امکان توافق جامع ایران و 1+5؛ خوشبینی یا واقع بینی؟

فرارو- توافق نهایی میان ایران و گروه 1+5 امکان پذیر است. انتظاری غیر از این هم نمی شود داشت؛ چرا که تاکنون هم جمهوری اسلامی ایران به تعهدات خود در چارچوب برنامه اقدام مشترک پایبند بوده است، هم گروه 1+5.

خوشبینی وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در این باره هم غیر واقعی نیست. محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در فرودگاه ابوظبی و پیش از سوار شدن به هواپیما به مقصد تهران به خبرنگاران گفت: تهران به امکان دست یابی به توافقی در خصوص برنامه هسته ای خود در مذاکرات با گروه 1+5 خوش بین است.

او در عین حال اعلام کرد: معتقدیم این توافق ممکن است در 3 ماه آینده بین جمهوری اسلامی ایران و شش قدرت جهانی حاصل شود.

شواهد و قرائن حکایت از آن دارد که جمهوری اسلامی و میانجیان بین المللی حل و فصل مناقشه هسته ای ایران متشکل از 5 عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد (آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه و چین) به علاوه آلمان موسوم به گروه 1+5 اگر چه تا توافق نهایی راه سختی پیش رو دارند اما این راه طولانی نیست.

تا کنون دو طرف برای رسیدن به توافق جامع و نهایی به منظور عادی شدن پرونده هسته ای ایران به واسطه بازگشت این پرونده از نیویورک (مقر شورای امنیت سازمان ملل متحد) به وین (مقر آژانس بین المللی انرژی اتمی) و لغو تمامی تحریم ها علیه ایران از یک سو و از سوی دیگر رفع نگرانی ها نسبت به ماهیت برنامه هسته ای ایران، اراده کافی را از خود به نمایش گذاشته اند.

تمرکز بر حل مسئله هسته ای ایران در دور تازه گفتگوها با حضور مذاکره کنندگان جدید ایران و پرهیز از حاشیه رفتن های بی حاصل و طرح مسائل بی فایده در مذاکراتی که صرفا برای موضوع هسته ای تشکیل شده از جمله درخواست برای گفتگو پیرامون مدیریت جهانی، مبارزه با تروریسم و... که پیش تر توسط تیم مذاکره کننده هسته ای سابق ایران در این مذاکرات مطرح می شد، بیش از هر زمان دیگری دوطرف را به یک درک مشترک رسانده است.

این درک مشترک زمینه نخستین توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 از زمان باز شدن پرونده هسته ای ایران در مجامع بین المللی، ظرف ده سال گذشته در ژنو را فراهم کرد. دو طرف در این توافق که آن را برنامه اقدام مشترک نامیدند متعهد شدند که ابتدا ظرف بازه زمانی شش ماهه اقدامات اعتماد سازی را انجام دهند که این اقدامات زمینه ساز توافق جامع و نهایی بر اساس یک جدول زمانی شود.

جدول زمانی که دوطرف برای رسیدن به توافق جامع هسته ای و برداشتن گام های مشترک تعیین کرده بودند تاکنون بدون هیچ تاخیری اجرایی شده است.

گام نخست عمل به تعهدات در قالب برنامه اقدام مشترک بود و گام های میانی پیش از رسیدن به گام نهایی یا توافق جامع، گفتگوها برای کاهش اختلافات پیرامون موارد مورد اختلاف است.

برداشتن گام نخست توسط ایران را آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد تایید قرار داده است. برپایه تازه ترین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته ای ایران که قرار است در نشست آینده فصلی شورای حکام ارایه شود، ایران به تعهدات خود در چارچوب برنامه اقدام مشترک از تعلیق غنی سازی 20 درصد و رقیق کردن ذخایر اورانیوم 20 درصد عمل کرده است.

آسوشیتدپرس به بخش های از این گزارش دست پیدا کرده است مدعی شده است که توانایی هسته ای تسلیحاتی ایران به دلیل رقیق سازی ذخایر اورانیوم کاهش پیدا کرده است.

این در حالی است که از یک سو، طرح ادعای کاهش توانایی هسته ای تسلیحاتی ایران بی اساس است چرا که به گفته مقامات جمهوری اسلامی ایران، برنامه تسلیحاتی هسته ای در دکترین دفاعی و برنامه هسته ای ایران، هیچ جایی ندارد.

از سوی دیگر این رقیق‌سازی در چهارچوب توافق موقت اتمی ایران و 1+5 و یا همان برنامه اقدام مشترک انجام گرفته است چرا که بر اساس این برنامه، ایران متعهد شده بود که "نیمی از اورانیوم موجود غنی شده تا ۲۰ درصد را به صورت اکسید ۲۰ درصد برای تولید سوخت راکتور تحقیقاتی تهران ذخیره نماید. بقیه «UF6» با غنای ۲۰ درصد را به مواد کمتر از پنج درصد رقیق نماید."

از رو بر اساس گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی، این اطمینان وجود دارد که از جانب جمهوری اسلامی ایران به برنامه اقدام مشترک عمل شده است.

