیز همان کانال دو است برای اولین بار برنامه‌ای از طریق اداره هنرهای دراماتیک به شکل زنده شب‌های چهارشنبه در تهران پخش می‌کرد که به خاطر این عزیز - محمد علی کشاورز - خیابان‌های تهران خلوت می‌شد. بخاطر صلابت و قدرت و صدای فوق‌العاده‌ای که داشت، امکان نداشت کسی صدای او را نشناسد و متوجه نشود که محمدعلی کشاورز است و این افتخار نصیب من شد که سال 48 در اداره تئاتر اولین کارم را به عنوان شاگرد در کنار ایشان به روی صحنه ببرم. همچنین شش - هفت کار دیگر نیز در خدمت ایشان بودم.
 
راد همچنین درباره ویژگی‌های شخصیتی و هنری محمد علی کشاورز گفت: این هنرمند جوانان را دوست داشت و به آنان کمک می‌کرد و از آن دسته بازیگرانی نبود که یک جوان روی صحنه بیاید و او برایش ارزش قائل نشود. نه تنها در این زمینه بلکه در گروه تئاتر عمومی نیز به عنوان یکی از فرهیختگان شاخص همه از وجودش بهره‌مند می‌شدند.
 
او سپس به توانایی محمد علی کشاورز بر روی صحنه‌های تئاتر اشاره کرد و گفت: این هنرمند ارتباطی با تماشاگر داشت و در صحنه فضایی را ایجاد می‌کرد که زبان زد عام و خاص بود. این توانمندی بر روی صحنه در قالب نقش‌های مختلف از آدم‌های پایین جامعه گرفته تا افراد بالای جامعه بسیار تاثیرگذار بود و همچنان با نقش‌هایش ارتباط برقرار می‌کرد.
 
این هنرمند در پایان گفت: امیدوارم سال‌های سال سایه محمد علی کشاورز بر سر هنرمندان و هنردوستان این مملکت باشد و دست پرمهرش را می‌بوسم. همچنین به رسم یادبود هدیه‌ای از طرف خانه تئاتر برای او می‌گذارم که تقدیمشان شود.
 
کشاورز مصداق کامل نسلی غیرقابل تکرار است
در بخش دیگری از این مراسم از اکبر عالمی به عنوان کسی که به سینمای بی‌رونق ما رونق داد یاد شد و از او دعوت شد تا در سخنانی احساسش را نسبت به محمد علی کشاورز بگوید.
 
اکبر عالمی در این مراسم با اشاره به رباعی «افسوس که نامه جوانی طی شد. و آن تازه بهار زندگانی دی شد. آن مرغ طرب که نام او بود شباب. افسوس ندانم که کی آمد کی شد»، افزود: جهان هستی، همه نقش است و نقش زندگی از هر نقشی دلپذیرتر. در گذرگاه حیات ما رهروان تندپاییم، می‌آییم و می‌رویم و در این نگارخانه هستی از خود نقش برجای می‌گذاریم.
 
او سپس با اشاره به محمد علی کشاورز این جمله‌ را که «نقش آنان که راه خود را به درستی یافته‌اند، دیرپایست» بیان کرد و ادامه داد: مصداق کامل 84 سال زندگی پربار و سرشار از آبرو، محمد علی کشاورز است. کارهایی که اگر هرکدام را با شتاب هم بخوانیم تمام نمی‌شود.
 
عالمی در میان حضار گفت: محمدعلی کشاورز مصداق کامل نسلی غیرقابل تکرار است. هیچ پدیده‌ای بدون سابقه نه برای یک فرد و نه برای یک ملت اتفاق نمی‌افتد. میلی متر به میلی متر قله‌های افتخار را پیمود تا به اوج و اینجا رسید که شما هنرمندان و اندیشمندان به پاس خدمات او در عرصه نمایش گردهم آمدید.
 
