فرارو - مرتضی واعظ؛ مناظره فرهنگی میان نامزدها مبتنی بر دو دیدگاه کلی بود. یک دیدگاه سیاست و اقتصاد را در طول فرهنگ می داند و فرهنگ را روح حاکم بر این دو می بیند و دیدگاه دوم فرهنگ را در عرض سیاست و اقتصاد جای می دهد.
علی الاصول در دیدگاه اول سیاست و اقتصاد نباید بر فرهنگ تاثیر بگذارند چرا که در این دیدگاه سیاست و اقتصاد به عنوان معلول های یک فرهنگ هستند و معلول نمی تواند بر علت خود موثر واقع شود. اما در دیدگاه دوم این موارد از هم تاثیر می پذیرند و بر هم تاثیر می گذارند.
بر این اساس نماینده دیدگاه اول در مناظره فرهنگی نامزدهای ریاست جمهوری آقایان غرضی و جلیلی بودند. بنا دارم در این یادداشت با نشان دادن شباهت رویکرد این دو نامزد، به نکته ای در نگاه اقای جلیلی اشاره کنم.
به گفته آقای غرضی فرهنگ تزریقی و تحمیلی نیست و نمی تواند تحت تاثیر سیستم های دیگر قرار گیرد. تصور تغییر فرهنگ به دست دولت ها نفی شده است. او از اینکه دیگر نامزدها "همواره به توانایی ها و وظایف دولت اشاره می کنند" انتقاد کرد. او چند سوال پرسید که بر اساس دیدگاهش جواب تمامی آنها می بایست «منفی» باشد:
آیا دولت های گذشته با اعمال نظریات خود توانسته اند تغییری در جامعه ایجاد کنند؟ آیا تهاجم فرهنگی توانسته در فرهنگ ایران نفوذ کند؟ آیا فرهنگ بر سیاست تاثیرگذار است یا سیاست بر فرهنگ تاثیرگذار است؟ آیا فرهنگ ایران در منطقه نسبت به همسایگانش، معرفتی عمل کرده، ذلیلانه عمل کرده و یا اینکه تاثیرگذار بوده؟ آیا انقلاب اسلامی توانسته به فرهنگ غرب هجوم ببرد یا فرهنگ غرب به انقلاب اسلامی هجوم برده است؟
البته آقای عرضی نمی گوید که این فرهنگ در چه زمانی و در چه مکانی از آسمان به زمین افتاده است!
آقای جلیلی نیز معتقد است که فرهنگ به مثابه فضای حاکم بر اقتصاد و سیاست و یک فرصت برای قوام عرصه های مختلف است. اما او به طور متناقض آمیزی از نقش دولت در تغییر ساختار فرهنگی سخن می گوید:
اگر دولت یک گفتمان فرهنگی بر اقتصاد حاکم کند بسیاری از مشکلات اقتصادی از بین می رود. اگر می خواهیم تمدن اسلامی را ایجاد کنیم باید بستر فرهنگی آن را فراهم کنیم. بستر سازی برای تمدن اسلامی را مستلزم توجه به ظرفیت مادر، معلم و مسجد است.
حال سوال اینجاست که اگر سیاست و اقتصاد در دل فرهنگ حضور دارند و برآمده از فرهنگ و در فضای آن هستند، آیا دولت به مثابه مجری سیاست و اقتصاد و نه واضع آنها می تواند بیرون از این فضا به تغییر بیاندیشد؟ این وضعیت کسانی است که در یک قایق شکسته در دل اقیانوس گیر کرده اند و حالا می خواهند با استفاده از اجزای همان قایق به تعمیر آن بپردازند!
اگرچه اشکالات این دیدگاه فلسفی که یک وجه (اقتصاد یا فرهنگ) را بدون هیچ تاثیری زیر بنا قرار می دهد به دفعات نشان داده شده است اما به نظر می رسد با این همه آقای غرضی در استدلال خود دچار تناقض نیست و تنها از عوامل موثر بر فرهنگ غافل است. اما آقای جلیلی دچار یک تناقض درونی است. وی از یک سو می خواهد وزن فرهنگ را به مثابه یک روح در کالبد، در گفتمانش سنگین کند و از سوی دیگر می خواهد به عنوان جزئی از کالبد بر روح موثر باشد.
شیدا مقصودلو، همسر ایرانی ژوزه مورایس کیست؟ داستان یک عکس دو نفره با اصغر فرهادی 
اعتراف عجیب و غریب عادل فردوسی‌پور در یک مصاحبه ویدیویی 
عکس | گرانترین ست ورزشی جهان بر تن کریستیانو رونالدو 
سنگ قبر نجومی شد؛ 80 میلیون 
حذف کارت بانکی این شش بانک قطعی شد 
شاسی‌بلند مدیران‌خودرو در چین؛ 50 درصد زیر قیمت ایران! 
پاپ و موسولینی: اتحاد نامقدس مخفی؛ چگونه کلیسای کاتولیک با موسولینی همبستر شد؟
آیا صدام حسین واقعا «دیوانه خاورمیانه» بود؟
از کشتن افراد عینکی به جرم روشنفکر بودن تا حذف پول و مذهب از مناسبات اجتماعی / فاجعهبارترین حرکت قرن بیستم برای ساخت اتوپیای روستایی
شباهتهای قائد بغداد و پیشوای برلین؛ از میل به ویرانگری تا قهرمان پرستی
