مذاکرات دو جانبه؛ راه میان‌بر برای رسیدن به توافق جامع

فرارو- مذاکرات ایران و 1+5 به مرحله جدی و حساس خود رسیده است؛ مرحله ای که گفتگوهای چند جانبه نمی تواند دیدگاه های دو طرف را در کوتاه مدت به یکدیگر نزدیک کند. وقت آن است که مذاکرات شکل دیگری به خود بگیرد رخ به رخ، چشم در چشم.

به گزارش فرارو، شکل تازه مذاکرات ایران و گروه 1+5 با گفت و گوهای دوجانبه، مذاکره کنندگان ارشد ایران و 1+5 آغاز شده است.

ده روز پس از مذاکرات "بدون پیشرفت" ایران و گروه 1+5، در "وین4"، محمد جواد ظریف و کاترین اشتون به همراه معاونان خود در استانبول با یکدیگر دیدار و گفت و گو کردند.

پس از دو روز دو طرف استانبول را با رضایت ترک کردند. ظریف در پایان این مذاکرات اعلام کرد که بحث‌های خوبی در خصوص بررسی نگرش‌های موجود داشتیم و درباره ادامه مذاکرات هم توافقاتی خوبی حاصل شد.

توافق برای مذاکرات دوجانبه با کشورهای عضو گروه 1+5 به نظر می رسد یکی از توافقات اشتون و ظریف در استانبول باشد.

در همین چارچوب از دیروز مذاکرات دوجانبه ایران و آمریکا در ژنو آغاز شد. مذاکراتی که هیات مذاکره کننده آمریکا با ترکیب جدید پشت میز گفت گو با هیات مذاکره کننده جمهوری اسلامی ایران به سرپرستی عباس عراقچی حاضر شد.

هیات مذاکره کننده آمریکا به دستور باراک اوباما رییس جمهوری آمریکا، برای حفظ فرصت دستیابی به توافق با جمهوری اسلامی ایران، ارتقا پیدا کرد و سرپرستی مذاکرات از وندی شرمن، معاون وزارت خارجه این کشور به ویلیام برنز، قائم مقام جان کری وزیر خارجه آمریکا واگذار شد.

مذاکرات ایران محدود به آمریکا نشده است. ژنو پس از مذاکرات ایران و آمریکا میزبان هیات های ایران و فرانسه است تا دو کشور نظرات خود را در یک نشست محدود مطرح کنند و اختلافات را در جمعی کوچک حل و فصل کنند.

روز پنجشنبه هم مذاکره کنندگان هسته ای ایران به رم سفر خواهند کرد تا با هیات مذاکره کننده روسیه در این شهر به گفتگوی دو جانبه بپردازند.

به جز فرانسه و مقامات آلمانی هم درباره توافق هسته ای قرار است مذاکراتی با ایران داشته باشند. قرار است نماینده ژرمن ها یکشنبه هفته آینده به تهران بیایند.

«هانس دیتر لوکاس» نماینده آلمان در مذاکرات 1+5 برای شرکت در یک سمینار در دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه به تهران سفر می‌کند. در حاشیه این سفر هم هیات مذاکره کننده هسته ای ایران مذاکرات دو جانبه‌ای درباره موضوع هسته‌ای با نماینده آلمان در گروه 1+5 برگزار خواهد کرد.

به گفته یک کارشناس مسائل هسته ای، خرد کردن مذاکرات از چند جانبه به دوجانبه اگر چه اتفاق تازه ای نیست اما اقدامی است جهت تسریع در دستیابی به توافق.

حسن بهشتی پور با بیان این مطلب در گفتگو با فرارو می گوید: در وین4 احتمال ورود دو طرف به مرحله تدوین پیش نویس توافق جامع وجود داشت اما زیاده خواهی های آمریکا مانع از این اقدام شد.

او معتقد است دوطرف برای آنکه فرصت دستیابی به توافق جامع از دست نرود به منظور تسریع در رسیدن به توافق راه میان بری را پیش گرفته اند که آن مذاکرات دو جانبه است تا در کوتاه مدت اختلاف نظرها کاهش پیدا کند.

بهشتی پور می گوید: هم ایران و هم آمریکا اصرار دارند تا این مذاکرات به نتیجه برسد. هر یک از دو طرف در این رابطه دلایل خاص خود را دارند. اوباما به این دلیل اصرار دارد تا با ایران به یک توافق دست پیدا کند که چون انتخابات کنگره حدود 4 ماه دیگر برگزار می شود می خواهد دموکرات ها را با یک برگ برنده راهی کارزار انتخابات کند.

این در حالی است که خوش بینی ها برای دستیابی به توافق جامع میان ایران و گروه 1+5 در بازه زمانی شش ماهه که در چارچوب توافق ژنو3 موسوم به برنامه اقدام مشترک حاصل شده بود تا حدود زیادی به خصوص پس از وین4 کاهش پیدا کرده است.