اما این تنها ایران نبوده است که به این برنامه متعهد بوده است. گروه 1+5 هم تاکنون تعهدات خود را عملی کرده اند، از عدم اعمال تحریم های تازه و لغو برخی تحریم ها از جمله تجارت طلا، فلزات گران بها و پتروشیمی گرفته تا آزاد سازی دارایی های بلوکه شده ایران از جمله اقداماتی است که این گروه از زمان توافق ژنو تاکنون انجام داده است.

در همین حال با نهایی شدن مقدمات پرداخت قسط پنجم دارایی‌های بلوکه شده ایران، مبالغ مربوط به آن فردا (۱۷ آوریل)، به حساب بانک مرکزی واریز و این مبلغ قابل برداشت می شود.

تاکنون چهار قسط مربوط به دارایی‌های بلوکه شده ایران به حساب بانک مرکزی واریز شده است و قسط پنجم این دارایی ها که براساس توافق ایران و 1+5 در ژنو آزاد می شود نیز فردا قابل برداشت می شود.

تا کنون براساس توافق ژنو، مبالغ مربوط به اقساط 2/4 میلیارد دلاری به حساب بانک مرکزی واریز شده است.

قسط اول دارایی‌های ایران که مبلغ ۵۵۰ میلیون دلار و نزد بانک مرکزی ژاپن بود، سوم فوریه از طریق نشنال بانک سوییس به فرانک سوییس تبدیل و به حساب بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران واریز شد. قسط دوم از مبلغ 2/4 میلیارد دلار مورد توافق به مبلغ ۴۵۰ میلیون دلار نیز به ین ژاپن در تاریخ ۳ مارس ۲۰۱۴ برابر با دوازدهم اسفند ماه ۱۳۹۲ آزاد و در اختیار بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت.

قسط سوم معادل ۵۵۰ میلیون دلار، ۷ مارس مصادف با ۱۶ اسفندماه و قسط چهارم معادل ۵۵۰ میلیون دلار نیز ۱۰ آوریل برابر با ۲۱ فروردین به حساب بانک مرکزی واریز شد. فردا، با آزادشدن قسط پنجم از هشت قسط، مجموع دارایی‌های آزادشده به دو میلیارد و ۶۵٠ میلیون دلار می رسد.

چهارمین دور مذاکرات ایران و 1+5 برای رسیدن به توافق جامع از 23 اردیبهشت در مقر سازمان ملل در وین برگزار می‌شود.

بر این اساس با توجه به اینکه تاکنون هر آنچه که دو طرف از یکدیگر انتظار داشته اند برآورده شده است احتمال توافق جامع را بیش از هر زمان دیگری امکان پذیر کرده است. به خصوص آنکه هر کدام برای رسیدن به این توافق دلایل خاص خود را دارند.

جمهوری اسلامی ایران به خواستار توافق جامع هسته ای تا از یک سو پرونده هسته ای خود را به یک پرونده عادی در مجامع بین المللی تبدیل کند و همانند بسیاری از کشورها از حق هسته ای برخوردار شود و تحریم های اعمال شده علیه ایران که به مانعی در برابر رشد اقتصادی کشور تبدیل شده است به طور کامل متوقف شود.

گروه 1+5 و در راس آن آمریکا و رییس جمهوری این کشور هم به دنبال حل و فصل مسالمت آمیز این مناقشه است تا به واسطه آن از یک سو به اعتبار دموکرات ها با دور کردن خطر یک جنگ احتمالی بیفزاید و از سوی دیگر نام خود را به عنوان رییس جمهوری که به روش دیپلماتیک یک بحران بین المللی که روسای جمهور پیشین این کشور در حل و فصل آن ناتوان بودند را در تاریخ ثبت خواهد کرد.

بر همین اساس دو طرف عزم خود را جزم کرده اند که این توافق تحقق پیدا کند. عدم تاثیر پذیری فشار تندروها در داخل دو کشور هم گواهی است بر این مدعا. در همین حال محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، دیروز، در مصاحبه‌ای با خبرگزاری رویترز اعلام کرد که در مذاکرات هسته‌ای از تندروهای داخل ایران ترسی ندارد.

وزیر خارجه ایران در این گفت‌وگو که در امارات متحده عربی انجام شد تاکید کرد: در صورتی که طرف‌ها به توافقی خوب برسند «مخاطبان داخلی راضی خواهند بود… البته برخی از مردم هرگز راضی نخواهند بود، ولی آن هم پیش می‌آید. چون ما جامعه‌ای چندصدایی داریم.» آقای ظریف گفت: «اراده سیاسی برای گرفتن پاسخ وجود دارد.»

اراده سیاسی برای گرفتن پاسخ از ایران نزد آمریکایی ها هم وجود دارد. این اراده را باراک اوباما چندی پیش با تلاش کنگره برای اعمال تحرم های تازه به منصه ظهور رساند. او آن زمان اعلام کرد که هر تحریم تازه علیه ایران که نقض توافق ژنو محسوب می شود را وتو خواهد کرد. همین رویکرد سبب شد تا اعضای کنگره از تصمیم خود در اعمال تحریم های تازه علیه ایران منصرف شوند.

بنابراین وقتی چنین اراده ای هم نزد جمهوری اسلامی ایران و هم نزد کشورهای عضو گروه 1+5 به خصوص آمریکایی ها وجود دارد چه دلیل وجود دارد که دو طرف نتوانند به توافق جامع و نهایی برسند. هر چند راهی که پیش رو است راهی است سخت و ناهموار.