او سپس گفت: هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق . فکر می‌کنید به تعارف شرقی گفتم هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق؟! پدر من مرد ولی نمرده است، در قلبم زنده است. مادر من مرده ولی نمرده است و در قلب من زنده است اصلا چرا راجع به مرگ صحبت کنیم چون که صد سال دیگر، نه تو مانی و نه من. اما مواظب باشیم چطور نفس می‌کشیم و چه طور نقش می‌گیریم.
 
وی سپس خطاب به حضار گفت: نمی‌توانید از جایی یاد کنید که این مرد (محمدعلی کشاورز)، برای دریافت پول چیزی گفته باشد.
 
او سپس به آثار هنری این هنرمند اشاره کرد و گفت: محمد علی کشاورز هر اثری را بازی کرد ماندگار شد؛ آنتیگون‌، آندورا‌، ادیپ شهریار‌، استریندبرگ،‌ عاشق مترسک، لبخند باشکوه آقای گیل و شماری دیگر.
 
او سپس به نقش ماندگار محمد علی کشاورز در «دایی جان ناپلئون» اشاره کرد و گفت: نقش او در این مجموعه بسیار ماندگارتر از خود رمان ایرج پزشک‌زاد است. «دایی جان ناپلئون» بسیار تحسین برانگیز بود.
 
او سپس خطاب به محمد علی کشاورز گفت: این سوال را می‌پرسم، آیا به نظر شما خداوند جهان را با عدالت خلق نکرده است؟ این بزرگترین پاداش در 54 سال فعالیت شما نیست که همه دور شما جمع شده‌اند و به پاس فعالیتتان از شما قدردانی می‌کنند؟
 
اکبر عالمی در پایان صحبت‌هایش به برخی از فیلم‌های محمدعلی کشاورز که در آن ایفای نقش کرده است اشاره کرد و سپس گفت: اجازه دارم دست و پای این مرد را ببوسم.
 
اظهارات جمشید هاشم‌پور درباره کشاورز
جمشید هاشم پور از دیگر بازیگرانی بود که به پاس شش دهه فعالیت فرهنگی و هنری محمد علی کشاورز در فرهنگسرای ارسباران حاضر شده بود.
 
او که با استقبال حاضران در سالن روبرو شده بود، با اشاره به زمین خوردن اکبر عالمی به پایین آمدن از سن، در سخنانی ابتدا به طنز گفت: مراقب بودم تا وقتی که بالا می‌آیم به زمین نخورم.
 
هاشم‌پور سپس گفت: سلام و عرض ادب به هنرمندان پیشکسوت. سال‌های سال است که به آقای کشاورز ارادت دارم و کاری هم در خدمت ایشان بودم و خیلی چیزها از ایشان یاد گرفتم.
 
جمشید هاشم‌پور در سخنانی کوتاه در پایان گفت: برایم افتخار بود که در خدمت همه باشم و خوشحالم که این مراسم برگزار شد.
 
قدر کشاورزها را بدانیم
اکبر زنجان‌پور نیز از دیگر هنرمندانی بود که در این مراسم حضور داشت.
 
او گفت: خوشحالم به خاطر تجلیل از محمدرضا کشاورز امشب در خدمت شما هستم. اولین باری که در خدمت این هنرمند بودم در سریال «آتش بدون دود» بود. سپس در سال 55 «شطرنج باد» را در خدمت ایشان بودم و همچنین تئاترهایی که از این هنرمند دیدم.
 
زنجان پور در ادامه گفت: چیزی که می‌توانم بگویم این است که آدم‌ها در زندگی‌شان از تولد تا پایان، حرکت می‌کنند، مراحل را طی می‌کنند و خمیده می‌شوند اما آدم‌های هنرمند به ویژه محمدعلی کشاورز این طور نیستند. او یک نفر است از تولد شروع کرد و به اینجا رسید ولی همین یک نفر چندین آدم را با خودش جلو برد؛ یعنی این آدم‌ها را زندگی کرد؛ یعنی یک کشاورز با صد نقشی که ایفا کرد. حال ببینید بازیگرانی مثل کشاورز چقدر آدم‌ها را تجربه کرده‌اند نباید بگذاریم این هنرمندان گوشه تنهایی بروند.
 