ماری هارف، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا می گوید: «ما فکر می‌کنیم که در برخی از مراحل مذاکرات پیشرفت‌هایی داشته‌ایم، اما همان‌طور که گفته‌ایم، دور قبل مذاکرات پیشرفت کافی نداشت. واقعیت آن که بحث‌ها از واقع‌گرایی کافی برخوردار نیست.»

هارف اعتقاد دارد که دو طرف زمان زیادی ندارند به همین دلیل هم «روند دیپلماسی» را شدت بخشیده اند. به گفته سخنگوی وزارت خارجه آمریکا «باید دست به انتخاب های دشواری زد.»

حسن بهشتی پور اعتقاد دارد که این آمریکا است که باید دست به انتخاب سخت و دشواری بزند. انتخابی همراه با واقع گرایی و تمرکز بر موضوع اصلی مذاکرات و پرهیز از حاشیه سازی.

به گفته او آمریکا اگر در وین4 بر موضوعاتی حاشیه ای همچون برنامه دفاع موشکی ایران تکیه نمی کرد شانس ورود به مرحله تدوین پیش نویس توافق جامع افزایش پیدا می کرد.

اگر چه گفته می شود که یکی از موارد اختلافی که وین4 را بدون پیشرفت گذاشت تکیه آمریکا بر برنامه دفاع موشکی ایران بود، موضوعی که جمهوری اسلامی ایران آن را غیر قابل مذاکره می داند اما موارد اختلافی دیگری هم در بدون پیشرفت پایان یافتن مذاکرات پیشین ایران و گروه 1+5 موثر بوده است.

یکی از این موارد را لورن فابیوس وزیر امور خارجه فرانسه به طور علنی و رسمی فاش کرد.

وزیر امور خارجه فرانسه گفت: تعداد سانتریفیوژها موضوع اصلی مورد اختلاف در مذاکرات است.

فابیوس افزود: پیشنهاد ۱+۵ به ایران چند صد سانتریفیوژ است، اما ایران خواستار چندصد هزار سانتریفیوژ است.

ایران و 1+5 در ابتدای آغاز دور تازه مذاکرات هسته ای توافق کرده بودند که جزییات مذاکرات را تا پس از دستیابی به توافق جامع و نهایی علنی نکنند. بر این اساس سخنان وزیر خارجه فرانسه یک تخلف از توافق ایران و 1+5 محسوب می شود.

بهشتی پور هم معتقد است که این سخنان وزیر خارجه فرانسه تخلف آشکار از توافق اولیه ایران و 1+5 محسوب می شود. به گفته او اختلاف بر سر تعداد سانتریفیوژهای فعال ایران موضوع تازه ای نیست که وزیر خارجه فرانسه به آن اشاره کرده است.

این کارشناس مساول هسته ای می گوید: هم پیش از وین4 و هم پس از آن منابع غیر رسمی اعلام کردند که یکی از موارد اختلافی همین موضوع است و قابل پیش بینی هم بود که دو طرف بر سر آن مذاکرات گسترده ای خواهند داشت. اساسا مذاکره انجام می شود که موراد اختلافی کاهش پیدا کند از جمله تعداد سانتریفیوژهای فعال.

معتقد است دو طرف بهتر است همانطور که تاکنون اراده قوی خود برای دستیابی به توافق را به نمایش گذاشته اند همین اراده را تا رسیدن به راه حلی برای حل و فصل نهایی مناقشه هسته ای ایران حفظ کنند و از طرح موضوعاتی که مسیر مذاکرات را به انحراف بکشد خودداری کنند تا در زمان مقرر بتوانند به توافق جامع برسند.

اگر چه دستیابی به توافق جامع در تاریخ تعیین شده یعنی 30 تیرماه با تردیدهایی مواجه شده است.

در همین حال عباس عراقچی در پایان مذاکرات دیروز با هیات آمریکایی درباره احتمال تمدید توافق ژنو گفت:‌ "امیدواری ها بر این بوده است که توافق نهایی در این مدت حاصل شود اما اگر چنین نشود ناچاریم توافق ژنو را برای شش ماه دیگر تمدید کنیم تا مذاکرات بتواند ادامه یابد."

او افزود:‌ "هنوز زود است قضاوت کنیم که آیا نیاز به تمدید توافق ژنو هست یا نه و این امیدواری هنوز وجود دارد که قبل از پایان شش ماه توافق ژنو بتوانیم به توافق نهایی دست یابیم."

حسن بهشتی پور هم معتقد است که در مذاکرات بعدی تنها 10 درصد امکان دارد که دو طرف بتوانند تا پیش از پایان ضرب الاجل تعیین شده در برنامه اقدام مشترک اختلافات خود را کاهش دهند و بتوانند به توافق جامع دست پیدا کنند.

از این رو او معتقد است که توافق ژنو3 برای یک دوره شش ماهه دیگر تمدید خواهد شد با این حال تاکید می کند که دو طرف باید به سرعت زمینه دستیابی به توافق جامع را فراهم کند.