دروغ رسانه ای یا اختلاف سلیقه بر سر مصباح؟

جنجال رسانه‌ای شکل‌گرفته بین خبرگزاری مهر و روزنامه اعتماد با درج تکذیبیه مهر در شماره روز پنجشنبه روزنامه اعتماد ختم به خیر شد.

ماجرا از آن‌جا آغاز شد که روزنامه اعتماد در تاریخ 26/3/86 تیتر اول خود را به گزارشی خبری با عنوان «دفاع از ورود مصباح یزدی به دولت» اختصاص داد. در این گزارش که به سفر غیرمنتظره احمدی‌نژاد به قم و ملاقاتش با آیت‌الله مصباح یزدی می‌پرداخت، از قول رئیس‌جمهور این‌گونه آورده شده‌بود: «دولت بايد از مؤسسه پژوهشي امام خميني(ره) و افرادي مانند آيت‌الله مصباح يزدي در معرفي دين به مردم و جهان اسلام در بدنه دولت استفاده کند.» روزنامه اعتماد مدعی بود که احمدی‌نژاد در این دیدار از لزوم استفاده، از افرادي مانند مصباح يزدي در بدنه دولت سخن گفت.

اما تیتر اول این روزنامه اعتماد در روز سه شنبه 29/3/86، جوابیه اعتراض‌آمیزی بود با عنوان «تحريف اظهارات رئيس‌جمهور در تيتر اول روزنامه اعتماد» که از طرف نهاد ریاست‌جمهوری برای آن روزنامه ارسال شده‌بود. در این جوابیه ضمن فراخواندن روزنامه اعتماد به دقت بیش‌تر در انتشار اخبار و گزارش‌هاي مربوط به رئيس محترم جمهور، خبر مزبور از اساس، دور از واقعيت و کذب خوانده شده‌بود و برای اثبات این مدعا خبر مشابه از این سفر که در روزنامه شرق به چاپ رسیده، مورداستناد قرار گرفته‌بود. در ادامه نیز شرح دقیقی از برنامه های این سفر ارائه شده‌بود. در پایان این جوابیه آمده: «در پايان اميدواريم روزنامه اعتماد همچنان که در نام خود بر آن تاکيد کرده است، ضرورت اعتماد مخاطبان خود را نسبت به صحت و درستي اخبار منتشره ناديده نگيرد.» 

جریان این مناقشه از این به بعد شکل واقعی به خود گرفت. آن جا که روزنامه اعتماد در توجیه اقدام خود، منبع این گزارش را خبرگزاری مهر معرفی کرد و ذیل این جوابیه نوشت: «روزنامه اعتماد خبر يادشده را از خبرگزاري مهر به تاريخ انتشار 25/3/1386 ساعت 15 دريافت کرده‌است. خبرگزاري مهر که به جريان اصولگرايان يعني همان جريان حامي دولت نزديک است، درباره ديدار محمود احمدي نژاد با مصباح يزدي نوشته است: «رئيس جمهور خاطرنشان کرد؛ دولت بايد از موسسه پژوهشي امام خميني و افرادي مانند آيت الله مصباح در معرفي دين به مردم و جهان اسلام در بدنه دولت استفاده کند.» بنابراين همان گونه که ملاحظه مي شود روزنامه اعتماد در انتشار اخبار و گزارش‌هاي نه‌تنها مربوط به رئيس‌جمهور بلکه تمام شخصيت‌ها و گروه‌هايي که به نقل از آنان خبري منتشر مي‌شود، دقت لازم را به عمل مي‌آورد.» و در آخر هم به کنایه آورده‌بود: «ضمناً به اطلاع دوستاني که طي روزهاي اخير در دفتر رسانه‌هاي رياست جمهوري مستقر شده‌اند، مي‌رسانيم پيش از واکنش به هر خبري که به‌زعم آنان دروغ آشکار است، تحقيقات اوليه‌يي را به‌عمل آورند يا حداقل با دست‌اندرکاران روزنامه تماس بگيرند و پس از طي اين مرحله به واکنش‌هاي اتهام‌آميز مبادرت ورزند.» 

بدین ترتیب در کم‌تر از سه روز گزارش خبری تولیدی و اختصاصی روزنامه اعتماد با اعتراض نهاد ریاست‌جمهوری، به گزارشی اقتباسی برگرفته از خبرگزاری مهر تبدیل شد. 

ماجرا وقتی داغ‌تر شد که روز چهارشنبه 30/3/86 خبرگزاری مهر با درج مطلبی با عنوان «وقتی که روزنامه «اعتماد» مخاطب را از دست می‌دهد!» ضمن غیرحرفه‌ای دانستن عمل روزنامه اعتماد در درج خبر مزبور به نقل از آن خبرگزاری بدون ذکر منبع به شرح ماوقع جریان پرداخته و مدعی شده که شخص مدیرعامل خبرگزاری مهر در گفتگوی تلفنی با مدیرمسئول و سردبیر محترم آن روزنامه، از سهوی بودن این خطا نام برد و خواستار چاپ توضیح ارسالی به روزنامه اعتماد شد که متاسفانه از سوی این رسانه منتشر نشد. 

در این مطلب آمده‌است: «قانون در تمام دنیا تصریح کرده‌است که ذکر منابع خبری امری ضروری و حرفه‌ای است و به‌خوبی در رسانه‌های دنیا اعم از روزنامه‌ها یا رسانه‌های تصویری به ذکر نام منابع اشاره می‌شود. اما از آن‌جا که در ایران قانون کپی‌رایت از استحکام برخوردار نیست و علیرغم تصریح این مهم در قانون مطبوعات، عدم ذکر منابع در روزنامه‌ها و البته صداوسیما به رویه‌ای ثابت تبدیل شده‌است و تنها در مواقعی که از سوی رسانه‌ها احساس خطر می‌شود، و یا فقط در مواقعی که با تکذیب و شکایت روبه‌رو می‌شوند، با ذکر منبع در حقیقت مسئولیت خطای حرفه‌ای خود را به رسانه دیگر می‌اندازند... در خبر مذکور روزنامه اعتماد نیز نام خبرنگار آورده شده که حکایت از تولید گزارش خبری اختصاصی از سوی این رسانه را دارد. بدین معنی که خبر از هیچ رسانه‌ای اقتباس نشده‌است.» 