زنجان‌پور در پایان تاکید کرد: قدر کشاورزها را بدانیم.

فریماه فرجامی: مادر را یادم هست آقای کشاورز
فریماه فرجامی که به هنگام آمدن روی سن با تشویق حاضران روبه‌رو شد، در ابتدا گفت: از همه سپاسگزارم؛ به خاطر شما کار می‌کنم، به خاطر شما زندگی می‌کنم و زنده هستم و به خاطر شما تئاتر و سینما را تکرار می‌کنم.
 
او سپس گفت: آقای کشاورز عاشق شما هستم. به خاطر کارهای خوبی که کردید از شما سپاسگزارم. همیشه به یادتان هستم. مادر را یادم هست آقای کشاورز.
 
محمد علی کشاورز: هنرمند باید نجیب باشد
پس از سخنرانی هنرمندان از پدر سالار سینمای ایران، محمد علی کشاورز دعوت شد تا به جایگاه بیاید.
 
محمد علی کشاورز به سختی به روی جایگاه آمد و حضار این هنرمند را ایستاده تشویق می‌کردند.
 
کشاورز ابتدا در سخنانی گفت: در درجه اول از دوست دیرین خودم آقای صافی (مدیر فرهنگسرای ارسباران) که در تمام دوران‌ برای مملکت ما زحمت کشیده است، تشکر می‌کنم و دوم از آقای دعایی(مدیر مسوول روزنامه اطلاعات) که از علمای بسیار فهمیده این مملکت هستند. اگر روزنامه اطلاعات را بخوانید، می‌بینید که هیچ مساله‌ای ندارد.
 
کشاورز خطاب به حاضران گفت: مخلص همه شما هستم. امشب یکی از شب‌های خاطره‌انگیز من است برای اینکه در میان مردم مملکت خودم هستم. عزیزان من‌، من هر کاری کردم، از شما مردم ایران الهام گرفتم و فقط مردم ایران.
 
این هنرمند همچنین با بیان این مطلب که به جوانان توصیه می‌کنم در این راه که قدم برداشته‌اند مملکت خودشان را بشناسند، گفت: من جای جای مملکت خودم را دیدم به جوانان نیز توصیه می‌کنم جای جای مملکت خود را بشناسند. بروید و ببینید. ما که از گردونه خارجیم اما شما جوانان هستید که مملکت عزیز ما را پیش خواهید برد. جوانان باید سرزمین خودشان را بشناسند. وقتی در یک سناریویی نقشی را به شما دادند به فرض، اگر در بلوچستان کار می‌شد، بروید و ببینید که چه بوده است احساسات و عواطف آنها را بشناسید.
 
کشاورز همچنین در این مراسم مطرح کرد: مهم‌تر از چیزهایی که گفتم این است که هنرمند باید نجیب باشد. مملکت خودش را دوست داشته باشد همانطور که سرزمین خودش را دوست دارد و در راه آن کشته می‌شود. ممنونم از اینکه به خاطر من اینجا آمدید تا به همه شما بگویم خانم‌ها و آقایان چاکر و مخلص شما هستم.
 
کارگردانانی که به کشاورز نیروی تازه دادند
محمد علی کشاورز سپس از دو کارگردان که در این مراسم حاضر شده بودند، تقدیر و تشکر کرد؛ محمد متوسلانی و خسرو خورشیدی این دو هنرمند بودند.
 
کشاورز گفت: خوشبختم از اینکه دو تن از کارگردانانم در این مراسم حضور دارند و به من نیروی تازه دادند.
 
محمد علی کشاورز در پایان سخنانش گفت: شاد باشید. مملکتتان را دوست داشته باشید. به فکر اینکه خارج از کشور بروید و در آنجا زندگی کنید نباشید. خارج از ایران زندگی نیست. هر چه هست در مملکت خودمان هست؛ چه از نظر ادبیات چه موسیقی چه نقاشی؛ اول از همه ایران عزیز.
 
در بخش پایانی این مراسم خورشیدی به عنوان کارگردان سینما گفت: امیدوارم 60،‌ 70 سال دیگر نسل جوان هنوز بگوید محمدعلی کشاورز بزرگترین هنرمند تئاتر ایران است.
 
رونمایی از تمبر اختصاصی محمدعلی کشاورز
در پایان این مراسم با حضور هنرمندان از تمبر اختصاصی محمدعلی کشاورز رونمایی شد.
 
حاشیه‌ها
در این مراسم اکبر عالمی زمانی که بر روی جایگاه آمد تا سخنرانی کند‌، با بغض جملاتی را بیان کرد که احساسات حاضران را برانگیخت.
 
او پس از اینکه سخنانش به اتمام رسید در حالی که از جایگاه به سمت حضار می‌آمد به زمین خورد اما برای لحظاتی طولانی مورد تشویق قرار گرفت.
 
اصغر همت که اجرای این مراسم را بر عهده داشت، از احمد رسول‌زاده، هنرمند تازه درگذشته‌ای یاد کرد که صداپیشه محمد علی کشاورز در اغلب آثارش بوده است و گفت: خداوند روحش را قرین رحمت کند.
 
اصغر همت همچنین گفت: بالاخره آدم وقتی می‌آید این بالا باید خرابکاری‌هایی هم داشته باشد. شاعر می‌گوید صوفی نشود صافی‌، و سپس گفت: آقای صافی را با صوفی اشتباه گرفتم و از این بابت از آقای صافی عذرخواهی می‌کنم.
 
او همچنین گفت: معمولا رسم است در چنین مراسمی مجری تمرین می‌کند؛ حال شاید به من اعتماد کردند که فی‌البداهه اجرا داشته باشم اما در گوشی هم مطالبی گفته شد که کار را برایم سخت می‌کرد. به همین جهت اشتباهاتی پیش آمد که آقای دعایی را آقای دعاگو بگویم و آقای صافی را صوفی.
 
داریوش اسدزاده - بازیگر پیشکسوت کشورمان - که برای رونمایی از تمبر محمدعلی کشاورز به جایگاه دعوت شده بود، برای گرفتن عکس یادگاری با این هنرمند روی زمین نشست.
 
محمد علی کشاورز به دلیل درد پا اغلب مواقع روی صندلی نشسته بود.
 
سامان احتشامی - نوازنده - که در مراسم یادبود شش دهه فعالیت فرهنگی و هنری محمدعلی کشاورز حاضر شده بود‌، به پاس آن، چند قطعه از آثار به یاد ماندنی محمدعلی کشاورز را اجرا کرد که از مهمترین آنها می‌توان به قطعه «پدرسالار» اشاره کرد.
 
در این مراسم همچنین کلیپی از آثار محمد علی کشاورز برای حضار پخش شد که با تشویق پرشور آنان همراه شد.
 
در پایان این مراسم از طرف سردار طلایی تابلویی به عنوان یادگاری به محمدعلی کشاورز اهدا شد. همچنین ایرج راد به نمایندگی از خانه تئاتر هدیه‌ای را به این هنرمند اهدا کرد.
 
سعید سلطانی - کارگردان ستایش - نیز هدیه‌ای را به پاس شش دهه فعالیت هنری محمدعلی کشاورز به وی تقدیم کرد.
 
در عین حال از طرف فرهنگسرای ارسباران نیز تابلویی به محمد علی کشاورز اهدا شد.
 
در پایان هر یک از هنرمندان بر روی تمبر اختصاصی محمدعلی کشاورز یادگاری نوشتند و با این هنرمند عکس یادگاری گرفتند.
 
حضور مردم عادی و علاقمندان به محمد علی کشاورز در مراسم تجلیل از این هنرمند، باعث شده بود که سالن فرهنگسرای ارسباران شلوغ شده و بسیاری ایستاده مراسم را نظاره‌گر بودند.