عدم انتشار جوابیه خبرگزاری مهر در روزنامه اعتماد باعث گسترش دامنه این دعوای رسانه‌ای شد. 

در این جوابیه آمده‌بود: «در حالیکه خبر مربوط به تیتر یک شماره روز شنبه روزنامه اعتماد و انتخاب تیتر "دفاع از ورود مصباح یزد به دولت" گزارش خبری اختصاصی آن روزنامه بوده و اساسا هیچ اشاره‌ای به منبع خبری دیگری نشده؛ باعث تعجب است که پس از درج جوابیه نهاد ریاست جمهوری استباط خبرنگار خود از سخنان ریاست جمهوری را به متن یکی از خبرهای خبرگزاری مهر نسبت داده‌اید و با بزرگ‌نمایی این مطلب در صفحه اول اتهام "تحریف" را از خود به خبرگزاری مهر منتقل ساخته‌اید.»

در این راستا این خبرگزاری دو سؤال از مسئولان روزنامه اعتماد مطرح کرد:
«اول اگر تیتر یک روز 26 خرداد از خبرگزاری مهر برداشته شده، چرا از ذکر منبع خبری آن خودداری شده‌است؟
دوم اگر آن تیتر چنان‌چه به نام خبرنگار و اختصاصی روزنامه اعتماد بوده، پس چرا بعد از تکذیبیه نهاد ریاست جمهوری و آن‌هم سه مرتبه در زیر تیتر یک، به خبرگزاری مهر منتسب شده‌است؟» 

اما اقدام روزنامه اعتماد در درج جوابیه مهر در شماره روز پنج شنبه 31/3/86 این روزنامه پرچم سفیدی بود که به معنی پایان جنگ شش‌روزه.
در این جوابیه آمده‌است:
«خبر مربوط به تيتر يک شماره روز شنبه روزنامه اعتماد و انتخاب تيتر «دفاع از ورود مصباح يزدي به دولت» گزارش خبري اختصاصي آن روزنامه بوده و اساساً هيچ اشاره يي به منبع خبري ديگري نشده؛ باعث تعجب است که پس از درج جوابيه نهاد رياست جمهوري استنباط خبرنگار خود از سخنان رياست محترم جمهوري را به متن يکي از خبرهاي خبرگزاري مهر نسبت داده ايد و با بزرگنمايي اين مطلب در صفحه اول اتهام «تحريف» را از خود به خبرگزاري مهر منتقل ساخته ايد.اين خبرگزاري درصدد اثبات يا رد اتهام «تحريف» به آن روزنامه محترم نيست و صرفاً از عملکرد حرفه يي و مستقل خود دفاع مي نمايد، اما رفتار غيرحرفه يي روزنامه ها در عدم ذکر منبع اخبار از يک طرف و سپس انتساب تکذيب يا جوابيه دستگاه ها به خبرگزاري ها از سوي ديگر را شايسته اصول اطلاع رساني و نيز صنف محترم مطبوعات نمي داند.بدين منظور از جناب عالي انتظار مي رود به همکاران محترم آن روزنامه درخصوص پايبندي بر مباني اخلاق حرفه يي تذکر دهيد. ضمن درخواست انتشار اين توضيح به نحو مناسب در شماره آينده، (30/3/86) روزنامه اعتماد، براي شما و همکاران «اعتماد» در انجام رسالت هاي گرانقدر مطبوعاتي آرزوي موفقيت مي‌کنم.» 

اعتماد که به تکذیبیه نهاد ریاست جمهور جواب کنایه‌آمیزی داده‌بود، با بی‌مهر خواندن خبرگزاری مهر در مطلبی تحت عنوان «توضيح اعتماد درباره به بي‌مهري مهر» آورد:
«لازم به توضيح است که پريشب (سه شنبه 28 خرداد) مديرعامل خبرگزاري مهر با سردبير روزنامه تماس گرفت و اعلام کرد توضيحي در اين زمينه ارسال کرده است. متن اين توضيح زماني به تحريريه رسيد که صفحه اول روزنامه بسته شده بود. در نتيجه متن توضيح براي روز بعد، يعني (ديروز) آماده شد که امروز به چاپ رسيد. با اين حال خبرگزاري مهر، ديروز شرح کشافي با عنوان «وقتي که اعتماد مخاطب را از دست مي‌دهد» به چاپ رساند که اتهاماتي را متوجه روزنامه کرد و علت نوشتن اين شرح را عدم چاپ جوابيه‌اي که «دير رسيده بود» و به چاپ نرسيده‌بود، اعلام کرد. لازم به يادآوري است که اگر خبرگزاري مهر خود را مقيد به اجراي قانون مي‌داند، اطلاع دارد که براساس قانون مطبوعات، روزنامه‌ها حق دارند تا 10 روز اقدام به چاپ جوابيه کنند که البته چنين نبود و سردبير روزنامه قول داده‌بود در نخستين فرصت به چاپ جوابيه اقدام کند.» 

به نظر می رسد این جنجال رسانه‌ای رو به پایان است. هرچند شاید جوابیه بعدی مهر، جوابیه‌های بعدی اعتماد را در پی داشته باشد و بازی هنوز تمام نشده‌باشد.